جمعه , ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ - ۱۲:۱۱ بعد از ظهر
  • کد خبر 15782
  • گزارش نشست؛ رویکرد نوین در طراحی شبکه معابر شهری

    به گزارش خبرنگار برزن نیوز؛ در ادامه چهارشنبه‌های شهرسازانه گروه شهرسازی سازمان نظام مهندسی استان تهران نشست تخصصی رویکردهای نوین در طراحی و برنامه ریزی معابر شهری با حضور دو سخنران (روز چهارشنبه ۱۲ مرداد ۱۴۰۱ در سالن جلسات سازمان نظام مهندسی تهران برگزار شد.

    در ابتدای این جلسه خانم دکتر الهام امینی دبیر علمی و اجرایی جلسه ضمن خیر مقدم به حاضرین در سالن و دنبال کنندگان نشست در فضای مجازی، به اهمیت موضوع اشاره کرده و گفتند: شهر شامل ساختار چند لایه توزیع فعالیت‌های انسانی، امکانات و زیر ساخت‌ها است. این امر باعث ایجاد تضاد در شهرها شده است. حل این تضاد بر عهده شبکه ارتباطی است. معابر شهر به منزله رابط عناصر شهری با یکدیگر  و محیط‌های پیرامون و به عنوان شریان‌های حیاتی نقش بسیاری مهمی را در شهرها ایفا می‌کنند. کوضوع دانش شهر سازی اگر به فرم، فضا و حرکت خلاصه شود شکی نیست که عملکرد از اهمیت کلیدی در آن برخوردار است. ایجاد روابط بین عملکردهای گوناگون شهری مدیون نظام ارتباطات است و این نظام لازمه و پیش نیاز هر مجتمع زیستی است. امروز با تسلط خوردروها  در سطح شهرها با نابسامانی نظام ارتباطی مواجهیم، و از طرفی با پیامدهای ناگوار زیست محیطی ناشی از این حجم حرکت سواره در سطح شهر روبرو هستیم. در حال حاضر جایگاه رشته مهندسی شهرسازی و مهندسی ترافیک به عنوان دو رشته پهنا نگر از رشته‌های هفت‌گانه نظام مهندسی ساختمان با توجه به مشکلات عدیده مجتمع‌های زیستی ناشی از نا دیده گرفته شدن سلسله مراتب دسترسی به ساختمان‌ها و عدم ارتباطت میزان تراکم ساختمان با ظرفیت معابر بالفصل و همچنین عدم لحاظ پارکینگ کافی برای ساختمان‌ها بر کسی پوشیده نیست. با این وجود همچنان اهمیت این دو رشته در ساماندهی این مشکلات آنطور که باید در نظر گرفته نمی‌شود. امروز در این نشست برای واکاوی این موضوع در خدمت دو متخصص ترافیک و شهرسازی هستیم. امیدواریم رو با وحدت سه رشته شهرسازیف ترافیک و نقشه برداری روزی شاهد بهبود وضعیت شهرها باشیم. سخنرانان گرامی و شما مخاطبین ارجمند با ارائه دیدگاه خود زمینه سازی پر رنگ تری برای حضور متخصصان ترافیک و شهرسازی در توسعه مجتمع‌های ساختمانی را رقم زده و گامی در انتقال تجربه علمی و عملی برداریم. برای شروع بحث دکتر محمد محمدی‌نژاد از فعالان حوزه ترافیک سازمان نظام مهندسی ساختمان و کارشناس رسمی دادگستری از تجارب خودشان خواهند گفت.

