پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
تاریخچه تشکیل شورایاری در شهر تهران
برزن نیوز: طرح تشکیل شورایاری در دوره اول شورای اسلامی شهر تهران در آذر ماه ۱۳۷۸تصویب شد. اعضای شورای شهر اول خیلی سریع به اهمیت وجود تشکل های محلی و نقش آنها در اداره امور کلانشهر تهران پی بردند. این اهمیت از سوی شوراهای بعدی تهران هم درک و در هر پنج دوره شورای شهر تهران بر ادامه فعالیت شورایاری ها تأکید شده است.
اولین دوره انتخابات شورایاری ها به سال ۱۳۷۹ باز می گردد که طی دوره اول شورای شهر در ۸۷ محله از ۱۳ منطقه تهران انتخابات شورایاری برگزار شد و اولین محله ای که شورایاری در آن شکل گرفت، محله جوانمرد قصاب در منطقه ۲۰ بود.
در دوره دوم ۳۷۰ محله در تهران شناسایی شد که در تمام آنها و در سطح ۲۲ منطقه شهرداری تهران انتخابات شورایاری در بهمن ۱۳۸۴ برگزار شد.
انتخابات دوره سوم در شهریور سال ۱۳۸۷ برگزار گردید و این بار تعداد محله ها به ۳۷۴ محله افزایش یافت.
اسفند سال ۱۳۹۳ هم سال برگزاری چهارمین دوره انتخابات شورایاری بود، در این دوره برخلاف دوره های قبلی تعداد محله ها به ۳۵۴ محله کاهش یافت و اکنون باز حذف دو محله (قیام دشت در منطقه ۱۵ و رسالت در منطقه ۱۹) ۳۵۲۰ شورایار (اصلی و علی البدل) در ۳۵۲ محله تهران دوره چهارم شورایاری را تجربه می کنند.
اهداف شورایاری
در اینجا باید به این نکته تأکید کرد که برای داشتن شهر پایدار و مدیریت بهینه شهر، به ناچار باید شهروند داشته باشیم، نه شهرنشین و برای یادگیری و توانمند شدن در حوزه شهروندی و رسیدن به رفاه عمومی، راهی جز جلب مشارکت فعال آحاد مردم و هویت بخشی به محلات مسکونی شهر و تشکیل انجمن های محلی که شورایاری نمونه بارز آن است وجود ندارد.
در این باره تقریبا یک اتفاق نظری میان مسئولین و مردم وجود دارد و اکثراً شورایاری را از مصادیق واقعی دموکراسی و جامعه مدنی می دانند. اما از سوی دیگر هم مردم و هم مسئولین در کشور ما مشارکت گریز هستند نه مشارکت پذیر و این تضاد عامل بروز مشکلات جدی در حوزه مشارکت های اجتماعی شده و هنوز مردم و مسئولین میوه شیرین مشارکت را نچشیدند.
هدف از تشکیل شورایاری ها فراهم کردن شرایط لازم برای برقراری روابط مثبت اجتماعی، ایجاد اعتماد و حس همبستگی، تعلق خاطر محلی، تحقق مفهوم شهروندی، جلب مشارکت واقعی مردم و دست یابی به سرمایه اجتماعی و سرمایه نمادین است.
چگونگی تشکیل شورایاری
شورایاران با رأی مستقیم مردم برای یک دوره ۴ ساله به منظورکمک به مدیریت شهری جهت اداره هرچه بهتر امور مربوط به محله انتخاب می شوند. طبق اساسنامه شورایاری، برای هر محله شهر تهران، از میان کاندیداهای واجد شرایط ۱۰ نفر به عنوان نمایندگان شورایاری محله با رأی مستقیم اهالی هر محله انتخاب می شوند. از این بین ۷ نفر عضو اصلی و ۳ نفر عضو علی البدل هستند.
