طرح جامع ضعف کارشناسی دارد

طرح جامع با موافقت بسیاری از دولتی‌ها و مخالفت اغلب متخصصان و کارشناسان به تصویب کارگروه زیربنایی استان رسید. این درحالی است که به‌نظر می‌رسد کارشناسان مرتبط مهم‌ترین افرادی هستند که باید حداقل کلیات طرح را پذیرفته باشند. اما چه در حین تدوین طرح و چه هنگام تصویب و پس از تصویب آن، اغلب کارشناسان از جزئیات و حتی کلیات آن اظهار بی‌اطلاعی کرده و مهم‌ترین ضعف را در انتخاب تعداد محدودِ کارشناسان دولتی عنوان کرده و از دعوت نشدن هیأت علمی دانشگاه‌ها و متخصصان شهرسازی گلایه داشتند.
البته مشکلاتی که کارشناسان و حتی برخی از نمایندگان مردم در شورای شهر، مجلس و نظام مهندسی درباره آن صحبت می‌کنند از ابتدای کار و پس از گذشت چندماه از امضای قرارداد بین اداره کل راه‌وشهرسازی و مشاور طرح جامع و سپس الحاق روستاها به شهر همدان آغاز شد و صدای کارشناسان امر از گوشه و کنار به گوش رسید.
بسیاری بر این باور بودند که مشاور بدون ارائه نمونه‌های مشابه و موفق دنیا، ۳ روستای علی‌آباد، حسن‌آباد و قاسم‌آباد را به شهر همدان الحاق کرد که درنهایت به تصویب شورای‌عالی شهرسازی و معماری نیز رسید. پیش از تصویب و پس از خبردار شدن عده‌ای که در جریان امور بوده و به شکلی رانت داشتند، مشکلات این ۳ روستا آغاز شد و پس از تصویب کار به‌جایی رسید که اعترض روستاییان شدت گرفت و شکایت خود را به تشخیص مصلحت نظام بردند. چون الحاق نه‌تنها از مشکلات آنها کم نکرده بود که به معیشت، فرهنگ و جامعه آنها نیز آسیب زده بود. این مشکلات گریبان شهر را هم گرفت و هر روز قیمت زمین‌های این مناطق با سرعت زیادی روبه ‌فزونی گرفت و دلال‌بازی از شهر به روستاها و سپس از این روستاها به شهر سرایت کرد و این اتفاق و برخی زمزمه‌ها برای الحاق‌های بعدی سبب شد تا قیمت ملک در همدان از رتبه ۶ کشور به رتبه نخست ارتقا بیابد!
پس از آن بود که منتقدان به‌دنبال نگرانی‌های خود برای آینده شهر همدان کم‌وبیش اظهارنظر کردند اما نتیجه انتقادات حذف برخی کارشناسان و دعوت نشدن تعدادی از آنها به جلسات کارشناسی بود.
درنهایت وجود ردپای سیاسیون و تحمیل برخی موارد به مشاور طرح و حتی برخی کارشناسان، سبب شد تا روند کار تصویب طرح جامع از ۶ ماه به بیش از ۴ سال به‌طول بینجامد. در این اثنا و پس از فرسایشی شدن طرح و خستگی دست‌اندرکاران و کسانی که در طرح نفوذ می‌کردند، تصمیم برآن شد که طرح به‌سرعت به پایان رسیده و به مرحله تصویب نهایی برسد. زمان کم و ساعت‌‌های فشرده سبب شد تا اغلب موارد با سرعت بیشتری کارشناسی و تصویب شوند اما با این‌حال برخی مسئولان بر این عقیده بودند که با وجود سرعت دادن به‌کار ممکن نیست که طرح تا پایان سال ۹۹ به پایان برسد اما با وجود این هفته گذشته بود که طرح برای ارسال به شورای برنامه‌ریزی و پس از آن شورای عالی شهرسازی و معماری به تصویب رسید. حالا متخصصان امر بر این باور هستند که طرح جامع کامل نیست و مشکلات عمده‌ای دارد که آینده اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر را تهدید می‌کند و باید به‌نحوی، در آن بازنگری شود.
در ادامه با اعضای کمیسیون تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی استان همدان در میزگردی موضوع را به بحث و گفت‌وگو گذاشتیم.چ

