پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
صاحب‌نظران بدبین معتقدند علت آن‌که مقامات چینی نمی‌خواهند مستقیما درباره نشاندن شنزن به جای هنگ‌کنگ صحبت کنند این است که احتمال دارد در سال‌ها یا دهه‌های آینده، تقابل‌های جدی بین هنگ‌کنگ و سرزمین چین رخ بدهد و حتی از لحاظ نظامی درگیری‌هایی پیش بیاید.
آینده نگر/ منبع: فایننشال تایمز و گلوبال تایمز وقتی اعتراضات در هنگ‌کنگ به خبر رسانه‌ها تبدیل شد، ناظران بیرونی بیشتر به جنبه سیاسی این موضوع توجه داشتند؛ اما رهبران چین از این جریان نتیجه دیگری گرفتند: این‌که باید مراکز مالی و تجاری دیگری را جایگزین هنگ‌کنگ کنند. این یعنی آینده بازارهای مالی چین و ارتباطش با دنیا دستخوش تغییر بزرگی خواهد شد.
از نظر دولت چین، شنزن بهترین گزینه برای جانشینی هنگ‌کنگ است و از طریق آن می‌توان ارتباط بین بازارهای مالی محلی در چین را نیز محکم‌تر کرد. بر اساس این استدلال، بازارهای مالی شنزن، هنگ‌کنگ و ماکائو می‌توانند در کنار هم کار کنند ولی از آنجا که شنزن دارد به میزبان اصلی بسیاری از شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های تکنولوژیک بدل می‌شود، موقعیت آن برای جهش در عرصه مالی بسیار خوب است؛ چون این شرکت‌ها به خدمات مالی نیاز دارند. بر اساس اعلام دولت چین، ساکنان هنگ‌کنگ و ماکائو که بخواهند در شنزن کار و اقامت کنند هم قادر خواهند بود از مزایای رفاهی اجتماعی و درمانی که پیش‌تر فقط به محلی‌های شنزن تعلق می‌گرفت استفاده کنند. همچنین دولت چین می‌داند که ایجاد قوانین بهتر برای تشویق کسب و کارها که با استانداردهای بین‌المللی همخوانی داشته باشد و سرمایه‌گذاران را راضی کند نکته‌ای بسیار حیاتی برای تقویت موضع شنزن خواهد بود. با این اوصاف، به نظر می‌رسد که دولت چین در برداشتن موانع توسعه شنزن جدی است.
اما هم‌زمانی اعتراضات در هنگ‌کنگ و مطرح‌شدن شنزن به عنوان جایگزین احتمالی هنگ‌کنگ باعث شده این تصور به وجود بیاید که پتانسیل اقتصادی هنگ‌کنگ به دلیل دردسرهای سیاسی کاهش پیدا کرده و بعید است که مشکلات سیاسی هنگ‌کنگ و حکومت چین هم به این زودی‌ها مرتفع شود.
با این وجود، رهبران چین ترجیح می‌دهند این‌طور نشان بدهند که شنزن حتی بدون رقابت با هنگ‌کنگ هم پتانسیل بالایی دارد برای آن‌که خود را به مراکر مالی مهم جهانی مثل نیویورک، لندن و توکیو برساند. صاحب‌نظران بدبین معتقدند علت آن‌که مقامات چینی نمی‌خواهند مستقیما درباره نشاندن شنزن به جای هنگ‌کنگ صحبت کنند این است که احتمال دارد در سال‌ها یا دهه‌های آینده، تقابل‌های جدی بین هنگ‌کنگ و سرزمین چین رخ بدهد و حتی از لحاظ نظامی درگیری‌هایی پیش بیاید.
اما اگر شنزن واقعا بخواهد به شهری بهتر از هنگ‌کنگ تبدیل شود، باید در یک تا دو دهه آینده در حوزه‌های مختلفی از جمله توسعه اقتصادی، توسعه زیرساخت‌ها، بهبود نظام سلامت و درمان و رفاه مردم پیشرفت زیادی داشته باشد. در حال حاضر، در شنزن مسکن وضع بسیار آسان‌تری در قیاس با هنگ‌کنگ دارد. خانه‌ها ارزان‌تر و بزرگ‌ترند و این در حالی است که هنگ‌کنگی‌ها با معضلات جدی در زمینه مسکن مواجه بوده‌اند و این یکی از مهم‌ترین نارضایتی‌های معترضین هم بوده است.