    در آئین نامه جدید طراحی معابر شهری رویکرد انسان محور جایگزین رویکرد خودرو محور شده است

    اولین سخنران این نشست دکتر محمدنژاد بودند. ایشان در شروع سخنان خود ضمن خیرمقدم به حضار؛ موضوع بحث  خود را نظری اجمالی بر آئین نامه طراحی معابر شهری اعلام کردند و گفتند: آخرین ویرایش این آئین نامه سال ۱۳۹۹ به تصویب شورایعالی معماری و شهرسازی است. آئین نامه قبلی سال ۱۳۷۵ با عنوان آئین نامه طراحی راه‌های شهری به تصویب همین مرجع رسیده بود. چون مخاطبین این جلسه عمدتا اعضاء سازمان هستند باید عرض کنم الان برای آزمون ورد به حرفه در هر دو رشته شهرسازی و ترافیک این آئین نامه یکی از سرفصل‌های طرح سوال است. امروز مروری اجمالی بر زمینه های تدوین و مراحل تصویب این آئین نامه خواهیم داشت. همانطور که عرض کردم این آئین نامه یک سند دولتی است، بازنگری آن سال ۹۶ انجام شده دستگاه مجری وزارت راه و شهرسازی و دستگاه همکار وزارت کشور بوده است. تدوین متن از طریق همکاری با معاونت پژوهشی دانشگاه تهران با کارفرمایی معاونت حمل و نقل و ترافیک وزارت راه و شهرسازی پیش رفته است. چهار اقدام مشخص شامل؛ مطالعات پایه، مطالعات تطبیقی شامل بررسی آئین‌نامه‌های داخلی و خارجی، آسیب شناسی آئین نامه دوازده جلدی قبلی و نهایتا تدوین متن جدید، در تدوین این متن انجام شده است. اگر یک مقایسه بین آئین نامه فعلی و قبلی بکنیم، ملاحظه می‌شود که؛ دو مبحث شش و هشت در آئین نامه جدید اضافه شده است. جلد ششم متن جدید به آرام سازی ترافیک و جلد هشتم به حمل و نقل همگانی پرداخته است. سایر مجلدها از قبل وجود داشته و در ویرایش جدید به روز شده است. همانطور که مستحضر هستید با تغییراتی که امروزه در نظام شهرنشینی ایجاد شده است، دیگر رویکرد خودرو محوری حاکم نیست. این آئین نامه هم با رویکرد انسان محوری و حمل و نقل پایداری تدوین و تصویب شده است. این متن در دو جلسه ۱۵۴ و ۱۵۵شورای عالی هماهنگی حمل و نقل و ترافیک کشور ارائه شد. قبل از این جلسات متن طی ۱۴ جلسه در شورای فنی حمل و نقل وزارت کشور بررسی شده است. به هر حال هر کشوری برای اینکه بتواند مستحدثات خود را به صورت فنی اجرا کند نیازمند یک دستورالعمل است. در آئین نامه قبلی رویکرد خودرو محور بود لذا برای هماهنگی با تحولات اجتماعی در طراحی شهرهای جدید و بازنگری فضاهای شهری موجود ضرورت داشت با یک رویکرد انسان محور آئین نامه بازنگری شود. جلد اول این سند به مبانی شامل طرح مسئله، ضرورت‌ و اهمیت پرداخته است. این آئین نامه برای پایش و به همگام سازی یک نظامی دارد. این نظام شامل آموزش، چالش‌های اجرایی و بازنگری مداوم است. الان در طبقه بندی معابر بر خلاف آئین نامه قبلی که به پوسته فیزیکی معابر و سطح عملکرد می‌پرداخت خصوصیت اجتماعی معبر در اولویت است. یکی دیگر از رویکردها، ایجاد خیابان کامل بود به گونه‌ای که همه کاربران بتوانند نیازمندی‌های خود را در دسترس داشته باشند. موضوع خیابان کامل در هفتاد کشور پیاده شده است. در ادامه این کارشناس برخی تعاریف، شیوه‌های دسته بندی معابر و روش‌های طراحی را مرور کردند.