مشاور از نظراتش دفاع نمی‌کرد
■ سید مهدی وفایی- کارشناس امور شهری

شما در برخی از جلسات طرح جامع حضور داشته‌اید، نظرتان درباره میزان تحقق طرح جامع چیست؟
چون می‌دانیم نگاه به طرح جامع از بالا به پایین است، به نظرم چندان قابلیت اجرا ندارد. در کل کشور هم تجربه موفقی ندیده‌ام. در طرح‌های پژوهشی که در این زمینه انجام شده فکر نمی‌کنم هیچ‌کدام از طرح‌ها تاکنون حتی به ۵۰ درصد تحقق رسیده باشند. به‌عنوان مثال مشاور در طرح جامع ملایر پیش‌بینی کرده که تا سال ۸۵ جمعیت به ۲۵۰ هزار نفر برسد و برنامه‌ها را هم بر این اساس نوشته؛ اما امروز که در سال ۱۴۰۰ هستیم جمعیت ملایر حدود ۱۳۰ هزار نفر است و هنوز به پیش‌بینی که در طرح شده، نرسیده. با اینکه تا این حد در پیش‌بینی‌ها تناقض وجود دارد، نمی‌دانم چرا شورای‌عالی شهرسازی و معماری به تهیه این طرح‌ها اصرار دارد، درصورتی‌که در دنیا دیگر طرح جامع تهیه نمی‌کنند، آنها طرح‌های ساختاری-راهبردی یا موضعی- موضوعی و یا مشارکتی تهیه می‌کنند. طرح‌های مشارکتی به این‌صورت است که چندماه بنرهایی در سطح شهر نصب می‌کنند و از مردم دعوت می‌کنند تا نظرات خود را بدهند. سپس نظرات ارائه شده را بررسی می‌کنند و اگر در بین آنها نظر خوبی بود استفاده می‌کنند و حتی ممکن است خود فرد را هم به جلسه دعوت کنند، اگر نظری نیاز به چکش‌کاری داشت آن را انجام می‌دهند و در طرح از آنها استفاده می‌کنند. به این شکل مردم طرح‌ها را به‌راحتی می‌پذیرند؛ اما امروز می‌بینیم که مردم در برابر تغییر کاربری‌ها چقدر مقاومت می‌کنند و در بسیاری موارد آنها را نمی‌پذیرند.

ایرادی که به طرح جامع می‌گیرید، چیست؟
نخستین ایرادی که وارد می‌بینم این است که مراحل قانونی تهیه و تصویب آن زیاد طول کشیده، درصورتی‌که طبق برنامه‌ریزی و قرارداد مشاور باید ۶ ماهه تمام می‌شد. اما آن زمان مشاور گفت، کارفرما نقشه را دیر به او داده و کار طول کشیده است. پس از آن‌هم که تغییراتی در راه و شهرسازی استان رخ داد و روند را کُند کرد. به هرحال این روند آنقدر طولانی شد که سال ۹۹ یک‌دفعه گفتند باید طرح به‌سرعت تمام شود. در چنین روندی می‌بینیم که مشاور ده تا ۲۰ درصد اولیه کار که جمع‌آوری اطلاعات وضع و نقشه موجود بوده را خوب انجام داد اما وقتی به طرح رسید دیگر وقت نداشت و باید با سرعت تمام می‌شد. طوری شد که در عرض ۳ ماه و ۴ روز در هفته از ساعت ۸ صبح تا ده شب ۱۲-۱۰ کارشناس ثابت در جلسه می‌نشستند و طرح را بررسی می‌کردند. به نظر من افرادی که می‌توانند چنین فشرده پای کار بنشینند و در چنین شرایطی جزئیات شهر را بررسی و برای شهر تصمیم بگیرند نوابغ روزگار هستند، چون طبق تحقیقات یک شخص بیشتر از یک ساعت‌ونیم نمی‌تواند در جلسه بنشیند و تمرکز زیادی داشته باشد. حالا این افراد در چنین زمان طولانی مهم‌ترین تصمیمات را برای شهر می‌گرفتند. ما زمان طلایی را برای طرح از دست دادیم.

