اصالت وهویت معماری کنونی بندرعباس در بوته نقد

 برزن نیوز: بناهایی منطبق با اقلیم گرم و مرطوب و فرهنگ مردم منطقه که از میان آنها تعداد محدودی باقی مانده وهمان هایی هم که هست حال و روز خوشی ندارند، نمونه آن خانه احمدی بود که در پی کم توجهی نهاد متولی تخریب و به خاطره ها پیوست.
خانه مرحوم گله داری و خانه شریف که از دوران گذشته به یادگار مانده اند و با مصالح بومی منطقه ساخته شده اند همچنان پابرجایند، در این ها می توان بخشی از معماری گذشته را به تماشا نشست.
این خانه ها به شکل مستطیل ومربع، با سقف هایی از چوب چندل، طاق های تخت، نمای داخلی سفید، دارای حیاط مرکزی و پنجره هایی تو رفته که هر کدام کارکرد خاص خود را داشته اند، رو به دریا بودنشان موجب کوران هوا و در نتیجه خنک شدن فضای داخلی ساختمان می شد.
بندرعباس با سابقه ۴۰۰ ساله خود باید دارای بناهای فراوانی نظیر خانه احمدی می بود ولی اگر محله سورو و سه خانه ثبت شده در فهرست آثار ملی را لحاظ نکنیم می توان گفت این شهر از نظر حفظ ساختمان هایی منطبق با معماری سنتی خود، کم کاری کرده است.
اینجا شهری است که حتی شهرسازی و ساختمان سازی آن بر قاعده بی نظمی و رعایت نشدن اصول معماری بومی پیش رفته و هویت معماری آن لا به لای چرخ های توسعه و پیشرفت اقتصادی گم شده است.
برخی از دانشجویان معماری معتقدند معماری امروز بندرعباس غیر قابل دفاع است که بی هویتی و مشوش بودن ساخت و سازهای آنرا در گشت و گذار می توان مشاهده کرد.
این عده که برای نشست علمی «چرایی وقوع کنترل و مدیریت حوادث غیر مترقبه از منظر شهرسازی، معماری و آمایش» گردهم آمده بودند خواستار رویکرد جدی به معماری متناسب با زیست این منطقه شدند.

** به جای متهم کردن یکدیگر راهکار بدهیم
دانشجوی رشته معماری در این نشست اظهار داشت: به نظر می رسد وجدان کاری کم شده و به مقصر دانستن دیگران عادت کرده ایم و جای دادن راهکار دنبال متهم کردن یکدیگر هستیم.
فروزان زرجام ادامه داد: جدای از اینکه آیا با دادن راهکار سازنده آشنا هستیم یا خیر، بیش از اندازه به گذشته و تمدن هفت هزار ساله خود چسبیده ایم در حالی که باید از آن درس گرفته و پیشرفت کنیم.
وی ادامه داد: دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس که خود دارای دانشجویان رشته معماری است می تواند با برگزاری مسابقه های طراحی سردر جدید برای خود طراحی کند ولی طراحی سردر آن متعلق به سال ها قبل است.
این دانشجو بیان داشت: اکنون حریم رودخانه ها در کشور رعایت نمی شود اما کره جنوبی حریم ۲۰۰ متری برای رودخانه ها تعریف کرده تا بهتر بتواند سیلاب ها را کنترل کند.
زرجام بیان داشت: همه اتفاق هایی که در حوزه های مختلف باید انجام شود در سندهای چشم انداز بیان شده ولی این برنامه ریزی ها طبق آن عمل نمی شود.

** ابتدا کار کنیم سپس درباره آن سخن بگوییم
دبیر انجمن علمی رشته معماری دانشگاه پیام نور هم در این نشست اظهار داشت: اگر شهر دبی در بسیاری از شاخص ها توانسته خود را به توسعه پایدار نزدیک کند به دلیل فراهم کردن زیرساخت هاست.
ندا نجمایی افزود: مدیران آنجا پس از انجام کار درباره آن سخن می گویند که ما نیز باید این را بیاموزیم.
وی خاطر نشان کرد: دیگر کشورها برای انجام کاری که دانش آن را ندارند از متخصصان دارای دانش فنی لازم بهره می گیرند ولی اینجا می گویند هزینه بالایی دارد و یا درآمدزا نیست.

