مشارکت اندک مردم، حلقه مفقوده صنعت پسماند

آیا می‌دانید که مشارکت شما به عنوان افراد جامعه، میزان تفکیک پسماند ارزشمند را از مبدأ در سطح ۸ درصد به بالای ۱۵ درصد افزایش می‌دهد، آیا می‌دانید که مشارکت شما در تفکیک زباله‌ها می‌تواند هزینه سالانه ۵۰۰ میلیارد تومانی شهرداری را که صرف جمع آوری، حمل، انتقال، دفع، پردازش و رفت و روب می‌شود کاهش دهد، تحلیلگران می‌گویند: «یکی از حلقه‌های مفقود مدیریت و اقتصاد پسماند نبود مشارکت حداکثری، خود شهروندان است.»
مدیریت پسماند چالشی جدی برای کشور ما است زیرا این خدمات شهری ضروری حتی تا ۵۰ درصد بودجه شهرداری‌ها را شامل می‌شود. مدیریت پسماند نقش مؤثری در چرخه اقتصادی دارد و به عنوان یکی از شاخص‌های مهم توسعه، در نظر گرفته می‌شود. جمع‌آوری و حمل و نقل یکی از پرهزینه‌ترین بخش‌ها در کل هزینه‌های پسماند شهری است. تفکیک زباله از مبدأ در حال حاضر در جهان و بویژه در کشورهای توسعه یافته امری مرسوم است و با بازیافت زباله علاوه بر سود اقتصادی، هزینه‌های مدیریت شهری  کاهش می‌یابد. بازیافت زباله در ایجاد درآمد پایدار شهرداری‌ها مؤثر است. با افزایش بازیافت صرفه‌جویی در هزینه‌های مدیریت مواد زائد شهری افزایش یافته است. در شهر تهران روزانه حدود ۹ هزار تن پسماند تولید می‌شود که عدم تفکیک پسماند در مبدأ، موجب افزایش هزینه‌های مدیریت شهری در زمینه‌های جمع‌آوری، جابه‌جایی و انتقال زباله می‌شود.
۱٫۵ میلیارد هزینه روزانه تولید زباله در پایتخت
رضا عبدلی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران، در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: تفکیک زباله از مبدأ از برنامه‌های مهم مدیریت شهری است که سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران از دهه ۷۰ اقدامات و فرهنگ سازی‌های لازم را در این زمینه به اجرا درآورده است.
در تهران روزانه ۹ هزار تن زباله از سطح شهر جمع‌آوری و به منطقه آرادکوه منتقل می‌شود، این موضوع علاوه بر هزینه حمل و نقل، هزینه‌های مهم دیگری مانند آسیب به محیط زیست را بر این شهر تحمیل می‌کند. پیروز حناچی، شهردار تهران در این باره می‌گوید: «دفن این مواد مشکلات محیط‌ زیستی بسیاری برای تهران به همراه دارد؛ مشکلاتی که وجود شیرابه‌ها و گاز‌های متصاعد از زباله‌ها از آن جمله است.»
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران می‌گوید: «در شهر تهران روزانه ۱٫۵ میلیارد تومان برای جمع‌آوری زباله هزینه می‌شود که می‌تواند این هزینه‌ها را با بستر‌سازی‌های مناسب توسط دستگاه‌های متولی به حداقل کاهش داد و به جای آن به ارتقای زندگی و زیست شهری کمک کرد. این موضوع در کاهش هزینه‌های شهری تأثیر زیادی دارد. تفکیک از مبدأ یکی از راهکارهای اساسی حفظ محیط زیست، حفظ منابع طبیعی وصرفه‌جویی در اقتصاد اداره کلانشهرها است.
روی خوش نشان ندادن به تفکیک
جمع‌آوری زباله به صورت یکجا و خودداری شهروندان از تفکیک آنها از مشکلات مهم پیش روی مدیریت شهری در ایران و بویژه در کلانشهر‌ها است. تفکیک پسماند در مبدأ در راستای مدیریت پسماند در جهان، امری است که در مورد آن فرهنگ‌سازی زیادی صورت گرفته است. کاهش زمان و هزینه بازیافت نخستین نتایج تفکیک زباله از مبدأ است که بتدریج منجر به کاهش تولید زباله و در نتیجه تأثیر مثبت بر کل چرخه اقتصادی می‌شود. مسئولان مدیریت پسماند می‌گویند: رعایت نکردن تفکیک زباله از مبدأ و بی‌توجهی شهروندان به آن در بسیاری موارد بازیافت را در مقصد غیرممکن می‌سازد یا هزینه این اقدام را آنقدر افزایش می‌دهد که دفع آن به لحاظ اقتصادی با هزینه کمتری همراه خواهد بود.
۵۰۰ میلیارد تومان هزینه سالانه تولید زباله
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران البته می‌گوید: با تلاش‌های انجام شده و فرهنگ سازی‌ها، در تعدادی از شهرها در سال‌های اخیر موضوع تفکیک پسماند با توجه و جدیت بیشتری همراه شده و بنگاه‌های تولیدی و خدماتی و شهروندان تا حدی به تفکیک زباله‌ها اقدام می‌کنند. این اقدام گامی مثبت است، اما تا حصول به نتیجه نهایی مسیر زیادی باقی مانده است.
عبدلی می‌افزاید: باید میزان تفکیک پسماند ارزشمند از مبدأ از ۸ درصد به بالای ۱۵ درصد برسد و مشارکت مردمی افزایش پیدا کند. وی حلقه مفقوده مدیریت پسماند و چالش‌های موجود و پیش روی مدیریت شهری در این زمینه را خود شهروندان نام می‌برد.
به گفته عبدلی «اگر شهروندان پسماند را در مبدأ تفکیک کنند از حجم و وزن پسماندها در سطح معابر که هر شب انتقال می‌دهیم کاسته می‌شود، اگر این پسماند کاهش یابد هزینه‌های حمل و انتقال شهرداری هم کم می‌شود. روزانه شهرتهران ۱٫۵ میلیارد تومان هزینه جمع آوری، حمل، انتقال، دفع، پردازش و رفت و روب می‌شود که سالانه بالغ بر ۵۰۰ میلیارد تومان می‌شود.»