باید چگونه عمل می‌شد؟
حداقل جمعیت کارشناسان شهرسازی همدان حدود هزار نفر است که از ظرفیت حداقل نیمی از آنها باید در این طرح استفاده می‌کردند اما کار را با ۱۲-۱۰ کارشناس پیش بردند و اگر درنظر بگیریم که این کارشناسان بسیار به کار مسلط بودند اما باز هم تعدادشان خیلی کم بود.
به‌نظر من تصمیم‌گیران بری انتخاب افراد احتمال دادند که چون تعداد شهرسازها زیاد است، اگر بیایند داخل جلسه و هر کدام یک پرسش بپرسند و نظر بدهند، وقت زیادی را می‌گیرند؛ بنابراین فقط از چند دستگاه استانداری، مدیریت و برنامه‌ریزی، راه‌وشهرسازی، شهرداری، میراث فرهنگی و چند اداره دیگر دعوت شد تا نمایندگان خود را به جلسه بفرستند. این جلسات بدون حضور هیأت علمی دانشگاه‌ها، نظام مهندسی، کارشناسان کاربلد و اساتید برگزار شد.
مشکل دیگر، غیربومی بودن مشاور است. قاعده کار مشاور این است که شهر را مطالعه می‌کند و براساس مطالعات نظر می‌دهد که باید در شهر چه تغییراتی صورت بگیرد، چه مناطقی الحاق یا کم شود، کاربری‌ها را تعیین می‌کند و راهکار می‌دهد سپس در جلسات کارشناسی آنها را ارائه می‌کند و کارشناسان از او ایراد می‌گیرند و او هم از نظر خودش دفاع می‌کند. اما طبق اطلاعات ما این اتفاق نیفتاده و مشاور به جلسات آمده و نظرش را داده کارشناسان هم نظر او را رد کرده و نظر خودشان را داده‌اند، او هم بدون هیچ دفاعی نظر آنها را اعمال کرده است. حالا کارشناس چقدر می‌تواند وارد جزئیات شود و اطلاعات دارد، بماند! ولی در کل فرایند کار این‌گونه بوده و با این شکل اطلاعات را در طرح آورده است.
بنده به‌عنوان کارشناسی که ۲۱ سال در زمینه شهرسازی تجربه کار دارم و ۱۸ سال در تمام تشکیلات زیربنایی یا عضو بوده و یا ارتباط مستقیم داشته‌ام فکر می‌کنم پشتوانه کارشناسی طرح بسیار سست است.
در کمیسیون ماده ۵ همه اعضا دولتی هستند و برای مردم تصمیم می‌گیرند.

به‌تازگی گفتند اجازه بدهیم مردم هم در تصمیم‌گیری‌ها شریک باشند و ۲ نماینده از شورای شهر و نظام مهندسی به این جلسات اضافه شوند، اما حق رأی ندارند!
تازمانی که از بالا به پایین برای مردم تصمیم می‌گیریم و حکم می‌کنیم که چطور زندگی کنند شرایط ما بهتر از این نخواهد شد. طرح جامع با این روند تهیه شده و حاصل چنین طرح جامعی این می‌شود که به‌خاطر گران بودن زمین در مناطق جنوبی شهر، فضای آموزشی در آنجا وجود ندارد و فقیرترین مناطق از نظر فضای آموزشی و ورزشی است که این بزرگ‌ترین معضل است. این به این دلیل است که بلد نبودیم درست تصمیم بگیریم و جالب این است که دولتی‌ها اصرار هم دارند که فقط آنها بلدند.

