پس از طی چند دوره کار شوراهای شهر در ایران، نقدهای زیادی بر آنها واقع شده است، تا جایی که تغییراتی در قوانین و مقررات آنها، موردنظر سازمان شهرداریها و برخی ارگانهای دیگر، قرار گرفته است.
از جمله آنها موضوع انتخاب شهرداران بوسیله خود مردم بطور مستقیم است، که چالش تغییرات مداوم شهردارها بوسیله شوراهای شهر را منتفی سازد.
همانطور که در مقاله شماره قبل این فصلنامه گفته شد: در پاسخ به این پرسش، ضرورت دارد که تفاوتهایشان روشن شود. در ابتدا بطور بدیهی و ساده مشخص میشود که تفاوتهای اصلی بین این دو روش، در این است که:
در اولی شورای شهر قدرتمندست و در دومی شهرداران قوی هستند و ممکن است به حد کافی، پاسخگوی شوراها نباشند.
در اولی دموکراسی و مردم مداری تقویت میشود، ولی با شهرداران متزلزلی (که گاهی مرتباً عوض میشوند) توسعه شهری، اغلب بخوبی انجام نمیپذیرد.
لاکن این خطر وجود دارد که اعضای شوراهای شهر (کمتر آشنا به مباحث شهری)، درخواستهای مراجعان (که ممکن است با منافع کل شهروندان نیز مغایر باشد) را با نظرات مردم اشتباه بگیرند و در دومی این خطر وجود دارد که یک شهردار قدرتمند و عملکردگرای صرف (بدون توجه به منافع و مضرات بلندمدت)، به شهرفروشی بپردازد.
اولی به شرط طولانی بودن عمر انتخاب شوراهای شهر، بوسیله مردم و آموختن اینکه در انتخاب اعضای شوراها، بجای سیاسیون، به انتخاب اعضای مفید برای شهر بپردازند، حتی مفیدترست و در غیر اینصورت، ممکن است با قومیگرایی، دوست گرایی و تمایل به اخذ رای در دورههای بعد، به ضربهزدن به شهر منجر شود.
البته دامنه بحث اگر بازتر شود موضوع به ریشههای اصلی بحث یعنی به تمرکزگرایی و عدم تمرکزگرایی و مزایا و معایب هر یک برای جوامع، کشیده میشود.
در زیر نگاهی خواهیم داشت، به روشی که در آلمان برای حل این مسئله موردعمل واقع میشود.
ساختار شورای شهر فرانکفورت
نمایندگان انجمن شهر فرانکفورت و یا مجلس شهری فرانکفورت (متشکل از نمایندههای شوراهای بخشهاست)، که بالاترین مرجع تصمیمگیری و ارگان تصویب موضوعات مربوط به شهر فرانکفورت میباشند.
طبق ضوابطی که مربوط به تعداد جمعیت است، این انجمن دارای ۹۳ نماینده است (برای جمعیت فرانکفورت که فقط ۷۳۰ هزارنفر است).
این نمایندگان برای مدت ۵ سال انتخاب میشوند. احزاب نقش اساسی در این انتخابات ایفاء میکنند، برای مثال: نمایندگان انجمن جدید شهر فرانکفورت که از تاریخ ۲۰۱۶ شروع به کار کردهاند، دارای ترکیب سیاسی زیر هستند.
حزب مسیحی دمکرات CDU
حزب سوسیال دمکرات SPD حزب سوسیال سبز حزب دست راستیها AFD حزب دست چپها حزب دمکراتهای آزاد FDP حزب دمکراتهای آزاد BFF حزب دمکراتهای آزاد فراکسیون حزب دمکراتهای آزاد فرانکفریها طرفداران محیط زیست |
۲۳ نماینده
۲۲ نماینده ۱۴ نماینده ۸ نماینده ۸ نماینده ۷ نماینده ۳ نماینده ۳ نماینده ۳ نماینده ۲ نماینده |
وظایف نمایندگان انجمن شهر فرانکفورت (مجلس شهری)
اعضای انجمن وظایف بیشماری را بعهده دارند، که یکی از مهمترین آنها انتخاب کارمندان شهرداری است. بهاستثنای انتخاب شهردار کل که مسئول رهبری اداره شهرداری میباشد، که چگونگی انتخاب او را بعداً توضیح میدهیم. علاوه بر آن، تصویب بودجههای شهرداری را بعهده دارند.
تصویب تصمیمات ویژه نیز برعهده انجمن است. به عنوان مثال: در مورد تصویب مالیات شهری و یا مخارج برای تصویب طرحهای ساختمانی و شهرسازی محلهها.
یا در مورد بسیاری از مسایل که مربوط به ناحیهها است، که معمولاً به تعداد بیشماری از تصمیمات جداگانه نیاز دارد. در این رابطه جلسات ویژهای در نشستهای یکبار در ماه به شکل اجلاس عمومی برگزار میشود.
شرکت در این نوع گردهمآییها اساساً برای شهروندان همان ناحیه، که مایلند مشارکت نمایند، آزادست و بوسیله رئیس انجمن شهر رهبری میگردد. موارد مورد تصمیم و تصویب قبلاً از طرف کمیسیونهای نمایندگان انجمن شهر آماده گردیده و پیشنهاد برای تصویب ارائه میگردد.
سلسله مراتب عملکردی
انجام وظایف و خدمات انجمن شهر و اداره انجمن شهری از وظایف نمایندگان انجمن شهر است، که از ۱۶ مشاورین محلهای تشکیل شدهاند، که در ادارات مستقل و مستقیماً زیرنظر ریاست انجمن شهر کار میکنند.
برای انجام سریع کارها، مجلس شهر به کارکنان این اداره مسئولیت مستقیم میدهد، چون بسیاری از کارها را بعهده دارند. در نشستهای آنها تمام مسائلی که در جلسات بعدی نشست انجمن شهر مطرح میگردد، حل و فصل و آماده ارائه میگردد. این شوراها از کارکنانی تشکیل میشوند که، از ۱۶ مشاورین محلهای شهر فرانکفورت تشکیل شده است.
شهرداران شهر فرانکفورت
در فرانکفورت دو شهردار انتخاب میشود. یکی به اسم شهردار و دیگری به اسم شهردار کل. شهردار کل مستقیماً از طرف شهروندان انتخاب میگردد. که قبلاً احزاب کاندیدهای خودشان را، به حوزه عمومی پیشنهاد کردهاند. ولی شهردار فرانکفورت در مجلس شهر فرانکفورت از طرف و از میان نمایندههای شهر براساس پیشنهاد نمایندههای مجلس انتخاب میشود و در واقع نماینده شهردار کل است که رابط اوست، با کمیسیونها و ادارات مربوط به شهرداری، این دو شهردار با تقسیم کارهای مستقل و غیرمستقل در امور شهر با هم توافق میرسند و یا طبق مقررات و قوانین عمل مینمایند.
بدینمعنا که بخشی از کارهای شهر، از جمله کارهای فنیتر به شکل مستقل از طریق شهردار و امور دیگر که مهمترند و یا اثرات عمدهای بر شهر و زندگی مردم میگذارند، بخصوص وقتی امور در سطح کل کشور اثربخش است، برعهده شهردار کل است. بعلاوه شهردار کل حق نظرات بر همه امور را دارد.
- بدینترتیب در فرانکفورت راهحل سومی انتخاب شده است و شهر دو شهردار دارد. شهردار کل که مردم انتخاب میکنند (مشابه رئیس جمهورست) و شهردار شهر که بوسیله شورای شهر انتخاب میشود (مشابه نخستوزیر)