     

    شهر پانزده دقیقه‌ای الگوی جدید طراحی معابر

    سخنران بعدی این نشست آقای محسن زارع جدی، پژوهشگر دکترا حمل و نقل و ترافیک و مسئول مطالعات حمل و نفل و ترافیک سازمان نوسازی شهر تهران بودند. موضوع این سخنرانی؛ رویکردهای نوین در برنامه ریزی و طراحی شبکۀ معابر شهری بود. این کارشناس ترافیک شهری گفتند: در ابتدا به کلیتی از شهر می‌پردازیم و سپس طرحی‌های توسعه شهری را به بحث می‌گذاریم. اگر از سال ۱۹۵۰ تا سال ۲۰۵۰ به تغییرات جمعیت شهری و روستایی جهان توجه کنیم، ملاحظه می‌شود که سال ۲۰۱۰ نیمی از جمعیت جهان در شهرنشین نیم دیگر در روستا نشین بوده‌اند. این موازنه از سال ۲۰۱۰ به نفع جمعیت شهری تغییر می‌کند. از سوی دگر توجه به تحول بافت و کالبد شهرها در طول یک دوره تاریخی به ما نشان می‌دهد که شهر چون یک موجود زنده مدام در حال تغییر بوده است. همه این تغییرات شهر را به عنوان یک موجود پویا با پیچیدگی‌های خاص معرفی می‌کند. این موجود پویا تحت تاثیر تحولات تکنولوژیک با سرعت بشتری در حال تغییر است. از سوی دیگر با توجه به شهرها در می‌یابیم که هر شهر با شهر دیگر متفاوت است. لذا برنامه ریزی شهری ضمن توجه به این پویایی باید هوشیار باشد که برای همه شهرها نمی‌توان یک نسخه نوشت. برنامه ریزی، طراحی، و یا اصلاح یک شهر یا منطقۀ شهری، مستلزم شناخت خصوصیات محدودۀ مورد مطالعه بوده که در هر منطقه‌ متفاوت است و نمی توان یک نسخۀ واحد برای همه شهرها پیچید. متاسفانه نظام برنامه ریزی شهری ما برخورد همسانی با همه شهرها دارد و با یک نگاه یکسان برخورد می‌شود. در حالیکه باید در شخصیت شناسی شهرها به ویژگی‌ها و هویت آن توجه کرد. در طرح‌های شهری با نکاتی چون؛ بی توجهی به زیرساخت های حمل و نقل همگانی و رویکردهای نوین در تهیهٔ طرحهای شهری؛ بی توجهی به زیرساخت های مربوط به حمل و نقل کالا؛ عدم استفاده از یک رویکرد و نگاه منسجم در تهیهٔ طرح با استفاده از تجارب نظریه پردازان حوزۀ برنامه ریزی شهری و حمل و نقل؛  بی توجهی به واقعیت ها و امکاانت اجرایی مدیریت شهری؛ به روز نبودن طرحهای پیشهنادی با تغییرات ایجاد شده در جامعه، فرهنگ، تکنولوژی؛ یکسانی محتوایی شرح خدمات برای شهرهای مختلف و عملکرد یکسان در تمام انواع بافت‌های یک شهر، مواجه هستیم. همیشه این سوال وجود دارد که آیا طرح‌های توسعه شهری ما توانسته است به اهداف توسعه پایدار دست یابد؟ خوب جواب این سوال با مخاطب. به موضوع معابر بپردازیم. معابر دیگر نقش عبوری ندارند بلکه داری نقش‌های چندگانه، اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، معماری و جابجایی هستند. نقش معابر شهری همچون شریان های بدن است. برنامه ریز شهری وقتی می‌تواند برای یک معبر تصمیم درست بگیرد که نقش آنرا بدرستی درک کرده باشد. امروزه شهرها توسعه پایدار و انسان محوری را هدف خود قرار داده‌اند. شهرهای معاصر جهان در حال برنامه ریزی شهر پانزده دقیقه‌ای هستند، بدین معنی که در هر نقطه از شهرشهروند با ۱۵ دقیقه پیاده روی به همه خدمات مورد نیاز دسترسی داشته باشد. ما فکر می‌کنیم که شهرهای دنیا چون آمستردام یک شبه تبدیل به پایتخت دوچرخه شده‌اند. در حالیکه با بررسی تاریخ آنها متوجه می‌شویم که همه چیز محصول برنامه ریزی است. مثلا پاریس از سال ۱۹۰۰ تا الان برای خطوط مترو برنامه داشته است.

