پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
در حالی که طی ماه‌های اخیر مسوولان وزارت راه و شهرسازی تعداد پروژه‌های در دست ساخت طرح نهضت ملی موسوم به طرح ساخت ۴ میلیون مسکن در سال را ۲,۵ میلیون دستگاه اعلام کردند و حتی به تازگی دستیار ویژه وزیر راه و شهرسازی اظهار کرد، از این تعداد، ۵۰۰ هزار واحد مسکونی به متقاضیان تحویل داده شده است، بانک مرکزی دیروز روایت آماری متفاوتی را در این باره ارایه کرد. آماری که یک سوم آمار وزارت راه و شهرسازی است!
بانک مرکزی در خصوص وضعیت تسهیلات پرداختی بانک‌ها در طرح نهضت ملی مسکن به «تسنیم» اعلام کرد: تا تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ تعداد ۱,۳۳۰.۷۹۵ نفر متقاضی برای اخذ تسهیلات به بانک‌های عامل مراجعه کرده‌اند که از این تعداد، ۴۶۱.۴۴۲ نفر (در حدود ۳۵ درصد) فاقد شرایط لازم برای اخذ تسهیلات موصوف بوده‌اند. از تعداد ۸۶۹.۳۵۳ نفر واجدین شرایط اخذ تسهیلات مذکور، تعداد ۷۹۳، ۷۳۲ نفر (حدود ۹۱ درصد از متقاضیان واجد شرایط) موفق به انعقاد قرارداد شده‌اند.
این آمار نشان می‌دهد که تاکنون یک میلیون و۳۳۰ هزار نفر متقاضی مسکن دولتی در سامانه مربوطه ثبت نام کرده‌اند و پس از تکمیل مدارک اولیه و داشتن شرایط لازم برای استفاده از تسهیلات دولتی، از سوی وزارت راه و شهرسازی به نظام بانکی معرفی شده‌اند. در واقع، روال ثبت نام در نهضت ملی مسکن (مبتنی بر قانون جهش تولید مسکن) به این شکل بوده است که افراد متقاضی پس از ثبت نام در سامانه مربوطه و ارایه مدارک لازم برای احراز شرایط استفاده از مسکن دولتی (از جمله تاهل یا زن سرپرست خانوار، عدم استفاده از تسهیلات دولتی و…) و تایید نیاز آنها به حمایت دولت از سوی وزارت راه و شهرسازی، سپس آنها برای عقد قرارداد استفاده از وام ساخت مسکن به نظام بانکی معرفی می‌شوند تا بر اساس پروژه تعریف شده، به واحد در حال ساخت (که دستکم زمین آن مشخص شده و آماده ساخت است) وام ساخت تخصیص یابد. با وجود این، آمار ارایه شده از سوی وزارت راه و شهرسازی از پروژه‌های در دست ساخت، ۳ برابر آمار ارایه شده از سوی بانک مرکزی است! از این رو، ضروری است که متولی مسکن (وزارت راه) نسبت به جزییات پروژه‌های ساخت مسکن نهضت ملی به‌طور دقیق و شفاف، با ارایه آمار و مشخصات دقیق پروژه‌ها، روشنگری کند.
آغاز ماجرا از خبر مشارکت بانک‌ها
به تازگی آمارهای جدید از وضعیت مشارکت بانک‌ها در طرح نهضت ملی مسکن از سوی برخی خبرگزاری‌های داخلی منتشر شد. این آمارها نشان می‌دهد که از بین ۲۶ بانک، عملکرد ۱۸ بانک در این بخش کماکان صفر است. عملکرد بانک‌های اقتصاد نوین، ایران‌زمین، گردشگری، موسسه ملل، کارآفرین، شهر، سینا، سامان، پست ایران، پاسارگاد، پارسیان، آینده، رفاه کارگران، توسعه تعاون، دی، کشاورزی، خاورمیانه و سرمایه در مشارکت نهضت ملی مسکن به‌روایت تازه‌ترین آمار بانک مرکزی صفر بوده است. بانک‌های مسکن، سپه، ملی، تجارت، ملت، صادرات، صنعت و معدن و توسعه صادرات تنها بانک‌هایی بودند که در تاریخ منتهی به ۳۱ فروردین ماه امسال جمعاً ۶۵۷,۵۹۶ میلیارد ریال تسهیلات در نهضت ملی مسکن پرداخت کرده‌اند. بانک مرکزی در پاسخ به پیگیری تسنیم درباره وضعیت مشارکت بانک‌ها در قانون جهش تولید مسکن اعلام کرد: پس از ابلاغ قانون جهش تولید مسکن مصوب مجلس شورای اسلامی مورخ ۳۰/۶/۱۴۰۰، سقف فردی و سهمیه بانکی تسهیلات موضوع قانون مزبور برای سال‌های اول، دوم و سوم اجرای قانون، به ترتیب به مبالغ کلی
۳,۶۰۰، ۴.۵۸۰ و ۶.۰۵۹ هزار میلیارد ریال و دستورالعمل اجرایی مربوطه به شبکه بانکی کشور ابلاغ شد.
