معماری و شهرسازی از نقطه نظر میراث فرهنگی

تمدن های بزرگ آثاری بسیار ارزشمند از خود به جای گذاشته اند و می توان گفت این آثار، گویای شناخت پدیدآورندگان آن در زمان‌های گذشته و آشنایی کامل سازنده از دنیای اطراف خود است. بانیان این آثار آگاهی کامل از معیارها و ضوابط محیط زندگی خود داشته و طبق شواهد امر آثاری از باقی گذاشته‌اند که پس از گذشت قرن‌ها هنوز قابل توجه است. آثار و معماری گذشتگان کماکان باید درس و راهگشا برای آیندگان باشد و بتوان به عنوان اساس کارهای خود بهره گرفت. آثار و میراث فرهنگی از جهت‌های مختلف هنری، معماری، شهرسازی و نوشتاری دارای ارزش و توجه خاصی است که بررسی و تجزیه و تحلیل دقیقی را می‌طلبد.

آثار باقیمانده که بیانگر هنر و معماری هستند، نشان‌دهنده سلیقه، نوع زندگی و امکانات زمان سازنده این آثار است. با کمی درنگ می‌توان با نگرشی دقیق به آثار معماری و شهرسازی گذشتگان پی به سطح فرهنگ، تفکر و چگونگی زندگی مردم آن زمان پی برد. آنها توانسته‌اند فضای زندگی خود را به گونه‌ای بسازند که در آن راحت زندگی کنند. اما امروزه فضاهای مسکونی اغلب غیر استاندارد بوده و به هیچ وجه سعی نشده هماهنگ با محیط، ساخت و سازی انجام شود. موضوع معنای خود را از دست داده و بشر به سویی کشیده شده که گذشته از اینکه معماری بومی و سنتی خود را به فراموشی سپرده، هویت خود را نیز زیر سوال برده است. ساختار شهرها و ترکیب محله‌ها در گذشته نشان‌دهنده روابط انسان‌ها با یکدیگر بود؛ فاصله‌ها و دسترسی‌ها به گونه‌ای انتخاب شده بود که روابط انسانی به دلیل وسعت فضا از همدیگر گسسته نشود.

فضاهای ساخته شده گویای یک همبستگی و هماهنگی با محیط و افراد ساکن آن بوده و به صورتی طراحی شده که چه از نظر استفاده از مصالح ساختمانی و چه از نظر هماهنگی عنصرهای شهری، در بهبود بخشیدن به فضای زندگی نقش اصلی را ایفا می‌کرده است. در واقع گذشتگان با اینکه واژه برنامه‌ریزی را در آن زمان نمی‌دانستند بسیار درست این عمل را انجام داده و برنامه‌ها را دقیق پیاده می‌کردند. بر اساس شواهد موجود، پیشینیان دست کم در مورد آب و هوای سرزمین خود، طبیعت آن و معماری و شهرسازی مناسب آن اطلاعات بیشتری داشته‌اند. چرا که وضعیت موجود را بهتر شناخته و با ارزیابی امکانات و شناخت توان خود و با استفاده از مصالح ساختمانی موجود، بهترین ساخت و سازها را در زمان خود انجام داده‌اند.

اما آیا ما از پیام‌های داده شده از سوی گذشتگان، تعلیم گرفته‌ایم؟ هنر دقیقا همین جاست که انسان با حداقل امکانات، بهترین‌ها را پدید آورد. حال آنکه در حال حاضر با این همه امکانات و تکنیک‌هایی که در دسترس ما است متاسفانه نتوانستیم ساخت و سازهایی بدون مشکل داشته باشیم. بنابراین می‌توان گفت؛ نحوه عمل پیشینیان با شناخت همه جانبه از موقعیت خود در زمینه‌های معماری و شهرسازی و با امکانات کمی که در دست داشتند بسیار صحیح و در زمان خود بهترین شکل را داشته است.