پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
این روزها مناطق شمالی تهران شاهد نوعی از تخلف شهری است که شاید خیلی جدید نباشد اما در سال‌های اخیر شدت گرفته و جلوی چشمان شهروندان کوه‌ها و کوهپایه ها از بین رفته و ویلاها و آپارتمان‌های لوکس جای آن ها را می گیرد. کوه خواری پدیده ای است که گریبان شهر تهران را گرفته و ریه و تنفس گاه های شهر را می بلعد و گویی هیچ قصد جدی برای مبارزه با آن وجود ندارد. چندی پیش نیز تصویری از یک ویلای لوکس در منطقه اوشان تهران در شبکه های مجازی پخش شد که درست در دامنه کوه ساخته شده بود و واکنش های بسیاری را برانگیخت. هر چند تا امروز هیچ ارگانی مسوولیت این موضوع را بر عهده نگرفته است. نمونه های این ویلا کم نیستند. دربند، دارآباد، کوهپایه های شرقی تهران، لواسان، اوشان، فشم، آهار و میگون مناطقی هستند که کوه خواری به شدت در آن ها رایج شده است.
شهرداری تهران به منظور مبارزه با این تخلف فعالیت‌هایی را آغاز کرده است. چندی پیش محمد سالاری، رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران در گفت و گو با «تعادل» در خصوص صحبت‌های شهردار تهران مبنی بر انجام اقدام‌هایی در شمال تهران به منظور پیشگیری از کوه خواری گفت: شهردار با معاونت خدمات شهرداری و سازمان بوستان‌های شهرداری تهران جلسه‌ای برگزار کرده و به آن دستوراتی داده است مبنی بر این که به منظور جلوگیری از توسعه شهر تهران در محدوده‌های شمال، شمال شرق و شمال غرب، کمربند سبزی را با غرس نهال و درخت ایجاد کنند که به هیچ عنوان امکان توسعه شهر و تخلفات ساختمانی در خارج محدوده طرح تفصیلی تهران امکان پذیر نباشد.
تسهیل ساخت روی کوه با تکنولوژی
سعید سادات نیا، کارشناس شهری نیز با بیان این که پیشرفت های تکنولوژیک در حدی است که سخت و ساز روی کوهپایه‌ها و دامنه‌های کوه را بسیار آسان کرده است، در این باره گفت: کوه خواری الان بسیار خوشمزه شده است، زیرا هزینه های آن نسبت به درآمدی که از آن حاصل می شود به صرفه است و می تواند برای مالک آن ارزش افزوده قابل توجهی حتی تا هزار درصد داشته باشد. از سوی دیگر، هوای بهتر و دید زیباتر در ارتفاعات باعث می شود تا افراد پولدار به خرید این خانه ها تشویق شوند.
وی با اشاره به طرح های تهران گفت: در طرح جامع، طرح تفصیلی و نیز قانون حریم شهرتهران، محدودیت ها و قوانین سفت و سختی برای استفاده از زمین های پیرامونی شهر، منابع طبیعی و زیست محیطی در نظر گرفته شده است اما از آنجا که این کار درآمد بالایی دارد و نیز به دلیل فساد حاکم بر دستگاه های اداری شاهد کوه خواری هستیم. در واقع به دلیل کم توجهی مسوولان بسیاری از منابع طبیعی شهر را از دست داده ایم و نه تنها در ارتفاع ۱۸۰۰ متر که در ارتفاع بالاتر از آن نیز شاهد ساخت و ساز هستیم.
به گفته وی، ارتفاعات شمال تهران بستر زیبای طبیعی است که می تواند تنفسگاه و محل مناسبی برای توسعه گردشگری و مکانی برای تفریح گذراندن اوقات فراغت شهروندان و نیز محلی برای درآمدزایی باشد اما به بدترین شکل مورد تجاوز کوه خواران قرار گرفته و شاهد برج سازی و شهرک سازی در این مناطق هستیم که عواقب آن را چند نسل باید پس بدهند.
