دلایل شکست طرح های جامع شهری

برزن نیوز: طرح های جامع شهری که از اوایل قرن ۲۰ و با نگرش پوزیتیویسم و تجربه گرایی و خردگرایی وارد نظام برنامه ریزی شهری شده بودند، بر اساس فرایند خطی (شناخت/ تحلیل/ طرح ( SAD) تهیه شدند. این طرح ها بیش از ۵۰ سال در کشورهای غربی اجرا گردیدند؛ اما در دهه ۱۹۶۰ میلادی با توجه مشکلاتی که داشتند، جای خودشان را به «طرح های ساختاری – راهبردی یا طرح های استراتژیکی» دادند.
اشکالات طرح های جامع شهری:
طرح های جامع شهری، هم از بُعد مبانی نظری هم از بُعد روش شناسی و تهیه و اجرایی ایرادات و نواقص زیادی داشتند.
اهم مشکلات طرح های جامع شهری به شرح زیر است:
الف:مشکلات در مبانی نظری طرح های جامع
الگوهای طرح های جامع،اصولاً برمبانی نظری اثبات گرایی منطقی استوار است، بنابراین ذاتاً دارای محدودیتهایی است که نمی تواند شناخت درستی از شهر و راه های اصلاح آن نشان دهد.اهم این مشکلات نظری به قرار زیر است:
*انعطاف ناپذیربودن و غیرواقع گرا و آرمانی بودن طرح
*تقلیل برنامه ریزی جامع به برنامه ریزی صرفا فیزیکی و کالبدی
*عدم توجه کافی به ماهیت سیستم پیچیده و پویایی شهر
*عدم توجه کافی به روندهای تصمیم سازی و تعیین اهداف و سیاستها
*عدم توجه کافی به اهرم های لازم برای نظارت و هدایت توسعه شهری
*عدم توجه کافی به اهداف کیفی،عدالت اجتماعی و ارزش های بومی و محلی ویژه آن شرح (شرح خدمات یکسان برای تمامی شهرها)
* عدم توجه به توازنهای محیطی و برهم زدن تعادل زیست محیطی
* عدم توجه به بافتهای تاریخی و آثار باستانی و با ارزش معماری شهرها

 

ب)مشکلات روش شناسی در طرح های جامع
*انجام مطالعات نامنسجم و پراکنده و بی هدف
*ناپیوستگی میان مراحل برنامه ریزی،طراحی و اجرا و مدیریت ( قطع ارتباط کامل بین مراحل تهیه و اجرا)
*تأکید بی از حد بر ضوابط کمی،تقسیمات مصنوعی و یکسان سازی الگوها
*محصور کردن توسعه آتی شهر در چهارچوب خشک و بی انعطاف نقشه کاربری زمین
* در نظر نگرفتن شرایط اجتماعی و فرهنگی ساکنین شهر
ج)مشکلات اجرایی و مدیریتی
*عدم هماهنگی و همکاری میان بخش های عمودی و افقی برنامه ( فقدان مدیریت واحد شهری برای اجرای پیشنهادات طرح جامع)
* پایین بودن دانش فنی و مهارتی لازم در بین کارکنان شهرداری برای نظارت و کنترل تهیه طرح جامع
* مشارکت ندادن شهروندان در روند مطالعات و تهیه و اجرای طرح
*تبدیل طرح و توسعه شهری به مجموعه ای از ضوابط خشک اداری و رسمی
*عدم توجه کافی به امکانات اجرایی شهرداری ها (مالی،فنی و سازمانی). این طرح ها بدون در نظر گرفتن شرایط مالی شهرداری تهیه می شوند و ارزیابی هزینه برای اجرای پروژ های پیشنهادی را اریه نمی دهند.
متاسفانه با وجود مشکلات عدیده طرح های جامع شهری، این طرح ها هنوز هم به عنوان سند توسعه شهری مطرح هستند و به این دلیل در زمینه توسعه شهری زیاد موفق نشده اند و نزدیک ۷۰ درصد از پیشنهادات طرح جامع در شهرهای ما اجرایی نمی شوند!!
بر این اساس لازم است که ابتدا «چشم اندازسازی» شهر بر اساس طرح استراتژیکی تهیه شوند و خروجی و پیشنهادات طرح چشم اندازسازی شهر که با توجه به شرایط ویژه هر شهر متفاوت خواهد بود به عنوان ورودی طرح های جامع ملاک عمل قرار بگیرند.