قصه هنگ‌کنگ و چین
هنگ‌کنگ و چین داستان دور و درازی دارند که در اعتراضات سیاسی اخیر دوباره برای هر دو طرف زنده شد و حالا آینده تجارت چین هم به آن وابسته است. هنگ‌کنگ در زمان‌های مختلفی از گذشته جزو امپراتوری چین بود اما نقطه عطف تاریخ آن در سال ۱۸۴۲ میلادی رخ داد، زمانی که سلسله چینگ در چین در چارچوب معاهده نانجینگ، حاکمیت هنگ‌کنگ را به بریتانیا واگذار کرد تا اولین جنگ تریاک به پایان برسد. هنگ‌کنگ با این ترتیب به مستعمره بریتانیا تبدیل شد و تنها یک قرن بعد بود که روند برگرداندن آن به چین آغاز شد و هنگ‌کنگ در سال ۱۹۹۷ دوباره به کنترل چین درآمد.
هنگ گنگ در این زمان از لحاظ فعالیت مالی و اقتصادی در وضعیت خوبی قرار داشت. پیوستن آن به چین در کنار این پتانسیل مهم باعث شد که چین بتواند خود را به عنوان یک شریک موثر بین‌المللی که مناسبات تجاری گسترده‌ای با دنیای خارج دارد، تثبیت کند. علتش این بود که در هنگ‌کنگ تعداد زیادی از کسب و کارها و سرمایه‌گذاران جمع شده بودند که از نظام‌های مالی و تجاری مختلفی در دنیا می‌آمدند و در حالت عادی و در خارج از هنگ‌کنگ ممکن بود به هم اعتماد چندانی نداشته باشند. حتی ثروتمندان چینی هم به سرمایه‌گذاری در هنگ‌کنگ توجه زیادی نشان می‌دادند چون حرکت سرمایه بین هنگ‌کنگ و دنیای خارج بسیار آسان‌تر بود. اما وقایع اخیر ممکن است نقشی را که هنگ‌کنگ در تمام این سال‌ها از لحاظ مالی و تجاری ایفا کرده به هم بزند و ظاهرا چین هم برای این موضوع نسبتا آمادگی داشته است.
از سال ۱۹۹۷ که چین دوباره کنترل هنگ‌کنگ را به دست گرفت تاکنون، تغییرات اقتصادی زیادی در چین رخ داده. در آن سال سهم هنگ‌کنگ از تولید ناخالص داخلی چین ۱۸ درصد بود اما به تدریج اقتصاد چین آن‌قدر بزرگ شد که این سهم در سال جاری میلادی کمتر از سه درصد شده. با این وجود، هنگ‌کنگ هنوز نقش مهمی دارد چون شرکت‌های چینی برای جذب سرمایه خارجی به شدت به بازارهای مالی هنگ‌کنگ وابسته‌اند. سنگ بنای این بازار و نظام حقوقی آن در همان زمان استعمار گذاشته شده و این مسئله اهمیت دارد، چون بدون آن چارچوب حقوقی، شرکت‌های دولتی و خصوصی چین برای جابه‌جایی سرمایه با دردسر مواجه خواهند بود.
اما نشانه‌هایی هم از کمرنگ‌شدن اهمیت اقتصادی هنگ‌کنگ و مشکلات خاص آن مشاهده می‌شود. مثلا این‌که بازار مسکن هنگ‌کنگ در اختیار تعدادی از چهره‌های بسیار ثروتمند است که خانواده‌هایشان به شکل سنتی از زمان استعمار این ثروت را به دست آورده‌اند و حالا این بازار به شدت تحت کنترل آنهاست و فشار شدیدی از این بابت به مردم عادی می‌آید. از سوی دیگر، شنزن در همسایگی هنگ‌کنگ دارد به یک مرکز بسیار مهم اقتصادی و یا حتی سیلیکون‌ولی چین تبدیل می‌شود و غول‌هایی مثل شرکت تن‌سنت در آن حضور دارند که آینده اقتصاد چین را رقم خواهند زد و هنگ‌کنگ در زمینه جذب آنها به اندازه شنزن موفق عمل نکرده است. در عین حال، تداوم تظاهرات اعتراض‌آمیز در هنگ‌کنگ دارد به اقتصاد آن ضربه می‌زند و پیش‌بینی‌ها در مورد رشد اقتصادی هنگ‌کنگ هم توسط نهادهایی مثل دویچ بانک آی‌ان‌جی پایین آورده شده و از ۱٫۸ درصد به یک درصد رسیده. این اصلا تصویر خوبی برای آینده نیست.