خواسته شما چیست؟
طرح جامع باید یک ماه در معرض دید مردم قرار می‌گرفت؛ مانند کشورهای اروپایی و پیشرفته. آنها بیلبوردها را در سطح شهر نصب می‌کنند که طرح جامع درحال تهیه است و اگر کسی نظری دارد ارائه کند؛ اما متأسفانه به‌‌رغم بخشنامه شدن توسط وزیر که طرح‌های جامع باید در معرض عموم قرار بگیرد اما انجام نمی‌شود و طوری است که اگر کسی می‌خواهد بداند کاربری زمینش به چه صورت است باید چند پارتی داشته باشد تا وضعیت زمین خودش را بداند.
در ۲ ماه اخیر آقای حسینی مدیرکل راه‌وشهرسازی استان و آقای شاه‌محمدی واقعا زحمت زیادی برای تمام شدن طرح جامع کشیدند و اگر مشکلی هم هست زیاد گردن آنها را نمی‌گیرد چون از ابتدای کار حضور نداشته‌اند.
اما بنده در کل به‌هیچ عنوان طرح جامع با این رویه را قبول ندارم.

حرف آخرتان چیست؟
از دوستان گلایه دارم که از ظرفیت متخصصان شهرسازی به‌صورت مناسب استفاده نمی‌شود و هرکجا وارد می‌شویم سرکوبمان می‌کنند اما کسانی که تخصصی در این زمینه ندارند را در این امور دخیل می‌کنند.

طرح جامع امنیتی شد
■ محمدرضا خسروی – استادیار گروه شهرسازی دانشگاه آزاد همدان

از نظر شما مشکل طرح کجا بود که امروز شاهد چنین هجمه‌هایی هستیم؟
نخستین اشتباهی که در طرح اعمال شد این است که نگاه امنیتی به آن شد. از روز نخست سعی کردند آن را از دیدها پنهان نگه ‌دارند. این نوع نگاه سبب ایجاد رانت می‌شود. یعنی گروهی مطلع هستند که چه اتفاقاتی در طرح می‌افتد و از تغییر کاربری‌ها خبر دارند پس موجب زدوبندهای اختصاصی و تغییر کاربری‌های کلان می‌شود.

راهکار شما برای حذف زدوبندها در راستای منافع شخصی یا گروه خاص چیست؟
اگر از روز نخست با نگاه محله‌محوری طرح را به سمع و نظر شهروندان می‌رساندند اینقدر ابهام به‌وجود نمی‌آمد و به تحقق‌پذیری هم کمک می‌کرد. اما درحال‌حاضر حتی کارشناسان هم از جزئیات این طرح اطلاعی ندارند.

مشکلاتی که می‌گویید بیشتر کجاها نمایان می‌شوند؟
بسیاری از مشکلات در کاربری زمین‌ها است. به‌ویژه اراضی عمومی و دولتی که در بسیاری موارد بلاتکلیف مانده‌اند. همه دعواها بر سر اراضی و املاکی که گاهی بین دستگاه‌های مختلف می‌بینیم به همین دلیل است که درنهایت موجب نارضایتی می‌شود و اغلب هم آن را از چشم شهرداری می‌بینند. یا وقتی مردم زمین دارند ولی سال‌ها وقت می‌گذارند و نمی‌توانند کاربری آن را بگیرند و از ملک خود استفاده کنند، نگاهشان به شهرداری منفی می‌شود. حالا شهرداری هرچقدر پیاده‌راه و فضای سبز درست کند، به‌دلیل مشکلات موجود ممکن است نگاه‌ها نسبت به شهرداری تغییر چندانی نکند.

