حاشیه‌نشینی و بافت‌های فرسوده به شدت در حال افزایش است

محمد پژمان در نخستین نشست هم اندیشی با جامعه حرفه ای شهرسازان و معماران با اعلام اینکه حاشیه‌نشینی و بافت‌های فرسوده متوقف نشده است، تاکید کرد: باید رویکردهایی که کرامت افراد را حفظ کند برای آن در پیش بگیریم؛ در واقع برای پیشگیری باید به رویکردهای جدید روی آورده و چاره ای برای مشکلات بیاندیشیم.
وی با انتقاد از اینکه در حوزه مدیریت شهری در دام واژه ها گرفتار شده ایم، گفت: مناطقی که مردم در حاشیه شهر سکونت دارند را «بافت های حاشیه ای»، عرصه هایی که افراد بدون اجازه مستقر شده اند را «سکونتگاه های غیررسمی» و نقاطی که منازل فرسوده وجود دارد را «بافت فرسوده» نامگذاری کرده ایم و به این ترتیب هر روز یک کلمه جدید به کار می بریم و در انتها هم متوجه نمی شویک که مولفه ها و مشخصه های این بافت ها چیست.
به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی، اکنون عرصه هایی از این جنس بیش از ۱۴۰ هزار هکتارند که برای این تنوع باید تعریف مشخص و دقیقی ارائه شود.
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران، نخستین گام در این زمینه را «تعاریف روشن و بازنگری و اسم گذاری همه محدوده ها» دانست و گفت: در صورت تنوع گونه، باید مشخص شود هر محدوده ذیل کدام گونه قرار می گیرد.
پژمان ادامه داد: در زمینه اقدامات نیز انبوهی از عناوین مانند «احیا بافت، بهسازی، نوسازی، بازسازی، بازآفرینی، باززنده سازی، توانمندسازی و … شکل گرفته اند.» در این بخش نیز باید مشخص شود که به طور دقیق کدام اقدام مورد نظر ماست و چه فعالیتی را باید انجام شود.
وی با یادآوری اینکه اکنون محدوده هایی با مولفه های ریزدانگی، ناپایداری و نفوذناپذیری انتخاب و در کمیسیون ماده ۵ شورا مصوب شده اند، گفت: بعد از این اقدام، فعالیت خاصی انجام نشده و اقدامات انجام شده بسیار محدود است.
این مقام مسئول تصریح کرد که فرآیند طولانی کمیسیون ماده ۵ باید تسهیل شود و به افراد فهیم و دلسوز کشور اعتماد کرد.

** توفیقی در احیای بافت های فرسوده کسب نکرده ایم
پژمان افزود: همه بخش ها از دولت، نهادهای عمومی و مجموعه حاکمیت گرفته تا مردم و جامعه حرفه ای باید در موضوع بافت های فرسوده به شکل حداکثری نقش داشته باشند در غیر این صورت توفیقی به دست نخواهد آمد.
«از زمانی که بافت های فرسوده موضوعیت پیدا کرد، در برنامه های پنجساله توسعه کشور به آن توجه و در قوانین بودجه و قوانین خاص نیز به این موضوع ها پرداخته شد اما اکنون با ارزیابی عملکرد خود متوجه می شویم توفیق زیادی به دست نیاورده ایم.»
وی با تاکید بر اینکه باید علت توفیق نیافتن در دستیابی به اهداف برنامه های توسعه بررسی شود، گفت: قرار بود سالانه ۱۰ درصد از بافت های فرسوده در طول اجرای برنامه های چهارم و پنجم احیا شود و در این بازه زمانی این برنامه پایان یابد اما اکنون که برنامه ششم در حال اجراست، اقدامات متناسب با وضعیت کشور نبوده است.
این مقام مسئول، چالش نخست در این زمینه را در این دانست که «موضوع را به درستی نشناخته و دقیق با آن برخورد نکرده ایم؛ همچنین از حضور جامعه حرفه ای مهندسان مشاور نیز به اندازه کافی بهره نبرده ایم.»
«چالش دیگر اینکه همه بخش های حاکمیت نسبت به موضوع بافت های فرسوده به یک میزان حساسیت پیدا نکرده اند؛ وفاق ملی یک ضرورت جدی است که به احیای بافت های فرسوده و ناکارآمد کمک شایانی خواهد کرد؛ نکته دیگر اینکه برای احیای این بافت ها سازوکار درستی تدوین نشده و سازماندهی درخوری هم شکل نگرفته است.»