هنگ‌کنگ در مقابل سنگاپور و شانگهای
صحبت‌ها در مورد رقبای جدید هنگ‌کنگ در شرایطی صورت می‌گیرد که تا مدتی پیش، مردم هنگ‌کنگ بیشتر اوضاع خودشان را با سنگاپور مقایسه می‌کردند، نه با شهرهای چین. هنگ‌کنگ عملا سنگاپور را رقیب اصلی خود در منطقه می‌دانست و البته نقاط شباهت بین آنها هم واقعا زیاد بوده است. هنگ‌کنگ و سنگاپور هردو مساحت کوچکی دارند و تراکم جمعیت در آنها بالاست و هردو هم پیش‌تر در دوران استعمار در کنترل انگلیس بوده‌اند و برخی نهادها را از آن دوران به ارث برده‌اند.
با این وجود، هنگ‌کنگ در سال‌های اخیر شاهد اوج‌گرفتن ستاره اقبال یک رقیب دیگر به نام شانگهای هم بود و به نظر می‌رسید که شانگهای دارد به مرکز جدید تجاری و مالی چین تبدیل می‌شود. بسیاری از شرکت‌های چندملیتی در شانگهای فعالیت می‌کنند ولی یک مانع بزرگ در راه تبدیل‌شدن شانگهای به مرکز جدید مالی چین وجود داشته: این‌که واحد پول چین را نمی‌توان از آنجا تبدیل کرد. اگر زمانی این مشکل برطرف شود و یوان به پولی بین‌المللی تبدیل شود، شانگهای بهترین گزینه برای جانشینی هنگ‌کنگ خواهد بود اما هنوز این اتفاق نیفتاده است.
شنزن به کجا می‌رود؟
درست است که امروز به راحتی درباره اوج‌گرفتن شنزن و قد علم کردن آن در برابر هنگ‌کنگ صحبت می‌کنیم اما واقعیت این است که شنزن راه بسیار درازی را در زمینه توسعه طی کرده است. تا همین چند دهه پیش، مردم در شنزن چنان فقیر بودند که ده‌ها هزار نفر از آنجا به سمت هنگ‌کنگ می‌آمدند تا بتوانند کار پیدا کنند. در سال ۱۹۸۰ دولت چین تصمیم گرفت شنزن را به عنوان اولین شهر آزمایشی منطقه آزاد معرفی کند و در آنجا اصلاحات مختلف اقتصادی را امتحان کرد. از آنجا بود که تحولات شنزن آغاز شد. در سال ۲۰۱۸ میلادی شنزن در زمینه تولید ناخالص داخلی از هنگ‌کنگ جلو زد و به بزرگ‌ترین اقتصاد در میان شهرهای دلتای رود مروارید (شامل ۹ شهر و ۲ منطقه آزاد در جنوب چین) بدل شد.
در حال حاضر این امیدواری در بین برخی رهبران چین وجود دارد که قوانین آسان‌گیرانه جدیدتر بتواند معاملات و حرکت سرمایه بین شنزن و هنگ‌کنگ را آسان‌تر کند. در این صورت، شنزن به رقیبی واقعی برای هنگ‌کنگ که تاکنون بزرگ‌ترین مرکز تجاری معامله یوان (واحد پول چین) بوده تبدیل خواهد شد. با این وجود، عده‌ای از صاحب‌نظران چینی معتقدند که شنزن نمی‌تواند جایگزین کامل و سریعی برای نقش مالی هنگ‌کنگ باشد. به خصوص اگر اعتراضات در هنگ‌کنگ ادامه پیدا کند، ضرر آن به صورت کلی متوجه بازارهای مالی و اقتصاد چین خواهد شد و هیچ منطقه‌ای قادر به سود بردن از این اوضاع آشفته نخواهد بود.
در همین حال، دولت چین سیاست‌های درازمدت برای شنزن را به شکلی گسترده مورد توجه قرار داده و اعلام کرده که در ۱۹ حوزه مختلف از جمله فین‌تک (فن آوری مالی) در شنزن سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای صورت خواهد گرفت. دولت چین امیدوار است که تا سال ۲۰۲۵ شنزن را به مرحله‌ای برساند که از لحاظ قدرت اقتصادی و توسعه بتواند جایگزین هنگ‌کنگ باشد و تا سال ۲۰۳۵ هم به نمونه واقعی توسعه بسیار تکنولوژیک رسیده باشد. این‌که با توجه به دردسرهای اخیر چین در جنگ تجاری با آمریکا چه سرنوشتی در دهه‌های آینده در انتظار اقتصاد چین خواهد بود، این افق آینده را پیچیده‌تر هم می‌کند. اما فعلا یک چیز مسلم است و آن هم این‌که هنگ‌کنگ دیگر آن هنگ‌کنگ سابق نخواهد شد.
فصل اقتصاد
