پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
برزن نیوز:جدا از مباحثی نظیر رسیدن دوره زمانی بازنگری و انحرافات از طرح جامع و تفصیلی، مباحث بنیادین تری برای بازنگری طرح جامع و تفصیلی وجود دارد و نیاز است جدا از عارضه زدایی، رویکردی منسجم، تحول گرا و آینده نگر برای بازنگری اتخاذ نمود:
ابتدا نکاتی در آسیب شناسی طرح جامع باید طرح نمود:
_ طرح جامع فعلی (۱۳۸۶) در تعریف پهنه های مختلط آنها را یک زائده ناشی از نفوذ کاربری های اداری، تجاری و خدماتی به کاربری مسکونی دانسته است و رویکردش منفی و محدود است، این دیدگاه باید تغییر کند چون اختلاط کاربری موجب سرزندگی شهری، رونق اقتصادی، کاهش سفرهای شهری است.
_ در طرح جامع فعلی، پهنه بندی با مراکز محلات منطبق نیست و همین موجب عدم تحقق مراکز محلات شده است.
_ در طرح جامع فعلی، الگوی پهنه بندی، خدمات را ذیل اداری، تجاری و خدماتی در نظر گرفته و سیالیت آن موجب ضعف در تامین خدمات شده است، کاربری های خدماتی باید به صورت Fixed Use لحاظ شوند.
_ طرح جامع فعلی به Affordability در قطعه بندی مسکن و فضاهای کار و فعالیت توجه نکرده که هم بر گسترش فقر شهری و هم بلااستفاده ماندن خرده فضاها دامن زده است.
_ طرح جامع فعلی بر مراکز کلان مقیاس و از بالا و جداگانه شهری و فراشهری و فرامنطقه ای استوار است، در حالی که در رویکردهای جدید شهرسازی این الگوی زون های جداگانه و کلان منسوخ است.
_ طرح جامع فعلی در موضوع هوشمندی بر Smart City مبتنی است نه Intelligent City و بر پهنه/گستره محوری مبتنی است به جای اجتماع محوری، در حالی که این در نظریه های جدید شهر هوشمند و شهر خلاق منسوخ شده.
__ طرح جامع فعلی تحولات قدرتمند فناوری و هوشمندی را که تاثیر نیرومند بر کاهش وابستگی به مکان (حذف فضا با زمان) دارد را چندان لحاظ نکرده است.
_ طرح جامع فعلی، گرایش های جدید در علاقه مندی به فضاهای عمومی جدید، مراکز فرهنگی، رویدادهای شهری در سطح خرد را توجه نکرده.
_ طرح جامع فعلی، موضوع تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی را لحاظ نکرده است.
_ اکنون بحث هایی مثل بحران تأمین آب برای تهران، فرونشست و فروریزش، اشباع ساخت و ساز در تهران مطرح است که لازم است به آنها توجه شود.
_ طرح جامع فعلی موضوع هایی مانند شهر دوستدار کودک، حساسیت جنسیتی در برنامه ریزی و طراحی، کشاورزی شهری را توجه نکرده است.
_ یک موضوع مهم دیگه بحث ساماندهی پایتخت هست که اقدامی نشده، یک راهکار می تونه به جای طرح های تخیلی انتقال پایتخت، تجمیع و انتقال مراکز سیاسی و اداری (به جز آنها که خدمات رسان هستند) به جایی پیوسته و در دسترس به تهران باشه که هم فضا در تهران آزاد کنه (هم فضای فیزیکی و هم فضای اجتماعی)، هم تجمیع مراکز بتواند پراکندگی را از بین ببرد، هم قابل تحقق باشه و نیاز به انتقال کارمندان دولت و نهادهای حاکمیتی نباشه، جایی مثل پیرامون شهر آفتاب و شهر فرودگاهی.(مشابه این ایده قبل از انقلاب در قالب شهستان پهلوی بود در اراضی عباس آباد که البته تحقق نیافت)
_ طرح جامع فعلی امتداد رویکرد شهر گسسته گروئن_فرمانفرمائیان و بر مبنای منشور آتن در اساس هست و با اصول نئواوربانیسم و اقتصاد جدید سازگار نیست. باید پارادایم شیفت در بازنگری طرح جامع کرد نه تداوم روند پیشین و صرفا به وصله و پینه در بازنگری پرداخت.
_ مسائل اجتماعی موضوع مهم و اساسی در شهر تهران (اصولا شهرهای بزرگ) هستند و باید مقوله خدمات اجتماعی را در سرانه ها لحاظ کرد.
دوم: آسیب شناسی طرح تفصیلی:
_ مشکل اساسی طرح تفصیلی، الگوی قطعه محور و ضوابط ساخت قطعه بودن آن است که از اهداف طرح جامع گسیخته است.
_ مشکل دیگر طرح تفصیلی، اسثناپذیری فسادآمیز آن است، استثنا پذیری در طرح تفصیلی برای پویایی و انعطاف نیست بلکه برای نقض مستمر مقررات است.
یک ایراد بنیادین هم به طرح جامع و تفصیلی، گسیخته بودن برنامه اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی و خدماتی شهر از برنامه کالبدی_فضایی آن است. اکنون که هم رویکرد نوین هست و هم بازنگری و تهیه برنامه توسعه شهر همزمانی یافته اند، لازم است اینها را همسو کنیم.
علاوه بر اینها لازم است فراتر از موضوع مدیریت حریم، بحث *مدیریت مجموعه شهری* هم در بحث بازنگری لحاظ شود.
برای بازنگری طرح باید یک تخیل شهری ایجاد کرد اما نه یک تخیل شهری از بالا، بلکه یک *تخیل شهری جمعی و دموکراتیک.*
📝 سعید معنوی، دبیر انجمن صنفی مهندسان مشاور معمار و شهرساز
آذر ماه ۱۴۰۴