** مشکلات ناشی از قوانین متعدد برای بازسازی بافت های فرسوده
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران ادامه داد: تحقق برنامه ملی بازآفرینی شهری مستلزم تهیه و تدوین سازوکار و سازماندهی مناسب است تا این موضوع بعنوان یک دغدغه ملی، ساماندهی شود.
پژمان به وجود قوانین متعدد برای احیا و بازسازی بافت های فرسوده اشاره کرد و گفت: دولت و مجلس آمادگی کامل دارند تا برای اجرای بهتر برنامه، الزام های قانونی لازم را مهیا کنند؛ باید از این فرصت به نحو احسن استفاده کرد زیرا آسیب ها در حال تشدید است.
معاون وزیر راه و شهرسازی بر توجه به ظرفیت های مردمی درخصوص برنامه بازآفرینی شهری تاکید کرد و گفت: تجربه نشان داده که توجه به ظرفیت های مردم و نخبگان نتایج فراوانی در پی دارد اما متاسفانه از این ظرفیت های بزرگ غفلت می کنیم.
وی خاطرنشان ساخت: از امروز به دنبال حضور مهندسان مشاور در متن فعالیت ها هستیم و تصمیم داریم با حضور مستقیم آنها برنامه را پیش ببریم.

** مجازات و محرومیت از خدمات شهروندی برای سازندگان غیرمجاز
پژمان با بیان اینکه در دهه های اخیر در نظام برنامه ریزی شهری به این نتیجه رسیده ایم که شهر ظرفیت محدودی دارد، گفت: بنابراین برای کسی که با برنامه های ما مطابقت نداشته باشد جایگاهی قائل نیستیم؛ افرادی که اقدام به ساخت بنای غیرمجاز می کنند مجازات و از خدمات زیرساختی و خدمات شهروندی محروم می شوند.
«برای کسی که زمینی را تصرف کرده یا زمین را به شکل غیرقانونی خریده و مهمترین دارایی او مستند نیست و برای دریافت پایان کار، پروانه و سند مالک شناخته نمی شود و هیچ جا او را به رسمیت نمی شناسند، نقطه آغاز بی هویتی در اجتماع است.»
معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: ما در این مدت فکر نکردیم که اگر بازدارندگی موثر نیست می توانیم جابجایی جمعیت را مدیریت کنیم و اجازه ندهیم این جابجایی ها خارج از برنامه ریزی اتفاق بیافتد.
وی با بیان اینکه در گذشته موفق نشده ایم با کمترین آسیب مدیریت کنیم، گفت: «ما به قدری آرمان خواه بودیم که با نگاه های جزمی و آرمان خواهانه و تحکمی، کار را به جایی که اکنون هستیم، رسانده ایم.»