**لزوم فعالیت کمیته نما در بندرعباس
وی افزود: کشورهای جنوبی حاشیه خلیج فارس برای دادن مجوز ساخت و ساز بنا حتی نما را بررسی می کنند و به هیچ عنوان اجازه بکارگیری از نمای ناهمگون با محیط و اقلیم داده نمی شود.
نجمایی افزود: آیا شهر بندرعباس نباید دارای یک مرکز و یا دفتر بررسی نماهای شهری باشد، کشورهای حوزه حاشیه جنوبی خلیج فارس اجازه یک سانتی متر تعرض ساختمان ها به خیابان ها و معابر را نمی دهند و به شدت با متخلف برخورد می شود.
وی اشاره کرد: در این کشورها معمار و طراح ساختمان به خود اجازه نمی دهد با گرفتن پول از کیفیت و استحکام بنا بگذرد.

** معماری امروز هیچ جایی برای دفاع ندارد
مهندس تکنولوژی معماری هم در این نشست گفت: معماری قدیم از طراحی، حل مشکل تهویه هوا بوسیله بادگیر، رفع مشکل آب بوسیله قنات، سایه اندازی ها، چهارباغی و حیات های مرکزی منازل سرشار از درس ها و نکته های کاربردی برای فرا گیری و استفاده است.
عباس پورمهدی ادامه داد: حتی درخت هایی برای استفاده در حیاط انتخاب می شده که در فصل تابستان با برگ های خود مانع تابش نور خورشید شوند و در زمستان برای عبور نور بدون برگ باشند.
وی افزود: ولی اکنون بدون بهره گیری از معماری گذشته به گونه ای طراحی ها انجام می شود که گویی هیچگاه آن معماری دارای هویت و اصالت را نداشته ایم.
وی ادامه داد: سهل انگاری از خود ماست زیرا معماران بی حوصله شده اند و هیچ دفاعی از معماری کنونی نمی توان داشت.

**رقابت ناسالم و خارج از ضوابط به حوزه معماری و شهرسازی آسیب می زند
مدرس معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه پیام نور واحد بندرعباس هم می گوید: اکنون گروه های معماری باید خود را از آسیب رقابت های ناسالم دور نگهدارند، چنین رقابت هایی به معماری و شهرسازی آسیب جدی وارد می کند.
افشین بهرامی بیان داشت: زمانی افراد می دانستند فلان شخص سازنده و ذیصلاح است، ولی با توجه نبود نظارت و کنترل دستگاه های متولی و مهم تر از آن، سود هنگفتی در بخش ساخت و ساز نهفته که موجب شده غیر متخصصان هم وارد این حوزه شوند، به نحوی که شاهدیم برخی پزشکان وارد ساخت و ساز هم شده اند.
وی ادامه داد: همچنین تاثیر گروه هایی که به هر دلیلی در انبوه سازی های شهری مشارکت داشتند و تنها سود ساخت و ساز برایشان اهمیت داشته را هم باید مد نظر قرار داد.
وی یادآور شد: مسکن مهر بندرعباس نمونه بارزی از کم توجهی به اصول معماری است که اگر نسبت به نظارت مجدد، نگهداری و تامین فضاهای خدماتی و عمومی مورد نیاز چاره ای اندیشیده نشود چه بسا تبدیل به بافت فرسوده چند سال آینده شود.
وی اشاره کرد: امروزه مدل های اقتصادی؛ جایگزین مکان یابی صحیح و اعتدال در ارتفاع ساختمان ها شده است، اما در دهه های نه چندان دور گذشته (سال ۱۳۲۴ هجری شمسی) هر گونه مجوز ساخت و ساز با محاسبه تراکم جمعیت و یا بر اساس عرض معابر صادر می شد که بسیار خوب، مفید و کاربردی بود.

** عدالت در شهرسازی باید رعایت شود
این متخصص شهرسازی خاطر نشان ساخت: شهر باید عدالت محور باشد تا بر میزان تعامل های سازنده گروه های مختلف اجتماعی با یکدیگر افزوده و از تعارض ها بکاهد، همچنین بایستی نگاه سطحی به معماری زدوده شده، از نگاه حسرت آمیز به گذشته و فریفتگی نسبت به الگوهای معماری و شهرسازی غربی فاصله گیریم.
بهرامی بیان داشت: معماری و شهرسازی امروز باید به اصالت و جوهره بنیادین خود بازگردد که در این مسیر با چالش های جدی مواجه خواهیم شد و تحقق آن به میزان تلاش معماران و شهرسازان بستگی دارد.

