فتنه‌ی آب

«اهالی روستای جُغدان؛ اگر ذره‌ای غیرت دارید، اجازه ندهید ناغانی‌ها حق‌تان را بخورند». صدا از بلندگوی مسجد روستا می‌آمد. یکی دو جین جمله تحریک‌آمیز دیگر هم گفت که درست یادم نمی‌آید. به گمانم تابستان سال ۱۳۷۳ بود و من نوجوانی ۱۳ ساله. با شنیدن همان جمله نخست، از خانه بیرون پریدم و خودم را به میدان روستا رساندم. ۵۰-۴۰ نفر از مردان روستا چوب و چماق به دست و چند نفری هم تفنگ بر دوش یا در دست، خود را آماده نبرد با ناغانی‌ها کرده بودند. همچنین با تلفن به همه جُغدانی‌هایی که در دیگر شهرها (به‌ویژه استان اصفهان) بودند خبر می‌دادند و آنها هم با یا بدون اسلحه راهی روستا می‌شدند تا از حق‌آبه روستا دفاع کنند. ناغان، شهرک یا در واقع روستای بزرگ در شش کیلومتری روستای ماست. یک تنگه سخت‌گذر و صعب‌العبور میان‌مان هست که چشمه آبی از آنجا برای آبیاری بخشی از زمین‌های کشاورزی روستای‌مان می‌آید. در آن سال ناغانی‌ها می‌خواستند آب آن چشمه را برای خودشان ببرند. بنابراین هم‌ولایتی‌های من برای پیشگیری از این کار، آماده نبرد با ناغانی‌ها شده بودند. «آ فرهاد»، واپسین خان روستا، با تفنگ پنج‌تیر بلژیکی معروفش آمد و به اهالی پیشنهاد داد: «یا من با این پنج‌تیر می‌روم کنار چشمه سنگر می‌گیرم و هر ناغانی‌ای که خواست بیاید را می‌زنم، و شما در روستا بمانید برای نگهبانی از خانواده‌ها؛ یا من با پنج‌تیر در روستا می‌مانم و شما همگی بروید سر چشمه و به ناغانی‌ها اجازه ندهید نزدیک شوند». شور و هیجان و عصبانیت فراوانی در میان اهالی روستا می‌دیدم. بختیاری‌ها از قدیم‌الایام هنگامی که می‌خواستند با طایفه یا روستای دیگری جنگ و نبرد کنند، ابتدا کلی سخنان تهییج‌آمیز می‌گفتند و در بسیاری موارد شاهنامه‌خوانی می‌کردند تا جوانان و مردان از نظر ذهنی آماده شوند. ناغانی‌ها هم به خاطر جمعیت بیشترشان، هم به خاطر اینکه راه دسترسی روستای ما از میان ناغان می‌گذرد و هم به دلیل اینکه مرکز بخش است و کارهای اداری و خرید و… در آنجا انجام می‌شود، دست بالا را داشتند. در این میان، رویدادی رخ داد که کفه شاخ و شانه‌کشی را به سود روستای ما سنگین کرد. چند تن از بزرگان «مشایخ» از روستاهای دیگر منطقه مشایخ سوار بر اسب و در حالی‌که تفنگ بر دوش و قطار فشنگ دور خود بسته بودند، راه افتاده و خود را به ناغان رساندند و برای ناغانی‌ها رجزخوانی کردند که اگر میان جُغدان و ناغان جنگ در گیرد، آنان هم به ناغان حمله خواهند کرد. در بختیاری به سادات سیدصالح (امامزاده‌ای مدفون در نزدیکی ایذه) مشایخ می‌گویند که همیشه به هواخواهی یکدیگر برمی‌خیزند. بخش زیادی از اهالی روستای ما (از جمله خود ما) هم جزو مشایخ هستیم. کار واقعا بالا گرفته و پیچیده شده بود که بالاخره حکومت دخالت کرد و پیش از آغاز درگیری‌های جدی، با اعزام نیروهای نظامی و کارشناس و…، از یکسو مالکیت روستای ما بر این چشمه را تایید کرد و از سوی دیگر با میانجی‌گری، از درگیری‌ها پیشگیری نمود. البته اختلافات بر سر آب نه در روستای ما به پایان رسید و نه در دیگر نقاط استان چهارمحال و بختیاری. در سال‌های اخیر بارها درگیری‌های مرگ‌بار بر سر آب در این استان رخ داده است (برای نمونه این یادداشت پنج سال پیشم را بخوانید). همین چند روز پیش، عده‌ای (گویا اصفهانی) مانع از انتقال آب از شهرستان بن به شهرستان بروجن (هر دو در استان چهارمحال و بختیاری) شدند و خودروی پیمانکار را به آتش کشیدند. از سوی دیگر، بحث تونل بهشت‌آباد هم که قرار است بخش دیگری از آب این استان را به اصفهان بکشاند، سال‌هاست محل اختلاف میان مسئولین و مردم دو استان شده است. دیروز هم مقاله ای در نیچر (اینجا) منتشر شده که نویسندگان به بحران جدی برداشت آب‌های زیرزمینی در ایران اشاره کرده و هشدار داده‌اند پیامدهای این پدیده، بسیار فراتر از بحران‌های زیست‌محیطی است و مسائل اجتماعی فراوانی نیز در پی دارد. یادم می‌آید تنها در یکی از سفرهای استانی احمدی‌نژاد، مجوز حفر ۲۵۰۰ حلقه چاه در استان داده شد که هرچه کارشناسان فریاد زدند این میزان بسیار فراتر از توان سفره‌های زیرزمینی استان است، کسی گوش نداد. چندین سال است درباره بحران‌ها و درگیری‌ها بر سر آب در استان‌مان (که سرچشمه دو رودخانه بزرگ کشور، یعنی کارون و زاینده‌رود است) یا در رسانه‌ها می‌نویسم یا با مدیران و مسئولان گفتگو می‌کنم. آنچه من (به‌عنوان یک بختیاری متولد و بزرگ‌شده استان اصفهان و ساکن فعلی منطقه بختیاری) می‌بینم و می‌دانم، اینست که با وضع موجود و در آینده‌ای بسیار نزدیک، درگیری‌های دامنه‌دار میان خودِ بختیاری‌ها از یکسو و بختیاری‌ها و اصفهانی‌ها از سوی دیگر شعله‌ور خواهد شد که آنگاه دیگر به سادگی خاموش‌شدنی نیست.

انصاف‌نیوز