** نوسازی ها باید به صورت یکجا و هم زمان باشد
وی گفت: اگر جامعه شهرسازان و معماران کشور با کمبود کار مواجه اند، می توانیم این نوید را به آنها بدهیم که برنامه بزرگی در دستور کار است.
پژمان با تاکید بر اینکه برنامه باید متکی بر مطالعه و تهیه طرح باشد، گفت: ما دنبال نسخه واحد نیستیم؛ مشاوران باید در هر نقطه ای به اقتضا مسائل جمعیتی، اقلیمی، فرهنگی، اجتماعی و الزامات دیگر، طرح را تهیه کنند.
معاون وزیر راه و شهرسازی اضافه کرد: مشاوران باید محور برنامه های بازآفرینی باشند و با حضور در محدوده های هدف، دریافت نزدیک و عمیقی از احساس، شرایط، خصوصیات، توقعات و انتظارات و ظرفیت های مردم به دست آورند و براساس آن شرح خدمات مکفی را تهیه کنند.
وی تاکید کرد: محور برنامه ها مردم هستند و در جایی که آنها برای تغییر سرنوشت خود و دگرگون کردن اوضاع و احوال نامطلوبشان نقش آفرینی نکنند و سهیم نباشند، ما نیز اقدامی انجام نمی دهیم.
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با یادآوری تاکید رییس جمهوری مبنی بر تسریع نوسازی بافت های فرسوده، گفت: این نوسازی باید به صورت یکجا و هم زمان انجام شود.
به گفته پژمان، مشاوران باید به اقتضا مکان بعنوان افراد متخصص، تدابیری را بیندیشند و به کار گیرند تا فعالیت ها سرعت گیرد؛ نباید هر فردی در هر زمانی به ضرورتی رسید و دلش خواست در نقطه ای اقدام کند.
وی ادامه داد: در حال حاضر مشوق های فراوان، تراکم رایگان، تخفیف پروانه و تسهیلات رایگان برای نوسازی ارائه می شود اما با این فعالیت ها به احتمال زیاد فقط مساله ناپایداری را حل می کنیم و مولفه های دیگر همچون کمبود سرانه های خدماتی، زیرساخت ها و رو بناها که کیفیت زندگی را تعیین می کند، مغفول می ماند.
معاون وزیر راه و شهرسازی خاطرنشان ساخت: با این اقدامات فقط تراکم ساختمانی و به تبع آن تراکم جمعیتی اضافه می شود و شرایط نامطلوب زندگی تشدید خواهد شد.

** ۱۲۵ هزار میلیارد تومان برای نوسازی در ۵ سال کافی نیست
وی گفت: ۱۲۵ هزار میلیارد تومان بودجه برای اجرای برنامه در طول ۵ سال در نظرگرفته شد اما این برآورد پیش از تورم بود؛ با وضعیت کنونی، این عدد باید ضرب در دو یا سه شود.
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری، بخشی از مشکلاتی کنونی در کشور را ناشی از «انحصارات» دانست و افزود: اگر اراده کنیم و به نقاط مشترک برسیم مشکلات حل خواهد شد.

