جمعه , ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ - ۶:۰۲ بعد از ظهر
  • کد خبر 8130
  • ستون‌های لرزان تهران
    ۶۰ سال مهندسی زلزله و آیین نامه زلزله در ایران

    ۶۰ سال مهندسی زلزله و آیین نامه زلزله در ایران

    مهدی زارع   اولین پیش‌نویس آیین‌نامه زلزله در ایران در سال ۱۳۴۳ بعد از زلزله ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ بویین‌زهرا و با دعوت روان‌شاد مهندس ابوالحسن بهنیا، رئیس وقت دفتر فنی سازمان برنامه و بودجه، از مهندس علی‌اکبر معین‌فر تهیه شد. این آیین‌نامه اولیه به‌صورت ماده ۱۴ قانون برنامه و بودجه و به‌صورت مقررات الزامی در طرح‌های عمرانی منتشر شد.

    پس از آن از سوی مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران که در آذر سال ۱۳۴۹ آغاز به کار کرده بود، آیین‌نامه زلزله به‌عنوان فصل هشتم آیین‌نامه حداقل بار وارده بر ساختمان‌ها و ابنیه فنی- ۱۳۴۹ (آیین‌نامه ۵۱۹) منتشر شد و به این ترتیب با کوشش‌های مهندس معین‌فر ضوابط اولیه برای مسئله طرح و اجرای ساختمان‌ها در برابر زلزله در «فصل هشتم» گنجانده شد. بعد از زلزله ۲۵/۶/۱۳۵۷  طبس، مشخص شد که آیین‌نامه ویژه و جداگانه زلزله برای کشور ما الزامی است، چراکه تا آن زمان فقط فصل هشتم از آیین‌نامه ۵۱۹ به‌صورت مختصر به زلزله اختصاص داشت.

    بعد از آماده‌شدن پیش‌نویس آیین‌نامه، تهیه‌کنندگان به هرجا مراجعه می‌کنند، اما به‌دلیل شرایط خاص به‌ویژه جنگ امکان انتشار پیدا نمی‌شود تا اینکه مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن به نیابت از طرف دولت، از انتشار این آیین‌نامه و سپس میزبانی کمیته‌های بازنگری دائمی این آیین‌نامه (تاکنون) استقبال می‌کند. با توجه به اینکه در اداره استاندارد برای هر استاندارد اختصاص‌یافته و تعریف‌شده یک شماره ارائه می‌شود و برای اینکه آیین‌نامه زلزله از لحاظ قانونی قابل چاپ و انتشار طبق ضوابط اداره استاندارد شود، شماره آن عدد بزرگی (۲۸۰۰) تعیین می‌شود و این در حالی است که تا آن زمان این تعداد آیین‌نامه استاندارد در کشور وجود نداشته است.

    ولی تعیین این شماره بیشتر از آن جهت بوده که بعدا مجبور به افزایش و تغییر شماره نشوند. به این ترتیب نام استاندارد ۲۸۰۰ از سوی مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران شماره‌گذاری می‌شود (۱۳۶۷). (البته سلسله شماره‌هایی در تعریف مؤسسه استاندارد بوده که خالی بوده‌اند یا هنوز استاندارد آن موضوع تعریف نشده بود و شماره‌ها به آنها اختصاص پیدا کرده بود که بعدا تعریف شوند؛ بنابراین باید شماره جدید از آن شماره‌های ذخیره فاصله کافی می‌داشت). به این ترتیب آیین‌نامه زلزله استاندارد ۲۸۰۰ توسط مؤسسه استاندارد در بند ۶ تصویب نامه شماره ۱۱۹۱۳۸/ت ۹۶۹ مورخ ۲۷ اسفند ۱۳۶۷ هیئت دولت که نخست‌وزیر آقای مهندس میرحسین موسوی بود، قانونی شده و تجدیدنظر در آن را هر پنج سال یک بار بر عهده وزارت مسکن (مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن) گذارده است.

    ایران از معدود کشورهایی است که آیین‌نامه زلزله مصوب هیئت وزیران دارد و طرح موضوع آیین‌نامه زلزله و تصویب آن در دولت دوم آقای مهندس موسوی نشان می‌دهد که حتی در آن زمان که در ماه‌های بلافاصله پس از جنگ تحمیلی عراق به کشورمان قرار داشتیم، چقدر اهمیت بالایی برای مسئله زلزله در نظر گرفته‌اند. این در هنگامی بود که اولویت اصلی کشور اساسا مسائل مربوط به ماه‌های اول بعد از خاتمه جنگ و بازسازی بعد از آن بوده است. آیین‌نامه زلزله ایران (استاندارد ۲۸۰۰) قبل از زلزله ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ منجیل (با بزرگای ۷٫۳) موجود بود و مصوب شده بود، ولی بعد از آن زلزله و از سال ۱۳۶۹ نیاز به جدی‌گرفتن آن به‌صورت وسیع در جامعه حس شد و لازم‌الاجرا شد.