حسب مصوبات شورای پول و اعتبار مورخ ۱۹/۲/۱۴۰۲، سقف فردی تسهیلات پروژه‌های حمایتی مسکن موضوع ماده قانونی یادشده در تمامی شهرهای کشور به صورت یکسان، معادل ۵,۵۰۰ میلیون ریال تعیین و به بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی ابلاغ شد. ضمناً در راستای حمایت بیشتر از متقاضیان تسهیلات مزبور سقف یادشده به پروژه‌های نیمه‌تمام حمایتی مسکن که زمین آن توسط وزارت راه و شهرسازی تأمین و به متقاضی عرضه شده و تاریخ انعقاد قرارداد مشارکت مدنی آنها قبل از ابلاغیه مربوط به افزایش سقف موصوف بوده و به پروژه‌های خود مالک با پیشرفت ۶۵ درصد و بالاتر که تا پایان سال ۱۴۰۲ تکمیل و به فروش اقساطی می‌رسند با معرفی وزارت راه و شهرسازی، تعمیم یافت. شورای پول و اعتبار، در جلسه مورخ ۰۹/۰۸/۱۴۰۲ به‌منظور حمایت از طرح نهضت ملی مسکن و با هدف تقویت رشد و افزایش ساخت مسکن، در راستای کاهش مبلغ اقساط تسهیلات مزبور برای متقاضیان مشمول نرخ سود تسهیلات پروه‌های حمایتی مسکن موضوع ماده (۴) قانون جهش تولید مسکن برای ۵۰۰ هزار واحد مسکونی که زمین آن توسط وزارت راه و شهرسازی تأمین و به متقاضیان فاقد مسکن عرضه می‌شود را ۱۸ درصد تعیین نمود. با عنایت به تبصره (۲) ذیل ماده (۴) قانون جهش تولید مسکن مبنی بر اعطای تسهیلات موضوع این ماده به طرح‌های معرفی شده توسط وزارت راه و شهرسازی، بدیهی است تعهد شبکه بانکی در قبال متقاضیانی می‌باشد که واجد شرایط اخذ تسهیلات مزبور بوده و توسط سامانه وزارت راه و شهرسازی، به بانک عامل معرفی شده باشند. در این راستا و درصورت معرفی متقاضی از طریق سامانه، بانک‌های عامل موظف‌اند نسبت به اعطای تسهیلات مزبور در چارچوب منابع و مصارف بانک اقدام نمایند. علیرغم محدودیت منابع بانکی، حسب آمار اخذ شده از سامانه طرح‌های جامع حمایتی مسکن وزارت راه و شهرسازی تا تاریخ ۰۹/۰۲/۱۴۰۳ تعداد ۱.۳۳۰.۷۹۵ نفر متقاضی جهت اخذ تسهیلات مزبور به بانک‌های عامل مراجعه نموده‌اند که از این تعداد، ۴۶۱.۴۴۲ نفر (در حدود ۳۵ درصد) بنا به دلایل درج شده در سامانه مذکور از جمله نداشتن مدارک موردنیاز، نداشتن وثایق قابل‌قبول، وجود معارض در زمین ملکی، نداشتن پروانه ساختمانی، عدم امکان تأمین سهم آورده متقاضی و….، فاقد شرایط لازم جهت اخذ تسهیلات موصوف می‌باشند.
براین اساس، حسب آمار اعلامی در سامانه مربوطه وزارت راه و شهرسازی، از تعداد ۸۶۹,۳۵۳ نفر واجدین شرایط اخذ تسهیلات مذکور، تعداد ۷۹۳، ۷۳۲ نفر (در حدود ۹۱ درصد از متقاضیان واجد شرایط) موفق به انعقاد قرارداد به مبلغ ۴/۲۶۶ هزار میلیارد تومان شده‌اند.
تزریق منابع صندوق ملی مسکن به «مسکن مهر»
در این حال، دیروز مدیرعامل صندوق ملی مسکن با اشاره به وجود چاله‌های بزرگ در برخی پروژه‌های مسکن مهر گفت: از محل منابع صندوق ملی مسکن تاکنون ۹۷۰۰ میلیارد تومان برای تکمیل این طرح تخصیص یافته است.