ضعف طرح‌های جامع به‌صورت کلی چیست؟
ببینید اساس مطالعات در طرح‌های جامع متکی بر تکنیک یا روشی به نام محاسبه سطوح و سرانه است. به این معنی که پایه و اساس نیازسنجی در کمیته کاربری‌ها در سطح شهر از حاصل ضرب ۲ فاکتور شکل مشخص می‌شود؛ یکی از این عوامل، جمعیت پیش‌بینی شده برای افق طرح است و دیگری سرانه مصوب شورای‌عالی شهرسازی و معماری.
تحقیقات ثابت کرده که پیش‌بینی‌های جمعیتی به‌دلیل تعدد عوامل دخیل و تغییرات اساسی در مؤلفه‌های نسلی و جمعیتی و همچنین ناکارآمدی فرمول‌های محاسباتی تا امروز با خطاهایی محسوس جمعیت‌ها را پیش‌بینی و برآورد کرده‌اند!
سرانه‌ها به اعتقاد بیشتر کارشناسان مسائل شهری برای هر شهر متفاوت و منحصر به‌فرد است و نمی‌توان یک استاندارد ملی را به کل جامعه با تفاوت‌های جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی و طبیعی تعمیم داد. پس در عمل ۲ فاکتور پُرخطا به نام‌های جمعیت و سرانه در هم ضرب می‌شوند و مساحت‌های مورد نیاز شهر در هر کاربری مشخص می‌شود. این بزرگ‌ترین تهدید تکنیکی و ضعف روش‌شناسی در مطالعات طرح‌های جامع است.

تصمیمات خلق الساعه دولتی به مشاور تحمیل می‌شد
■ محمدابراهیم امینی‌فر- کارشناس امور شهری

آیا شما در جلسات کارشناسی حضور داشته‌اید؟ و چه مشکلی در روند کار آن می‌بینید؟
بنده در اوایل کار چندبار به این جلسات دعوت شدم و جدول و اطلاعاتی که یک سال پیش از طرح جامع گرفتم را وقتی با آخرین اطلاعاتی که به‌دستم رسیده مقایسه می‌کنم با امروز تفاوت زیادی دارد. حتی سرانه‌ها و جمعیت نیز تغییر کرده‌اند! کار کارشناسی که مشاور یک سال پیش انجام داده بود دچار تغییرات زیادی شده، پس من به این ذهنیت رسیدم که در این طرح ما مانند دانش‌آموزی شده‌ایم که سر آزمون است و به همه پرسش‌ها پاسخ داده و در وقت اضافی که آنها را دوباره مرور می‌کند بسیاری از جواب‌های درست را به‌اشتباه تغییر می‌دهد.
به‌نظرم راه و شهرسازی و شهرداری که در این طرح بسیار دخیل هستند پس از کار کارشناسی مشاور تصمیمات خلق‌الساعه گرفته‌اند و در جلسات غیرکارشناسی آنها را به مشاور اعلام کرده‌اند که در طرح اعمال کند. برخی از دستگاه‌ها مانند میراث فرهنگی هم باید پررنگ‌تر در این طرح حضور می‌داشتند که به‌ظاهر این اتفاق نیفتاد.

پیشنهاد شما چیست؟
آنها که در جلسات کارشناسی نشسته‌اند تمام توان شهر نیستند. در جلسات کارشناسی هر کسی نظری داشت اما وقتی پس از ارائه نظرات رأی‌گیری می‌شد دیگر کاری از دست کارشناسان برنمی‌آمد. مثلا در این جلسات اغلب از مناطق و شهرداری‌ها بودند که شاید برخی از آنها کارشناس نبودند و یا نظراتشان کارشناسی نبود که به نظرات هم رأی می‌دادند و اکثریت آرا را می‌آوردند.
با چنین وضعیتی بعدها می‌بینیم که کلی هزینه کرده‌ایم و به بیراهه هم رفته‌ایم. همین حالا هم نمونه‌هایی وجود دارد که در طرح‌های پیشین حل نشده‌اند و دستگاه‌ها را دچار مشکلات فراوانی کرده‌اند.