    در زلزله پنجم دی‌ماه ۸۲ بم که تنها زلزله ایران است که کانونش در یک پهنه شهری با حدود صد هزار نفر جمعیت قرار داشت، حدود یک‌سوم از جمعیت شهر کشته شدند و حدود دوسوم نیز مصدوم و مجروح فیزیکی و روانی شدند. در ۲۹ آذر ۱۳۸۹ در ۸۰ کیلومتری بم زلزله‌ای دقیقا با مشخصات زلزله بم تکرار شد، ولی تنها دلیل آنکه در اتفاق زلزله ۱۳۸۹ فقط چهار نفر کشته دادیم آن بود که زلزله در منطقه‌ای خالی از سکنه رخ داد (بااین‌حال چهار نفر از چادرنشینان در محمدآباد ریگان کشته شدند!). جدی‌شدن مسئله مقاوم‌سازی و بهسازی لرزه‌ای بافت‌های فرسوده و زیرساخت‌های کشور از بعد از زلزله ۱۳۸۲ بم اتفاق افتاد و برخی برنامه‌های بهسازی و مقام‌سازی بیمارستان‌ها و مدارس و شبکه‌های آب و فاضلاب شهرها مشخصا بعد از زلزله ۱۳۸۲ بم با جدیت بیشتری پیگیری شد.

    ولی با گذشت زمان از زلزله بم جدیت این برنامه نیز در کشور کمتر شد. در ۲۲ آذر ۱۳۹۶ در زلزله فارسینج کرمانشاه که با بزرگای ۷٫۲ رخ داد، هزارو ۱۱۹ نفر کشته شدند. در ۲۱ آبان ۹۶ در ازگله سرپل‌ ذهاب در همان استان کرمانشاه بعد از ۶۰ سال زلزله‌ای با بزرگای ۷٫۳ با ۶۲۱ کشته همراه بود. زلزله ازگله ۱۳۹۶ چهارده سال پس از زمین‌لرزه پنجم دی ۱۳۸۲ بم فرصتی برای مرور راه رفته و یادآوری این نکته شد که هنوز و همواره کشته‌شدن انسان‌ها در ایران حتی برای رخدادی مانند زلزله ازگله ۲۱ آبان ۹۶ که کانونش در ناحیه مرزی و در پهنه‌ای کم‌جمعیت قرار داشت، متأسفانه امری عادی است. فاجعه آن هنگام است که ببینیم بر پایه برآوردهای اولیه حدود ۷۰ درصد از کشته‌های زلزله ۱۳۹۶ ازگله در بناهایی کشته شده‌اند که در دهه اخیر ساخته شده بودند. این موضوع نشان‌دهنده عمق فاجعه اخلاقی و انسانی برای کشوری است که از ۱۳۴۳ با نوشته‌شدن اولین پیش‌نویس آیین‌نامه طرح ساختمان‌ها در برابر زلزله توسط زنده‌یاد استاد علی‌اکبر معین‌فر، سابقه بیش از نیم‌قرن در مهندسی زلزله و آیین‌نامه زلزله دارد و از معدود کشورهای دنیاست که آیین‌نامه زلزله‌اش (آیین‌نامه ۲۸۰۰) مصوبه هیئت وزیران (در سال ۱۳۶۷) را دارد. اساسا هدف اصلی و اولیه مهندسی زلزله از ابتدا تاکنون ایمنی جانی بوده است و اینکه حتی‌الامکان انسان‌ها در زلزله‌ها کشته نشوند.



    مطلب پیشنهادی

    نوید اتفاقی نو در بازار مسکن / ساخت مسکن ملی سرعت می گیرد

    نوید اتفاقی نو در بازار مسکن / ساخت مسکن ملی سرعت می گیرد

    مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عمرانی تهران گفت: برای نخستین بار دولت با روش‌های مختلفی از ظرفیت‌های تعاونی‌ها در پروژه‌های نهضت ملی مسکن استفاده می‌کند.

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *