ساخت و سازهای شهری و حقوق شهروندی

بطور طبیعی در شهرهای ایران ساختمان­ها با ضریب ۵/۲% تا ۴% در سال تخریب و بازسازی می­شوند.

لاکن در شهرهایی که افزایش قیمت زمین به قیمت ساخت بنا سرعت بیشتری داشته باشد، سرعت بازسازی بالا می­رود و گاهی به ۸% تا ۱۰% نیز می­رسد.

علت این امر مبحثی است که از رابطه بین اقتصاد زمین و بنا نشأت می­گیرد. بدین­ترتیب که سهم معینی از قیمت هر متر ساختمان می­تواند به قیمت زمین اختصاص یابد و به ناچار وقتی قیمت زمین نسبت به قیمت احداث بنا، با سرعت بیشتری رشد می­کند. ساختمان­های حتی دهساله نیز برای دستیابی به این نسبت که با افزایش تراکم ممکن می­شود، شروع به تخریب و بازسازی زود هنگام می­نمایند.

بگذریم از اینکه این امر با اتلاف مصالح و انرژی موردنیاز برای تولید مصالح (که همچنان با یارانه تهیه می­شوند) همراه است، که در شکل اولی، به منافع دیگر شهروندان کشور (بجز مالک زمین) لطمه وارد می­نماید (که خودش جای بحث مفصل و مجزایی را دارد)، ولی از جهاتی دیگر نیز حقوق شهروندان دیگر را به شرحی که خواهد آمد، خدشه­دار می­سازد.

چگونگی ساخت وساز در شهرهای ایران و حقوق شهروندی

الف- حمل و نقل مصالح

شهرداری تهران و بسیاری از شهرهای بزرگ برای کاهش مشکلات آمد و شد شهری، عبور و مرور کامیون­های حمل مصالح را در طول روز ممنوع نموده­اند و این امر در شب­ها تا سپیده دم صورت می­پذیرد.

اما باید دید خود این امر چه حقوقی را از شهروندان سلب می­نماید:

اول- اغلب کامیون­های حمل مصالح بسیار کهنه هستند و بسیار بیشتر از ظرفیت خود مصالح حمل می­کنند و درنتیجه زوزه حرکت آنها، تا چند صدمتر از محل عبورشان را، در طول شب با آلودگی صوتی مواجه می­سازد.

دوم- همسایگان ساختمانها که احداث می­شود، علاوه بر این صدا با آلودگی صوتی بسیار شدیدتری که با تخلیه مصالح رخ می­دهد مواجه­اند، که در طول شب ادامه دارد و اگر موضوع تخلیه آهن باشد، آنچنان شدتی دارد، که گاهی با تنش­های عصبی شدید، ناشی از پریدن ناگهانی و با صوتی غیرقابل تحمل نیز توأم می­شود.

در مواردی که بتن­ریزی صورت می­پذیرد، سروصدای دستگاه بتن­ریز، ساعت­ها و به مدت چند ماه خواب را بطور طولانی بر همسایگان حرام می­نماید و البته روز بعد موجب کاهش راندمان کاری تمام آنها می­شود. بیچاره شهروندی که در خیابانش تعداد زیادی ساختمان به بازسازی بپردازند و آنهم یکی بعداز دیگری.

ب- کارگاه­های در کارگاه احداث بنا

موضوع دیگری که به شدت حقوق شهروندان را بهنگام ساخت و ساز ضایع می­کند، انجام کارهای زیادی (که باید در کارخانه­ها و کارگاههای خاص انجام پذیرد) در محل احداث بناست.

بجای آنکه آهن­ها در کارخانه ­ها  بریده و آماده نصب شده و در کارگاه احداث بنا فقط پیچ و مهره شوند. شمش­های آهن به زمین آورده می­شوند (البته بیشتر مواقع به بخشی از خیابان مقابل زمین) و تمام عملیات برش، آماده­سازی و جوشکاری در زمین انجام می­شود واغلب با موتورهای برش و جوش غیراستاندارد که با صدای مهیبی کار می­کنند و ایجاد دود می­نمایند.