مشکلات رفع نمی شود همان طرح قبلی خوب بود
■ سعید مرآتی – کارشناس ارشد شهرسازی

طرح جامع باید چه مراحلی را بگذراند؟ و به نظر شما تأخیر در روند تهیه و تصویب طرح چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
با توجه به تجربه‌ای که در تهیه طرح‌های جامع دارم نخستین مرحله شناخت وضع موجود و دومین قدم کنترل و تهیه طرح است. اما وقتی مشاور شناخت کافی نداشته باشد نمی‌تواند طرح خوبی برای شهر تهیه کند و زمان بیشتری برای تهیه آن نیاز دارد و چون شهر زنده است، وقتی زمان تهیه طرح طولانی می‌شود خودبه‌خود در روند کار اتفاقاتی می‌افتد و نتیجه این می‌شود که وقتی مشاور ۵-۴ سال پیش برداشتی داشته، مشخص نیست که برای حال‌حاضر هم کاربرد داشته باشد.
این مهم است که در زمان کنترل و تهیه طرح زمان بیشتری صرف کنند. اگر کارشناسان به‌ویژه کارشناسان اداره کل راه‌وشهرسازی در این دوره زمان بیشتری برای کارشناسی موارد بگذارند اغلب مشکلات حل می‌شود چون پس از تصویب ایجاد تغییرات در آن با مشکل مواجه می‌شود.

انتظار شما از این طرح چه بوده است؟
این طرح ده سال آینده شهر را رقم می‌زند، بنابراین انتظار می‌رود که مشکلات طرح پیشین در آن مرتفع شود و در طرح جدید با آنها مواجه نباشیم. اگر قرار است که مشکلات گذشته در طرح جدید هم وجود داشته باشد همان طرح تدوین خوب بود.

امیدورام مشکلات در طرح تفصیلی رفع شوند

روح‌ا… امیدقانع –  کارشناس ارشد شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، مشاور شهرسازی

نظر شما درباره طرح جامعه چیست؟
به‌نظرم مشاور طرح مشاوری نبود که به شهر همدان آشنا باشد. این خیلی مهم است که مشاور، شهر را کامل بشناسد، چون مشاور غیربومی شاید یک سال طول بکشد تا تنها با وضعیت شهر آشنا شود.
به‌نظر من ظرفیت طرح این بود که به‌هنگام شد اما از فرصت استفاده خوبی نکردند. بنده تجزیه و تحلیل‌ها را ندیده‌ام و نقدم تنها به فرایند کار است. مشاور باید به شهر آشنا باشد، ناظر باید خیلی قوی باشد. اما در این وضعیت طرح جامع تصویب شده و فقط به شورای‌عالی شهرسازی و معماری می‌توانیم امیدوار باشیم که بتواند اصلاحاتی در آن اعمال کند.
همان‌طور که سیدمهدی وفایی گفتند، طرح‌های جامع و تفصیلی قدیمی شده‌اند اما برای اجرای طرح‌های جدید که در دنیا مرسوم است به زیرساخت نیاز است که فعلا در ایران نیست. علم اینکه شهرها را هوشمند کنیم وجود دارد اما علم برای نظارت بر آن وجود ندارد. نکته طرح جامع هم همین است. شورای‌عالی یکسری دستورالعمل‌‌ها دارد که خوب‌اند. بنده طرح را به‌خوبی ندیده‌ام و باید دید که حداقل‌ها را در این طرح درنظر گرفته‌اند یا خیر؟ و خیلی راحت با یک گزارش‌دهی کوچک از طرح می‌توانستند ابهامات به‌وجود آمده را رعایت کنند. مثلا اگر قرار است الحاقی صورت بگیرد طبق مصوبه شورای‌عالی باید ابتدا جمعیت به حد موردنیاز رسیده باشد، با استناد به این قانون همه شهرسازها هم الحاق را می‌پذیرند اما اگر قوانین در آن اجرا نشده باشد به‌طور مسلم ابهام به وجود می‌آید.

انتظار شما چیست؟
امیدوارم این طرح با قید و شرط به تصویب برسد که حداقل مشکلات آن در طرح تفصیلی رفع شود.

پیشنهادی دارید؟
امیدوارم این‌طور نباشد که شورای‌عالی پس از تصویب طرح جامع همدان بگویند کار تمام شد. به‌نظرم بهتر است این طرح را زنده ببینند و به‌صورت خطی تصویب کنند تا نسبت به مقضیات زمان هر لحظه بتوانند آن را بازنگری کنند و اگر لازم است برای آن پروپوزال تهیه شود تا هرلحظه بتوان تغییرات لازم را بررسی و اعمال کرد.