** مطالبه گری نیازی جدی در حوزه معماری و شهرسازی است
وی یادآور شد: مطالبه گر بودن شهروندان و متخصصان در بخش های معماری و شهرسازی امری بسیار جدی است که حتی در قبال این مطالبه گری هم خوب عمل نکرده ایم و آیندگان از حال و عملکرد امروز ما سخن خواهند گفت.
بهرامی خاطر نشان کرد: دانشجویان بخشی از آیندگان متخصص و مطالبه گرانی هستند که باید علاوه جرات و جسارت دادن به آنان برای بروز و طراحی ایده های خود، در جهت هویت یابی معماری و شهرسازی ایرانی، اسلامی آموزش داده شده و حمایت شوند.

** نماهایی که هیچ سنخیتی با معماری بومی و ایرانی، اسلامی ندارد
وی ادامه داد: عده ای در زمینه نمای ساختمان ها می گویند سلیقه ای است، کدام کارشناس این سخن را تایید می کند؟
این متخصص شهرسازی پرسید: در برهه ای از سرامیک که انسان را به یاد سرویس بهداشتی می اندازد برای نمای ساختمان ها استفاده کردند، این نما با یک زلزله بر سر مردم فرو خواهد ریخت.
این مدرس دانشگاه بیان داشت: باید به دانشجویان جرأت و جسارت انجام طراحی های بدیع را داد، دانشجو پس از انجام یک طراحی بدیع باید توسط استاد مورد تشویق قرار گیرد.
بهرامی گفت: ولی برخی مدرسان دانشگاه به جای تشویق دانشجویان به انجام چنین کارهایی با سرزنش مانع رشد و شکوفایی استعدادهای شاگردان خود می شوند، می توان برای شکوفایی ایده های تازه و بدیع دانشجویان مسابقات طراحی در سطح دانشگاه ها و شهرها برگزار کرد ولی اکنون آنان را دست کم گرفته ایم.
وی اشاره کرد: مدیران کارآمدی و لایقی نیز در کنار دانشجویان نیاز داریم که جرأت اجرا کردن ایده ها و طرح های ارزشمد و اصیل را داشته باشند.
مدرس معماری دانشگاه آزاد اسلامی افزود: ولی وقتی اجازه پیاده کردن ایده های خود بر روی کاغذ را نداریم نباید توقع وضعیت بهتری داشته باشیم، لذا این یک واقعیت است که معماری و شهرسازی امروز ما به هیچ وجه قابل دفاع نیست.
این کارشناس شهرسازی گفت: کمیته های تخصصی نما، سیما و منظر شهری باید نقش پررنگی در مقوله زیبایی شناختی داشته و برای افزایش کیفیت بصری فعالیت کنند ولی خلاء فعالیت آنها به شدت در شهرها حس می شود.

** تنها تسکین دهنده درد شهر هستیم
مدرس رشته معماری دانشگاه پیام نور هم ابراز داشت: اگر پایه مشکل دارد باید آن را درست کرد،مشکل اصلی در آموزش است.
سید مرتضی هاشمی بیان داشت: دانشجوی ترم هفت معماری یکبار سر ساختمان حضور نیافته و با بخش های مختلف آن به خوبی آشنایی ندارد، این درحالی است که کلاس درس رشته معماری باید در محل ساختمان برگزار شود.
وی بیان داشت: یکی از اساتید معماری می گفت شهر درمان یا درمانگر شهر هستیم و باید معضل ها و بیماری های معماری شهر را علاج کنیم.
وی اضافه کرد: به عنوان معمار باید از پایه شهر را بر اساس معماری ایرانی اسلامی طراحی کنیم ولی اکنون شرایط به گونه ای رقم خورده که در حال تسکین دادن دردها و مشکل های باقی مانده از گذشته هستیم.
این مدرس رشته معماری دانشگاه پیام نور بندرعباس گفت: شرایط کنونی منطقه گلشهر بندرعباس نمونه بارز بیماری شهرسازی است که به علت تراکم بسیار بالای جمعیت و در نتیجه خودروها امکان خدمات رسانی به موقع خودروی آتش نشانی و آمبولانس بسیار کاهش یافته است.
وی اضافه کرد: برای خدمت دهی باید خودروها را با جرثقیل از سر راه برداشت که آنگاه خدمات دهی آمبولانس و خودروی آتش نشانی فایده ای برای حادثه دیدگان نخواهد داشت.