در بسیاری از موارد دیگر هم، محل احداث بنا، نقش کارخانه­ها و کارگاه­های ساختمانی را ایفا می­نمایند.

 ج – بستن پیاده­رو

پیاده­رو مقابل هر بنا و ظاهراً یک سوم معبر مقابل آن بوسیله سازنده مسدود می­شود و در بهترین حالت ایمن­سازی نیز می­گردد. ولی بهرحال عابران مجبورند یا در جوار این بخش مسدود شده از خیابان و با ترس و لرز عبور نمایند و یا دوبار عرض خیابان را اجباراً، طی نمایند که بتوانند طول پیاده­رو را حرکت کنند.

 حالا این امر برای کودکان، کهنسالان و معلولان چقدر مشکل ­سازست، جای خود دارد. کاش موضوع بهمین جا ختم می­شد و چند  ماه این امر پیاده­رو را مختل می­کرد و در مواقعی که احداث بنا بعللی به تعطیلی کشیده می­شود و یا بسیار کند پیش می­رود، این امر ممکنست سالها یک پیاده­رو را مسدود سازد. عکس زیر ساختمانی را نشان می­دهد که بیش از دهسال است که بخش زیادی از پیاده­رویی را بسته است و چون بعداز دیواره هم یک گودبرداری عمیق وجود دارد شهروندان با بیم زیاد باید از کنار یک معبر پر آمدوشد عبور نمایند. 

 

 آیا واقعاً این مزاحمت­ها اجتناب­ناپذیرست؟

اگر انجمن، سازمان یا ارگانی مسئولیت حفاظت از حقوق غیرسیاسی شهروندی را بر عهده داشت و یا شورای شهر به عنوان نمایندگان مردم و حافظ منافع آنها خود را مسئول این کار می­دانست حتماً می­شد با تمهیداتی این مزاحمت را کم نمود و به حداقل رساند، با تمهیداتی مثل:

یک- کنترل ماشین­های حمل مصالح که دارای استانداردهای مناسب بوده و با سرعت مناسب حداقل سروصدا را ایجاد نمایند.

دو- ضرورت ندارد اگر قرارست کامیون­ها در شب حرکت نمایند،  تخلیه مصالح نیز نیمه شب باشد.

حمل و نقل می­تواند در آخرین ساعات شب اتفاق بیفتد، ولی تخلیه مصالح در ساعات مناسب اول روز مجاز باشد.

سه- ایجاد هر گونه اقدامی که در می­باید در کارگاهها و کارخانه­ها صورت پذیرد، در زمین احداث بنا باید ممنوع شود و تنها نصب، آنهم با عدم آلودگی صوتی در زمین صورت پذیرد.

 

چهار- موتورهای جوش (که البته بهترست بعلل مختلف از ساختمان­سازی حذف و پیچ و مهره جایگزین آن گردد) در صورت نیاز باید برقی باشند که صدای زیادی ایجاد ننمایند و آلودگی هوا را موجب نشوند.

پنج- طرح­های اجرایی ساختمان­ها دیگر کشورها وقتی پذیرفته می­شود که: جای انبارکردن مصالح و حتی جرثقیل در خود زمین مشخص باشد و تحت هیچ عنوان خیابان نمی­تواند به انبار مصالح، کارگاه ساختمانی و حتی محل نصب جرثقیل بدل شود.

شش- تمهیدات احداث بنا باید به نوعی فراهم شود که احداث بنا در زمان کوتاه و معینی ممکن شود و با طولانی شدن زمان احداث، کار تعطیل گردد و یا با جرایم زیادی مجوز اضافه زمان داده شود، که این جرایم هم باید بین همسایگانی که از موضوع لطمه می­بینند توزیع گردد. وگرنه رفع مشکلات طولانی­شدن زمان چون به سود شهرداری خواهد بود، خیلی مورد عنایت قرار نمی­گیرد.

هفت- در کارگاههای تعطیل، می­باید موانع پیاده­رو رفع شود، و از گودبرداریها و ابنیه خطرآفرین هم رفع خطر شود و در زمان آغاز کار دوباره، پیاده­ها مسدود گردد.