کرونا و توسعه شهرها

نام سِر نورمن فاستر برای تمام معماران و شهرسازان نامی آشناست. هرکس که اندکی به معماری علاقمند باشد حتما که کارهای او را دیده است. ساکنین کشور آلمان یا توریست هایی که به این کشور سفر کرده اند با معروف­ترین اثر فاستر یعنی رایش­تاک، گنبد شیشه ­ای که یکی از نمادهای اتحاد آلمان شرقی و غربی است آشنا هستند. در انگلیس هم کمتر شهر بزرگی است که خط آسمانش با یکی دو تا از ساختمانهای فاستر تعریف نشده باشد. . نورمن فاستر معماری انگلیسی است با شخصیتی شناخته شده تر از یک معمار یا شهرساز موفق. او یک شخصیت اجتماعی مطرح در سطح جهانی است با دهها جایزه بین­ المللی که در بیشتر شهرهای بزرگ دنیا پروژه ­های تأثیرگذار دارد. در حال حاضر شمار کارکنان شرکت فاستر بیش از هزار نفر است. تنوع کارهای او که از برج اداری تا گالری و فرودگاه و استادیوم را شامل می­شود تم مشترکی دارد که میتوان گفت به ره­گیری از آخرین تکنولوژیهای معماریست. او یکی از معمارهای شناخته شده­ جنبش های تِک است و با این که این جنبش به خودی خود به عنوان یک سبک معماری به حساب نمی ­آید اما تکنولوژی های بالا در کارهای دفتر فاستر و شرکا بیشتر از هر خصوصیت درگیر قابل مشاهده است.
فاستر در یکی از مقالات اخیرش که در گاردین و دیزین چاپ شده اذعان داشته که کووید ۱۹ در مقیاس تاریخ اتفاقی نیست که به صورت ریشه­ ای شهرسازی ما را دگرگون کند.

فاستر معتقد است که ویروس کرونا باعث شده که روشهای سبزتر حمل و نقل شهری بیشتر مورد توجه قرار بگیرند. ما امروز مدارک علمی داریم که ثابت می­کنند ساختمان­های سبز با نور و تهویه طبیعی نه­تنها برای سلامت ما مفیدند بلکه باعث بالارفتن راندمان و عملکرد انسان هم می­شوند. این نوع ساختمانهای سبز و پایدار الان استثنا هستند اما می­توانند به جریان اصلی تبدیل شوند. در مسئله حمل و نقل نیز فاستر معتقد است که روند فعلی به سمت خودروهای الکتریکی، دوچرخه­ها و اسکوترهای برقی ادامه پیدا می­کند و برای کمک به گسترش این شیوه از حمل و نقل، ایستگاههای شارژ الکتریکی در سطح شهرها ساخته می­شود و اساساً ممکن است سیستم­هایی مثل مونوریل دوباره و با شکلی جدید به شهرها برگردند.. فاستر می­گوید تعجبی ندارد که در آینده­ای نزدیک شاهد این باشیم که پارکینگ­های سرباز جای خود را به فضاهای سبز برای کشاورزی در مقیاس کوچک شهری بدهند. یا کشاورزی شهری با روش هیدروپونی گسترش پیدا کند که محصولاتی به مراتب تازه­تر و ارزان­تر و با مصرف آب به مراتب کمتری فراهم می­کند. هیدروپونی یک روش رشد گیاه است که در آن به جای خاک از شن و ماسه استفاده می­کنند که بالقوه حاصلخیز نیست اما به آنها مواد مغذی مثل کود اضافه می­کنند تا حاصلخیز شوند. او اضافه میکند که این تحولات کوچک اخیر این امکان را برای شهرها فراهم می­کنند که آرام­تر، تمیزتر و امن­تر شوند و امکان راه رفتن و دوچرخه­سواری در شهرها بیشتر شود و بالقوه این باعث سرسبزتر شدن شهرها می­شود.

در دهه اخیر پروژه ­های بزرگ در سه قاره جهان یعنی اروپا و آمریکا و آسیا سمت و سوی آینده پروژه ­های ساختمانی را نشان دادند. مثلاً در بوستون آمریکا پروژه­ای ۱۲ هکتاری اجرا شده که کل بزرگراههای مرکز شهر را با پارت پوشاندند و عملاً روی سطح زمین شما چیزی از راه ماشین­رو نمی­بینید. در اروپا هم مثلاً توی اسپانیا توی یک پروژه مشابه ۱۰ کیلومتر بزرگراه را برداشتند و تبدیل به پارک کردند. یا توی قاره آسیا در شهر سئول ۴۰ هکتار زمین را در مرکز شهر تبدیل به فضای باز تفریحی- ورزشی کردند. اینها همه پروژه ­هایی هستند که از قبل از پاندمی شروع شدند اما فاستر معتقد است که سرعت اجرای پروژه­ های مشابه بعد از پاندمی بیشتر شده است. یک ایده جالب دیگر که اخیراً خیلی از آن استقبال شده ایده شهر ۱۵ دقیقه­ای است. یعنی محله­های شهر این امکان را برای ساکنین فراهم کنند تا بتوانند در ۱۵ دقیقه به خانه، محل کار، خرید، تحصیل، رستوران و مراکز تفریحی دسترسی داشته باشند. این ایده در دوره پاندمی به قدری مورد استقبال قرار گرفت که نه فقط طراحی شهری بلکه سیاست­های منطقه­ای را هم تحت تأثیر قرار داد. او اطمینان دارد که شهرها از این بحران سلامت اخیر هم می­گذرند. همچنان که از پاندمی­های گذشته مثل آنفلوانزای اسپانیایی اوایل قرن بیستم عبور کردند و طرح فاصله­گذاری اجتماعی در طولانی مدت ادامه پیدا نخواهد کرد. فاستر می­گوید تاریخ به ما نشان داده که آینده فاصله­گذاری دو متری نیست. آخرین پاندمی جدی در سال ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ جان جوان­های زیادی را گرفت. شهرهای زیادی را خالی از سکنه کرد. افراد بیشماری را به قرنطینه فرستاد و مجبورشان کرد که به صورتهایشان ماسک بزنند. فاستر می­پرسد این تصویر به نظرتان آشناست؟ اما می­دانید همین بحران در سال ۱۹۲۰ باعث تحولاتی در زمینه فرهنگی و اجتماعی شد؟ تحولاتی که گرچه از قبل شروع شده بودند اما بعد از پاندمی به شدت سرعت گرفتند. فضاهای باز شهری، فروشگاههای زنجیره­ای بزرگ، سینماها و استادیومها تماما در این دوره بود که به شکل نوین در شهرها پدیدار شدند. او معتقد است که بحران فعلی به طور کلی باعث بهبود وضع شهرها می­شود و مقاومتشان را در برابر بحرانهای بهداشتی آینده بالا می­برد. فاستر می­گوید که این پاندمی بدون شک یک فاجعه غم ­انگیز بود و همه ما عزیزانی را دور یا نزدیک بر اثر این بیماری از دست دادیم. اما اگر یک قدم به عقب برداریم و کلیت ماجرا را نگاه کنیم من مطمئنم که شهرهای ما مقاومت خود را اثبات خواهند کرد و محکم­تر و قوی­تر باز خواهند گشت.

برگرفته از مقاله ی نورمن فاستر در سایت گاردین به آدرس:
Pandemic Accelerate Evolution Cities