** بندرعباس دچار بیماری شهرسازی است
هاشمی ابراز داشت: خور نایبند بندرعباس در گذشته در برخی نقاط ۵۰ متر و برخی نقاط دیگر کمی کمتر و یا بیشتر از این عرض داشته که با ساخت و سازهای صورت گرفته به ۱۵ متر کاهش یافته است.
این مدرس دانشگاه افزود: این نشانه بی توجه ای به سابقه فعالیت خور نایبند است که احتمال دارد در آینده این خور با یک بارندگی شدید مشکل های فراوانی ایجاد کند.
وی خاطر نشان کرد: حتی شهرک پیامبر اعظم بندرعباس در مسیر رودخانه و بر روی ماسه بادی احداث شده و هر چند مسیر رودخانه را تغییر داده اند ولی اگر حجم سیلاب فراوان باشد به راحتی خاک زیر ساختمان ها را خواهد برد.
این مدرس رشته معماری دانشگاه پیام نور بندرعباس خاطر نشان کرد: همه این ها و بی توجه ای های صورت گرفته به همراه الگو برداری نامناسب باعث شده این شهر دچار بیماری شهرسازی باشد.

**پدافند غیرعامل در ساخت و سازها رعایت نمی شود
وی خاطر نشان کرد: «علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد»، زمانی که صحبت از برج العرب و دبی می شود باید بدانیم آنجا میلیون ها دلار بابت پدافند غیر عامل هزینه می کنند و برای حوادث و بلایی طبیعی و غیر مترقبه مانند سونامی، زلزله و طوفان و تمامی موارد دیگر ابتدا پیش بینی و سپس ساختمان ها را اجرا می کنند.
وی بیان داشت: این در حالی است که اینجا هنوز پدافند غیر عامل را در معماری لحاظ نمی کنیم، تا هنگام وقوع حوادث مانند زلزله و انفجار آوارهای ساختمان بر سر مردم حاضر در خیابان ها نریزد.

**ایده آل گراهای کم عمل هستیم
کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و منطقه ای هم اظهار داشت: گاهی بسیار ایده آل گرا هستیم ولی در اقدام و عمل بسیار کم کاری می کنیم و انتظار کسب نتیجه عالی داریم، ابتدا یک سوزن به خود سپس جوال دوز به دیگران بزنیم.
عبدالله محترم پناه گفت: قبل از گله باید میزان تاثیر و تقصیر خود در وضعیت شهر مشخص کنیم، به عنوان مدرس دانشگاه چه اندازه دانشجو را فردی موثر و تاثیر گذار در اداره و مدیریت شهری تربیت کرده ایم و آیا کم کاری نکرده ایم.
وی ادامه داد: این از سه حالت خارج نیست یا دانش وجود ندارد یا توان مدیریت یعنی توان تبدیل علم به اقدام و عمل را نداریم و یا اینکه اهمال کاری می کنیم.
وی اضافه کرد: این ها را باید ریشه یابی و رفع کرد، در زمینه کسب علم و دانش دانشگاه ها مسوول هستند، در زمنیه ساختار حکومت و روش اداره جامعه هم دانشگاه ها تاثیر دارند و در مورد آخر هم باید وجدان داشته و اهمال کاری نکنیم.

** معماری نیازمند الگوست
وی خاطر نشان کرد: معماری مانند حکومت داری به یک الگوی مشخص و صحیح نیاز دارد که ما باید آن را تولید کنیم.
این کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و منطقه ای افزود: مساله سرریز شهرها متعلق به انگلیس و توسعه آمایش متعلق به فرانسه است که در ایران هر ۲ این ها را داریم، یعنی به مانند فرانسه توسعه آمایش می دهیم (طرح های تفصیلی را توسعه می دهیم) و مانند انگلیس برای سرریز جمعیت شهرهای جدید احداث می کنیم.

** آش می پزیم توقع کباب داریم
محترم پناه ادامه داد: با این آشپزی خود توقع خوردن چلو کباب داریم در صورتی که آش درست کرده ایم، خود ما هستیم که در دانشگاه ها باید دانش صحیح شهرسازی را ایجاد و به شهرساز بگوییم نظام مناسب شهرسازی کدام است.
وی اظهار داشت: جامعه علمی دچار خلاء نبود اتحاد است و برای رفع آن باید گفتمان مشترک بوجود آید تا اتحاد ایجاد شود و با آن قدرت بدست آید، جامعه علمی بدون قدرت هم اثر گذار نیست.
همانگونه که محترم پناه بیان می کند پیشرفت در بخش های مختلف از جمله معماری صورت گرفته ولی سرعتی که باید داشته باشد را ندارد.