    شناخت سلسه مراتب معابر به ما کمک می‌کند که الگوی طراحی و برنامه ریزی را تعیین کنیم. در طرح‌های شهری بعضا به دلیل عدم شناخت درست این سلسله مراتب موجب ایجاد آشفتگی در شهرها شده ایم. این کارشناس شهری راز موفقیت پروژه‌های حمل و نقل شهری را در تعامل بین فرهنگ سازی، مهندسی و اجرا دانستند و گفتند اگر این تعادل نباشد پروژه شکست می‌خورد. یک برنامه حمل و نقل موفق، بین نیاز اپراتورها، استفاده کنندگان و استفاده‌ها و ضررهای غیر استفاده کنندگان، تعادل برقرار می مناید. در ادامه بحث انواع حمل و نقل شهری شامل، مترو، تراموا، قطار سبک شهری، اتوبوس سریع و منو ریل معرفی شدند.

     

    بعد از نیم قرن همچنان همه شهرها با یک رویکرد برنامه ریزی می‌شود.

    جمع بندی مباحث طرح شده در این نشست برعهده دکتر محمد تقی‌زاده ریاست کمسیون شهرسازی نظام مهندسی استان تهران بود. ایشان برگزاری جلسه مشترک بین دو تخصص شهرسازی و ترافیک در حضور اعضا سازمان نظام مهندسی را به فال نیک گرفتند و گفتند پیوند و همبستگی بین این دو تخصص می‌تواند شرایط مطلوب زندگی شهری برای شهروندان ایجاد کند. معاون عمرانی استاندار سابق تهران گفتند در ایجاد یک محیط شهری قبل از سایر تخصص های نظام مهندسی شهرسازها و مهندسان ترافیک وارد شده و بستر را برای حضور دیگر رشته ها ایجاد می‌کنند لذا باید توجه ویژه به این رشته‌ها داشته باشیم تا یک بستر شهری مطلوب ایجاد شود. ایشان برای پیگری مباحث جلسه و تعامل بیشتر دو تخصص شهرسازی و ترافیک پیشنهاد کردند کارگاه‌های مهارت آموزی در این زمینه برگزار شود. دکتر تقی زاده در ادامه در پرتو عنوان نشست به ضرورت اتخاذ رویکرد نوین در برنامه ریزی شهری پرداختند و گفتند؛ متاسفانه بعد از گذشت بیش از نیم قرن از اولین طرح توسعه تهران همچنان شرح خدمات تیپ دوازده در دستور کار است. نظام برنامه ریزی با یک رویکرد همه شهرها را می‌بیند در حالیکه مسائل یک شهر بزرگ با یک شهر کوچک متفاوت است. بطور مثال نباید شیوه برنامه ریزی یک شهر کوچک همان مسیری را طی کند که برنامه زیزی یک شهر بزرگ طی می کند. ما سال‌های گذشته شاهد بودیم که تهیه طرح یک شهر حدودا سه هزار نفری بیش از هشت سال طول کشیده و هنوز هم تصویب نشده است. این نوع نگاه باید تغییر کند و هماهنگی بیشتری بین دستگاه‌ها باید ایجاد شود. ضرورت دارد وزارت راه و شهرسازی نقش نظارتی و سیاستگذاری داشته باشد در حالیکه فعلا چنین نیست. این عضو نظام مهندسی در ادامه بحث به آرمان‌ها و برنامه‌های شهرهای جهان منطبق بر تحول تکنولوژیک اشاره کردند و گفتند ما فاصله زیادی با دنیا داریم. برای پر کردن این شکاف باید بین موضوع نشسا امروز و نشست قبلی تحت عنوان شهر هوشمند ارتباط برقرار کنیم و بستر لازم برای اتخاذ رویکردهای نو را ایجاد کنیم.

     

    تهیه و تنظیم: یسرا مرادی



    مطلب پیشنهادی

    آزادراهی که مسیر رفت دارد اما برگشت نه؟!

    آزادراهی که مسیر رفت دارد اما برگشت نه؟!

    ۸ کیلومتر باقیمانده آزاد راه قزوین - رشت با حضور معاون اجرایی رییس جمهور ، وزیر راه و شهرسازی و جمعی از مسوولان استانی در روزهای پایانی سال گذشته به بهره برداری رسید.

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *