پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
شهروندان تهرانی که در ماه‌های گذشته مشغول عقد قرارداد جدید اجاره منزل یا تمدید قرارداد پیشین بوده‌اند، بر آن تأکید می‌کنند و آمارهای اقتصادی نیز نشانگر آن است که این ادعا تا حدود زیادی ریشه در واقعیت دارد. درحالی‌که جدیدترین آمارهای اقتصادی اعلامی بانک مرکزی خبر از کاهش شدید تعداد معاملات مسکن در شهر تهران می‌دهد، نگاهی به روند ۱۵ ساله نرخ اجاره‌بها در شهر تهران و مقایسه آن با هشت کلان‌شهر دیگر کشور، نشان‌دهنده افزایش فشار بر اجاره‌نشینان تهرانی است؛ وضعیتی که در یک ماه اخیر شدت بیشتری گرفته و تمدید قراردادهای پیشین اجاره منازل مسکونی را برای بخش بزرگی از چند میلیون اجاره‌نشین تهرانی ناممکن کرده است. وضعیتی که می‌تواند فرمان نانوشته‌ای را اجرائی کند که یکی از کاربران شبکه اینترنت در واکنش به گزارش روز گذشته «شرق» درباره وضعیت مسکن ابراز کرده است: «تهران تکمیل است، به شهرهای خود برگردید و در خانه‌های خود زندگی کنید و اجاره هم ندهید».
تهران پیش می‌تازد
نگاهی به آخرین آمارهای منتشرشده از سوی شهرداری تهران که مربوط به سال ۹۵ است، اهمیت اجاره‌بها در شهر تهران را برای ادامه حیات شهری پایتخت ایران نشان می‌دهد. طبق این آمارها، بیش از نیمی از واحدهای مسکونی شهر تهران استیجاری هستند و میزان این اجاره‌نشینی در مناطقی که محل سکونت طبقه متوسط و شهروندان کم‌بضاعت‌تر است، بیشتر از مناطق مرفه شمال شهر است. برای مثال، درحالی‌که بیش از ۹۱ هزار واحد مسکونی در منطقه یک ملکی و ۵۵ هزار واحد مسکونی در این منطقه استیجاری هستند، در منطقه ۱۵شهر تهران بیش از ۹۷ هزار واحد مسکونی استیجاری و ۹۱ هزار واحد مسکونی مالک‌نشین هستند. به‌این‌ترتیب می‌توان گفت با افزایش فشار بر مستأجران در شهر تهران، عملا آن بخش از شهروندان تهرانی که موتور محرکه این کلان‌شهر محسوب می‌شوند، به بیرون از تهران رانده می‌شوند. از سوی دیگر، نگاهی به سری‌های زمانی منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد چگونه منطق نرخ اجاره‌بها در شهر تهران به شکل معناداری از نرخ اجاره‌بها در دیگر شهرهای بزرگ کشور فاصله گرفته و به پیش تاخته است. برای مقایسه معنادارتر این قیمت‌ها می‌توان به شاخص نسبت اجاره‌بها در تهران در مقایسه با اجاره‌بها در هشت کلان‌شهر دیگر کشور رجوع کرد. این شاخص که از تقسیم نرخ متوسط اجاره‌بها در شهر تهران بر میانگین نرخ متوسط اجاره‌بها در هشت کلان‌شهر اصفهان، کرج، شیراز، تبریز، مشهد، قم، کرمانشاه و اهواز به دست می‌آید، به خوبی نشان‌دهنده افزایش معنادار فاصله میان اجاره‌بها در پایتخت ایران با دیگر کلان‌شهرهای کشور است. در واقع درحالی‌که در سال ۱۳۸۴نرخ متوسط اجاره‌خانه در تهران ۲.۱۷برابر میانگین نرخ متوسط اجاره‌خانه در هشت کلان‌شهر دیگر کشور بود، در آخرین آمار اعلام‌شده از سوی مرکز آمار که مربوط به نیمه اول سال ۱۳۹۷ است، نرخ متوسط اجاره‌خانه در تهران به ۳.۷۵ برابر میانگین نرخ متوسط اجاره‌خانه در هشت کلان‌شهر دیگر کشور رسیده است که در صورت انتشار آمارهای مربوط به نیمه اول سال ۱۳۹۸که شاهد موج افزایشی آن هستیم، این نسبت بیش از این نیز افزایش خواهد یافت. حقیقتی که نشان می‌دهد شهر تهران در وضعیتی ویژه قرار گرفته و در صورت ورودنکردن جدی دولت به نفع اجاره‌نشینان، باید انتظار آسیب‌های جدی دیگری را کشید.
کاهش شدید معاملات مسکن
در این بین، تازه‌ترین آمارهای بانک مرکزی نیز از کاهش شدید تعداد معاملات آپارتمان‌های مسکونی در شهر تهران حکایت دارد. طبق آمارهای منتشرشده از سوی بانک مرکزی، میزان معاملات آپارتمان‌های مسکونی در شهر تهران به‌طور متوسط بیش از۳۶.۵ درصد کاهش یافته است که در این بین بیشترین میزان کاهش معاملات مربوط به آپارتمان‌های ۱۱تا ۱۵ سال ساخت با کاهش ۴۵.۶ درصدی بوده است. همچنین درحالی‌که بیش از ۴۱ درصد معاملات مربوط به آپارتمان‌های کمتر از پنج سال ساخت بوده‌اند، میزان معاملات این آپارتمان‌ها نیز ۴۰ درصد کاهش یافته است. از سوی دیگر، متوسط قیمت یک مترمربع زیربنای واحد مسکونی معامله‌شده در اردیبهشت، ۱۲ میلیون‌و ۶۷۰ هزار تومان بوده که نسبت به ماه قبل ۱۲.۵ درصد و نسبت به سال قبل ۱۱۲ درصد رشد را نشان می‌دهد. طبق این آمارها، شاخص کرایه مسکن اجاره‌ای در شهر تهران و در کل مناطق شهری نیز در اردیبهشت به ترتیب ۲۲.۶ و ۱۹.۷ درصد نسبت به ماه مشابه سال گذشته رشد داشته است.