امکان سواستفاده وجود دارد

■ محمدخلیل البرزنیا- کارشناس ارشد شهرسازی

نظر شما درباره طرح جامع همدان چیست؟
همان‌طور که آقای وفایی هم گفت ما از همان ۴ سال پیش و پیش از بستن قرارداد با مشاور، گفتیم که همدان نیاز به طرح جامع ندارد اما کو گوش شنوا؟ امروز هم به حرف ما رسیدند. چون ساختار طرح جامع فعلی تقریبا شبیه همان طرح تدوین است و تغییر زیادی صورت نگرفته و پس از گذشت ۴ سال کار روی طرح جامع، رسیدیم به همان نقطه اول. در این طرح شبکه معابر، کاربری‌ها و … تقریبا همان قبلی است فقط حدود ۶۸۰ هکتار به محدوده شهر اضافه شده است که البته در شورای‌عالی شهرسازی و معماری مصوب نشد. فقط بخشی که قرار است طرح اقدام ملی در آن ساخته شود، تصویب شد که از همان ابتدا هم اعلام شده بود اگر زمینی برای ساخت مسکن نیاز است و در محدوده نیست، استان‌ها درخواست بدهند تا مصوبه الحاق را تأیید کنند که نیاز به طرح جامع هم ندارد.

چرا شما به جلسات کارشناسی دعوت نمی‌شدید؟
پیش از اینکه روند تغییر کند و جلسات به‌صورت فشرده و هر روز از ساعت ۸ صبح تا ده شب برگزار شود، شورای شهر نامه‌ای به نظام مهندسی زد که اگر نظر و پیشنهادی در طرح جامع دارید، بدهید؛ اما یک‌دفعه روند تغییر کرد و یک تعداد مشخص هر روز از صبح تا شب به جلسات می‌رفتند و نظر می‌دادند.

به‌نظر شما چه اتفاقی باید در طرح می‌افتاد که به آن توجهی نشد؟
شهر ما از ۱۸-۱۷ نقطه تحت هجوم آسیب حاشیه‌نشینی است. یعنی در ۲۰ سال آینده لکه‌های حاشیه‌نشینی خطراتی مانند مشکلات کوی نبوت که اغلب در جریان آن هستند را متوجه شهر خواهد کرد که در این طرح باید تکلیف آنها مشخص می‌شد. ما در داخل محدوده، شهرک‌ها، بافت فرسوده، بافت حاشیه‌نشینی و … را داریم که هرکدام ساختار و نقشه شرح خدمات جداگانه‌ای باید داشته باشد اما درعمل مجموعه شهرداری مناطق دچار سردرگمی هستند که چه ضوابطی را برای آنها اجرا کنند. باید در این طرح وحدت رویه‌ای به شهرداری و مردم ارائه می‌دادند اما به هیچ‌کدام پرداخته نشده است.

طرح نهایی را دیده‌اید؟
خیر. بنده نقشه پیش از برگزاری جلسات فشرده را دیده‌ام که به هیچ‌کدام از اینها پرداخته نشده بود. در ۳ ماه پایانی هم که جلسات فشرده گذاشتند، احتمال نمی‌دهم که به این موارد پرداخته باشند چون هر کدام از اینها زمان زیاد و کار کارشناسی می‌خواهد و همه ما که شهرساز هستیم و روند طرح‌های جامع را می‌شناسیم، می‌دانیم که در این فرصت کم امکان پرداخت به این مسائل نبوده. اگر قرار بود به این موارد بپردازند باید در این ۴ سال می‌پرداختند.

