عقب‌افتادگی در مناسب‌سازی فضاهای شهری

زهرا شمس احسان در باداشتی درباره فضاهای شهری برای همشهری  نوشت: کلانشهر تهران هم‌اکنون ۲۳۰۴بوستان در سطوح محلی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دارد که کمتر از ۳درصد از آنها برای افراد دارای معلولیت مناسب‌سازی‌ شده است. از سوی دیگر از مجموع ۱۲هزار کیلومتر پیاده‌رو در محدوده ۶۱۵کیلومترمربعی پایتخت، حدود ۳۰۰کیلومتر (کمتر از ۵درصد) را می‌توان برخوردار از شرایط نسبی برای تردد همه شهروندان فارغ از تفاوت‌های جسمانی دانست. در حوزه حمل‌ونقل نیز ۱۹ایستگاه مترو از مجموع ۱۴۱ایستگاه، به‌طور کامل برای بهره‌مندی نابینایان و افراد دارای معلولیت مناسب‌سازی‌ شده‌اند.
کلانشهر تهران امروز کمترین انطباق با حداقلِ نیاز گروه‌های آسیب‌پذیر را دارد. عقب‌افتادگی جدی در حوزه مناسب‌سازی‌ فضاهای شهری به‌خصوص در سال۱۳۹۹ وجود داشت؛ به‌گونه‌ای که عمده پروژه‌های این سال شامل مناسب‌سازی‌ ۴۴بوستان، ۵۰۰کیلومتر معبر پیاده و ۸۸ساختمان تحت مالکیت شهرداری تهران به سال‌جاری انتقال پیدا کرده است. بررسی ردیف‌های مربوط به حوزه مناسب‌سازی‌ در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که به‌ترتیب ۴۱۵ و ۳۵۶میلیارد تومان اعتبار مصوب شده است، اما میزان عملکرد و اقدامات انجام شده انطباقی با بودجه مصوب ندارد. لازم به یادآوری است که صرف افزایش اعتبار به مفهوم دستاورد در حوزه مناسب‌سازی‌ نیست و مسائلی چون مسئولیت‌پذیری و دغدغه‌مندی مدیران، آموزش صحیح پیمانکاران، همکاری و پاسخگویی سایر ارگان‌های مستقر در پایتخت و ایجاد سازوکارهای پایشی کارآمد برای ارتقای کیفیت مناسب‌سازی‌ از پیش‌شرط‌های ضروری و مقدم بر تخصیص اعتبار است. با توجه به شرایط نامساعد پایتخت برای تردد اقشار آسیب‌پذیر، انتظار می‌رفت آمار خودروهای مخصوص حمل‌ونقل معلولان طی سال‌های گذشته روند صعودی داشته باشد. باوجود تصویب ۳۱میلیارد تومان در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ برای خرید خودروی ون، این کار به نتیجه نرسیده است. از مجموع ۶۰ون موجود در سامانه حمل‌ونقل جانبازان و معلولان، کمتر از نیمی در حال خدمات‌رسانی هستند. جامعه معلولان عزیز برای استفاده باید از ۲روز قبل در این سامانه ثبت‌نام کنند که وضعیت موجود نه در‌ شأن این عزیزان و نه در‌ شأن مدیریت شهری پایتختی با شعار «کلانشهر تهران الگوی جهان اسلام» است.
در سال۱۳۸۴ شورای دوم شهر تهران تشکیل ستاد مناسب‌سازی‌ فضاهای شهری با حضور جمعی از مدیران عالی شهرداری تهران و نماینده‌ای از شورای شهر پیش‌بینی کرد که در قالب مصوبه «الزام شهرداری تهران به مناسب‌سازی‌ فضاهای شهری برای جانبازان و معلولان جسمی – حرکتی» تصویب شد. باوجود گذشت ۱۷سال از زمان این مصوبه، وضعیت امروز پایتخت، فضاهای شهری ایمن و مناسب برای گروه‌های هدف را تداعی نمی‌کند. واقعیت آن است که در این مدت، مجموع تعداد جلسات ستاد مناسب‌سازی‌ فضاهای شهری از ۲۵جلسه بیشتر نشده است که نشان می‌دهد سالانه به‌طور متوسط کمتر از ۲جلسه برگزار شده است. از برگزاری آخرین جلسه ستاد مناسب‌سازی‌ فضاهای شهری در سال‌جاری هم بیش از ۷‌ماه می‌گذرد. مطابق بررسی‌های صورت گرفته توسط کارشناسان برنامه‌های مناسب‌سازی‌ توسط واحدهای ستادی و اجرایی در این مدت به فراموشی سپرده شده است.
نهایتا آنکه طبق اسناد فرادست ازجمله قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب اول اردیبهشت۱۳۹۷ مجلس شورای اسلامی، طرح حمایت از حقوق معلولان مصوب ۲۶اسفند۱۳۹۹ شورای اسلامی شهر تهران و ماده۴۷ برنامه ۵ساله توسعه شهر تهران، باید هیچ پروژه عمرانی بدون رعایت ضوابط و الزامات مناسب‌سازی‌ افتتاح نشود و همچنین صدور پروانه ساختمانی و گواهی پایان‌کار ساختمان‌های با کاربری عمومی مشروط به رعایت ضوابط و استانداردها باشد. انتظار داریم شهردار محترم تهران موضوع مناسب‌سازی‌ را به‌عنوان یک اولویت در دستور کار واحدهای ستادی و اجرایی قرار دهد تا ان‌شاءالله در سال آینده گرامیداشت روز جهانی معلول توامان با اقدامات مؤثر و ملموس در سطح شهر باشد.