به گفته محمدرضا مهدیار اسماعیلی، مدیرعامل صندوق ملی مسکن، این صندوق بر اساس تصویب قانون جهش تولید مسکن شکل گرفت و ماده ۳ این قانون تصریح می‌کند برای تجمیع و تخصیص بهینه منابع صندوق تأسیس می‌شود.
وی با یادآوری اینکه ابتدا اعدادی که به صندوق وارد می‌شد با دستور وزیر راه و شهرسازی و ذی‌حساب مسوول مالی صندوق برای پروژه‌ها تخصیص می‌یافت، افزود: پس از شکل گرفتن ارکان صندوق، وظایف از حالت بالقوه در اساسنامه عبور کرده بالفعل شد. امروز وظیفه صندوق به عنوان نهاد تأمین مالی عملیات نهضت ملی مسکن در چند بخش مختلف از جمله دهک‌های کم‌درآمد یک تا ۴، خدمات عمومی و احداث ابنیه و سرانه‌های عمومی، انتقال زیرساخت به شهرهای جدید و رفع موانع که از سازوکارهای قبلی تأمین مالی بخش مسکن مقرر نبود، شکل گرفته و در حال انجام است. مدیرعامل صندوق ملی مسکن با ابراز اینکه «بزرگ‌ترین مشکل مسکن مهر یعنی عدم توجه به سرانه‌های آموزشی، درمانی، رفاهی و… را در نهضت ملی مسکن برطرف کرده‌ایم»، اضافه کرد: در این رابطه ارقام قابل‌توجهی را برای ساخت مسجد، مدرسه، درمانگاه، فضای سبز و… تخصیص می‌دهیم. در طرح مسکن مهر، ساختمان‌ها ساخته شده است اما هیچ سرانه‌ای ندارد، اما این مساله مهم در نهضت ملی مسکن انجام می‌شود، حتی برای موارد ضروری مانند نانوایی و خواروبارفروشی ضرورت‌ها و الزامات را در پروژه‌های نهضت ملی مسکن در نظر گرفته‌ایم. وی با اشاره به تکمیل واحدهای مسکن مهر گفت: آورده متقاضی در این پروژه‌ها تکمیل می‌شود و اقساط را پرداخت می‌کند. وام این پروژه‌ها به‌طور کامل پرداخت و در پروژه صرف شده است، اما با وجود این، پروژه به اتمام نرسیده است. برای رفع این مشکل، عملیات تأمین مالی از مسیر صندوق ملی مسکن این امکان را برای شهرهای جدید و سازمان ملی زمین و مسکن فراهم کرد تا بتوانیم این مسائل را برطرف کنیم، در یک نمونه مساله آسانسور پروژه‌های مسکن مهر بود. وی توضیح داد: ۳۷۰۰ پروژه مسکن مهر داریم که آسانسور آنها به اختلال خورده است و عملاً از محل آورده متقاضیان تأمین منابع مالی امکان‌پذیر نبود. وی در پاسخ به اینکه ۳۷۰۰ پروژه شامل چه‌تعداد واحد مسکن مهر است، گفت: پروژه‌ها از ۸ واحدی تا ۶۰واحدی هستند، به‌طور متوسط حدود ۶۰ هزار واحد می‌شود، به عنوان مثال پروژه‌های مسکن مهر فاز ۱۱ پردیس مشکل آسانسور دارند، در برخی شهرهای پروژه‌های بلوک‌های بالای ۴ طبقه مشکل آسانسور دارند.
وی یادآور شد: در مجموع ۱۲۷ هزار واحد مسکن مهر رفع مشکل و با اندک هزینه تکمیل شده‌اند. برخی پروژه‌ها روی پیشرفت ۷۰ درصد و برخی واحدها روی پیشرفت ۵۰ درصد باقی مانده‌اند که طبیعتاً منابع مالی بیشتری می‌خواهد.
وی با ابراز اینکه «۲۴۰ هزار واحد مسکن مهر نیمه‌تمام داشتیم که حدود ۱۲۰ هزار واحد آن تحویل شده است»، تصریح کرد: حدود ۱۲۰ هزار واحد دیگر باقی مانده است، فکرمی‌کنم بتوانیم نیمی از واحدها را بدون افتادن در چاله‌های بزرگ رفع کنیم و به حدود ۵۰ هزار واحد برسانیم. احتمالاً مشکل واحدهای باقی‌مانده بسیار بزرگ باشد و باید راهکارهای مورد به مورد داشته باشیم و نمی‌توانیم یک نسخه واحد برای آنها داشته باشیم. به‌نظرم اگر واحدهای دارای مشکلات بسیار بزرگ را فاکتور بگیریم، در سال جاری بتوانیم مسکن مهر را تمام کنیم.