به‌ظاهر شما با الحاق زمین‌های پشت شورین زیاد موافق نیستید،‌ پیشنهادی به‌جای الحاق این ۶۸۰ هکتار دارید؟
مسکن و شهرسازی بهسازی و احیای بافت تاریخی را پیش از طرح مسکن مهر انجام می‌داد اما دولت وقت زمانی‌که مسکن مهر را به اجرا درآورد همه ظرفیت‌‌ها و هزینه‌ها را به آن سمت که حاشیه شهر بود، بُرد. در دولت بعدی هم این روند ادامه پیدا کرد، درصورتی‌که می‌توانست این هزینه‌ها صرف توسعه درونی شود که بهتر هم بود. حتی می‌توانستند بافت جولان، جوادیه و شهرک مدنی را بهسازی کنند.
به‌نظر من این ۶۸۰ هکتاری که برای الحاق درنظر دارند آسیب جدی به شهرسازی همدان خواهد زد.
به‌ظاهر در برنامه استان طرح نسبتا مدرنی برای ساخت این اراضی وجود دارد.

به‌نظر ما در اراضی که کلنگ نخست آن با مسکن ملی زده می‌شود هیچ‌گاه به نتیجه مطلوب یا منطقه مدرن نخواهد رسید. مگر می‌شود با این زیرساخت‌ها و با این سرعت به منطقه مطلوب برسیم؟
به‌نظر شما چقدر از طرح تدوین (طرح پیشین شهر همدان) محقق شده و کمبودهای آن که مشاور باید در طرح جامع به آن می‌پرداخت، چیست؟
طبق مطالعات وضع موجود شهر همدان، ۹۰ درصد از شبکه معابر و ۸۰ درصد از کاربری‌های مسکونی محقق شده اما فقط ۲۵ درصد از کاربری‌های عمومی محقق شده است. درحال‌حاضر سرانه فضای سبز برای هر نفر نزدیک ۳ متر است، درصورتی‌که باید حداقل ۹ متر باشد. سرانه نرمال فضای سبز برای هر نفر ۱۲ متر است. مشاور باید اینها را درنظر می‌گرفت.
تراکم پایه در همدان ۵/۲ طبقه است، سازنده‌ها هم تمایلی به ساخت‌وساز در مناطق شمالی همدان ندارند و می‌آیند ۸ طبقه مثلا در استادان می‌سازند و از انواع تخفیف‌های شهرداری هم استفاده می‌کنند و با حدود ۴ برابر قیمت تمام‌شده می‌فروشند. بنابراین مناطق بالای شهر با انبوهی از ساختمان‌های مسکونی مواجه می‌شود و در برخی از این مناطق مانند پردیس، اعتمادیه، متخصصین و … که فضای آموزشی و فرهنگی نیست، به معضل بزرگی تبدیل شده است، در‌صورتی‌که مشاور طرح جامع باید اینها را درنظر می‌گرفت تا شهرداری ارزش‌افزوده‌ای که از زمین‌ها می‌گیرد را در این مناطق برای ساخت فضای عمومی و آموزشی صرف کند. اما به‌جای اینها متأسفانه مشاور دچار منافع متعارض شده است و در برخی مناطق مانند ورودی شهرهای ملایر، تهران و کرمانشاه را باز گذاشته و شهرداری را مکلف کرده جدای از طرح جامع برای آنها طرح تهیه کند. در این اقدام مشاور کاربری برخی از لکه‌های شهر را حذف کرده که برای مشخص شدن وضعیت آنها می‌تواند منافع شخصی را به‌دنبال داشته باشد.
آیا در شورای برنامه‌ریزی امکان دارد که کسی بتواند با این شیوه لکه‌گیری‌ها و نامشخص بودن وضعیت آنها مخالفت کند و سبب اصلاح شود؟
بله، در این جلسه می‌توانند بگویند این لکه‌ها با همان کاربری پیشین که در طرح تدوین هم بوده، بماند.

اسامی متخصصان شهرسازی حاضر در میزگرد:
سیدمهدی وفایی، محمدخلیل البرزنیا، محمدابراهیم امینی‌فر، روح‌ا… امیدقانع، محمدرضا خسروی، سعید مرآتی، فاطمه آقامحمدی

منبع:پیام همدان