** ۶۰۰ هزار تومان پروژه نیمه تمام در کشور
پژمان، بر لزوم کاهش هزینه های مردم نیز تاکید کرد و گفت: به گفته رییس کمیسیون عمران مجلس و اطلاعات رسمی، ۶۰۰ هزار میلیارد تومان پروژه نیمه تمام در کشور وجود دارد اما با تعدیل قیمت ها، به نظر می رسد امروز نزدیک به «هزار هزار میلیارد تومان» پروژه نیمه تمام در کشور وجود داشته باشد که به طور میانگین حدود ۵۰ درصد پیشرفت داشته اند؛ با توجه به اینکه این میزان از سرمایه های مردم درگیر پروژه های نیمه تمام مانده و در تنگنا هستیم، نباید وارد پروژه هایی شویم که با اولویت ها تطبیق ندارد.
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری اظهارکرد: حدود ۴ هزار میلیارد تومان از بودجه یک میلیارد دلاری در اختیار شرکت بازآفرینی شهری ایران قرار گرفته است که از این میزان ۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان به صورت منابع بانکی و تسهیلات ارزان قیمت با سود ۹ درصد برای ساخت و ساز به مردم ارائه می شود.
به گفته وی، همچنین مقرر شده یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان از بودجه به اجرای پروژه ها اختصاص یابد. این بودجه صرف حوزه های زیرساختی، روبنایی، تعریض و اصلاح شبکه می شود تا گشایشی در زندگی مردم ایجاد شود.
پژمان ادامه داد: ۱۵۰ میلیارد تومان ودیعه مسکن نیز برای جابجایی موقت افرادی در نظر گرفته شده که تصمیم به نوسازی منازل خود دارند.
وی خاطرنشان ساخت: در برنامه بازآفرینی شهری، اجرایی کردن پروژه ها را با توجه به جزئیات آنها ادامه می دهیم و قرار نیست مسئولیت ها و اختیارات کسی را محدود کنیم. همچنین بنای توقف کارها را نداریم؛ اگر برنامه ها به تجدیدنظر و اصلاح نیاز دارد، هنگام ادامه کار این اصلاحات اعمال می شود.
معاون وزیر راه وشهرسازی گفت: کل فرایند بازآفرینی باید رصد و با نظام های درستی با محوریت و حضور حداکثری بخش حرفه ای و خصوصی در چارچوب مناسبی پیگیری شود.
وی افزود: اگر مهندسان مشاور در شرح خدمات ایرادی وارد می کنند و شرح خدمات جدیدی از سوی مهندسان مشاور پیشنهاد داده می شود ما مدافع این پیشنهاد در سازمان برنامه و بودجه خواهیم بود.
به گفته پژمان، بخش زیادی از منابع طرح ها از منابع داخلی خود تامین می شود و به همین دلیل نگرانی ای در این زمینه وجود ندارد.
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران اظهارکرد: باید هرچه سریعتر دستورالعمل آماده و اسناد با پشتوانه تهیه شود؛ ما نیز براساس فرایندها دستورالعمل را تهیه و بر این اساس کارگروه ها را تشکیل می دهیم؛ تلاش ما این است که در ۵۰ روز باقیمانده از سال، مقدمات اجرای برنامه را فراهم کنیم.
به گزارش ایرنا، در سال های گذشته تامین نشدن منابع مالی برای اختصاص یارانه سود تسهیلات نوسازی بافت‌های فرسوده و ساخت واحدهای مسکونی جدید در محدوده ها و محلات هدف نوسازی از مهمترین مشکلات اجرای طرح‌های مربوط به بازسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری بود.
بعد از گذشت چند سال از اجرای برنامه‌های نوسازی در ابعاد و در قالب طرح‌های مختلف این نتیجه حاصل شد که فرآیند نوسازی باید به صورت محله محوری انجام شود و مقرر شد سالیانه ۲۷۰ محله فرسوده شهری در قالب طرح ملی بازآفرینی شهری با کمک همه دستگاه های مربوطه از جمله بانک مسکن به عنوان اصلی ترین نهاد تامین مالی بخش مسکن و فعال ترین بانک در پرداخت تسهیلات مسکن نوسازی، بهسازی و بازآفرینی شود.
براین اساس در دیماه امسال اعلام شد از مجموع ۶ هزار میلیارد تومان تسهیلات در نظر گرفته شده، ۴۵۰۰ میلیارد تومان به سازندگان اختصاص می یابد و ۱۵۰۰ میلیارد تومان برای تامین خدمات روبنایی و زیربنایی باشد.
در مجموع در قالب بازآفرینی شهری ۱۰۰ هزار واحد مسکونی در سال ساخته می شود که تا دیماه ۷۰ هزار تقاضای صدور پروانه ساختمانی مطرح شده که درخواست برای ۳۵ هزار واحد مربوط به مردم و ۳۵ هزار واحد دیگر مربوط به توسعه گران است.
مقرر شده است در کلانشهرها وام های ۵۰ میلیون تومانی با سود ۹ درصد و برای دیگر شهرها وام ۴۰ میلیون تومانی با همین سود پرداخت شود. این وام برای سازندگان حرفه ای تا سقف ۱۱۰ میلیون تومان است که ۵۰ میلیون تومان با سود ۹ درصد و ۶۰ میلیون تومان باقیمانده با سود ۱۸ درصد محاسبه می شود.
یک میلیون و ۶۰۰ هزار مترمربع زمین دولتی برای بازآفرینی شهری اختصاص یافته است. براین اساس عملیات اجرایی در ۱۸ محله هدف در استان تهران از ابتدای سال ۹۸ آغاز می شود.