وی ادامه داد: ساخت ویلا و آپارتمان در مناطق کوهپایه ای فقط یک بخش ماجراست. این خانه های ساخته شده نیاز به تامین منابع، خدمات بهداشتی، آموزشی و زیرساخت ها دارد که هزینه بسیار می‌طلبد. این ها همه نتیجه یک بی برنامگی و چیره شدن مالبازی بر توجه به توسعه پایدار است. در واقع مسوولان فقط به دنبال توسعه مادی محور و سرمایه محور هستند و برای رسیدن به این امر، آینده شهر را پیش فروش کرده اند. هجوم سرمایه های افسار گسیخته به شهر ناشی از انجام یک کار فراقانونی است که از نهادها و ارگان های خاص سرچشمه می گیرد.
وی با بیان این که سیستم موجود باید پالایش شود، اظهار کرد: نیازمند این هستیم که سیستم دولتی و شهرداری ها چابک سازی شده و کارآمدی، نظارت عمومی و شفافیت در آن تقویت شود. در واقع باید شهر توسط شوراها از پایین به بالا شکل بگیرد تا همه مردم بتوانند در آن سهیم باشند،کار نظارت را انجام دهند و همچنین بتوانند توسعه را کنترل کنند. برنامه ها باید توسط متخصصان این حرفه نوشته شود. مدیران فقط باید بسترهای قانونی اجرای برنامه‌ها را فراهم کنند و بر روند اجرای کار نظارت کنند. اگر این سلسله مراتب انجام می شد اکنون شهر ما یک شهر چابک تر، کارآمدتر و با جمعیت محدود تر بود.
سرریز ۵ میلیونی جمعیت تهران
این کارشناس شهری با اشاره به این که بر اساس اولین طرح جامع، شهرتهران باید ۵٫۵ میلیون نفر جمعیت داشته باشد، تصریح کرد: متاسفانه سال ها است که جمعیت تهران رو به رشد است و این افزایش جمعیت در حال شتاب گرفتن است.به نظر می رسد جمعیت واقعی تهران بالای ۱۰ میلیون نفر است.
وی با بیان این که قبلا همه شهرهای ما باغ شهر بوده است، تصریح کرد: قبلا یاد گرفته بودیم از سیلاب ها، بارش ها و دیگر عوامل طبیعی به بهترین شکل ممکن استفاده کنیم و همه شهرها در حصار باغ ها و زمین‌های کشاورزی و کشت و کار بنا شده بود اما از حدود ۵۰ سال پیش به این طرف توسعه شهرها شتاب گسترده‌ای گرفت که پیشرفت تکنولوژی هم درآن بی اثر نبوده است و شاهد این هستیم که یک شبه باغ ها از بین می رود. باید در شهرها امکان کشاورزی وجود داشته باشد تا تعادل محیط زیستی برقرار شود که این موضوع اکنون در تهران وجود ندارد.
پیامدهای زیست محیطی کوه خواری
همچنین کوه خواری تبعات و پیامدهایی برای شهر دارد که تاثیر آن در آینده مشخص می‌شود. زیرا با تجاوزی که صورت می‌گیرد یک اکوسیستم نابود می‌شود و خسارات جبران‌ناپذیری به وجود می‌آید.
به گفته نسیم طواف زاده کارشناس محیط زیست تغییر جریان آب و هوایی به دلیل ساخت و ساز در ارتفاعات و نیز آلودگی رودخانه ها از مهم ترین تاثیرات کوه خواری به شمار می آید.
به گفته این کارشناس محیط زیست می توان از تجربه کشورهای دیگر در مبارزه با این اقدام استفاده کرد. «دراین خصوص می‌توان از تجربیات مثبت و منفی کشورهای دیگر درس بگیریم. برای مثال، در بسیاری از شهرهای دنیا خارج از فضای شهر و نقشه‌هایی که برای شهر تدوین شده امکان خرید زمین و ساخت و ساز وجود ندارد. کاربری اراضی نیز به این آسانی قابل تغییر نیست.یکی از مسائلی که در کشور ما خیلی جدی گرفته نمی‌شود، توسعه و گسترش حاشیه نشینی است که ابتدا ساخت و سازهای بی‌ضابطه در منطقه‌ای شکل می‌گیرد و بعد مدیریت شهری را موظف می‌کنند به آنها خدمات ارایه دهد .بنابراین مهم‌ترین موضوع این است که خرید و فروش در این مناطق محدود شود و اجازه ساخت و ساز نیز به متقاضیان داده نشود.»