از میان ۷ نفر اصلی با رأی گیری ۳ نفر به عنوان هیئت رئیسه محله برای مدت یکسال انتخاب می شوند. و هر سال انتخابات هئیت رئیسه برای سال آتی برگزار می شود. در واقع ساختار مدیریت شورایاری ساختاری سلسله مراتبی از ستاد مرکزی تا محله دارد، بطوریکه دبیر شورایاری به عنوان نماینده اصلی و رابط میان ستاد، شهرداری، شورای شهر و سایر سازمانها و دستگاه های اجرایی شناخته می شود. همچنین برای هر منطقه از میان دبیران شورایاری محلات هیئت رئیسه منطقه شامل دبیر، جانشین، منشی و رابط اطلاع رسانی انتخاب می شود. که این انتخاب هر ساله برگزار می شود.(در سال آخر دوره جاری این روند متوقف و مسئولین کارگروه های تخصصی جایگزین این روال شدند که از بین خود یک نفر را به عنوان رابط منطقه انتخاب می کنند) به عبارتی یک دوره ۴ ساله شورایاری به ۴ دوره یکساله تقسیم می شود.
تعریف شورایاری
اغلب مشاهده می شود نزد مردم و مسئولین تعریف درست و کاملی از شورایاری وجود ندارد و بر این اساس بدون اینکه دقیقا معلوم باشد که شورایاری چیست، در موردش قضاوت می شود. البته این موضوع هم بی علت نیست. چراکه هنوز تعریف مشخصی از شورایاری به صورت رسمی ارائه نشده است.
تنها تعریف موجود از شورایاری به اساسنامه باز می گردد که در ماده دو (۲) این طور بیان داشته:
“انجمن شورایاری، انجمنی غیر دولتی، غیر متمرکز، غیرسیاسی، داوطلبانه و مشارکتی و از جهت اقتصادی خود گردان می باشد.” همچنین در ماده یک(۱) آن را وابسته به شورای اسلامی شهر تهران معرفی کرده و در ماده سه(۳) هم محدوده فعالیت شورایاری را در مقیاس محله ترسیم کرده است.
با این ترتیب بی راه نیست که در مورد چیستی شورایاری ابهام وجود داشته باشد. در اینجا توضیح کوتاهی از شورایاری می دهم تا مقدمه باشد برای تعریفی که من از شورایاری دارم. شورایاری گروه اجتماعی محلی است که شورای شهر و شهرداری و دیگر سازمانها از طریق آن می توانند به مسئولیت های اجتماعی خود عمل کنند و در نتیجه تفاهم و رضایت مندی مخاطبان که برای ایشان بسیار اهمیت دارد را به دست آورند.
شورایاری در راستای هماهنگی میان سیاستگذاری مسئولان و خواسته های مردم عمل می کند. شورایاری هنر و دانش اجتماعی است که سرمایه آن از طریق معتمدین محلی کسب شده و حاصل آن تقویت اخلاق اجتماعی است. مشورت با شورایاران منافع سازمان و مردم را با هم تامین می کند . به عبارتی شورایاری سازوکاری محلی برای ایجاد تغییرات مثبت اجتماعی و فرهنگی عظیم در جامعه بزرگ شهری است که از مشکلات و نارسایی های فراوان رنج می برد .
این مطلب را هم ببینید
مشخصات یک پیام خوب انتخاباتی
در نهایت فکر می کنم این تعریف برای شورایاری مناسب باشد:
شورایاری یک فعالیت اجتماعی غیر دولتی، آگاهانه، داوطلبانه، برنامه ریزی شده، هدفمند و غیر سیاسی است که به منظور تاثیرگذاری مثبت بر تصمیمات مدیریت شهری با شان مشورتی، نظارتی، همکاری و به عنوان پل ارتباطی مردم با مدیریت شهری تشکیل شده و اعضای آن با رای مستقیم شهروندان هر محله برای مدت چهار سال انتخاب می شوند.
وظایف و اختیارات شورایاری
وظایف شورایاری ها در ارتباط با مدیریت شهری را می توان در سطح (مشورتی و نظارتی، همکاری، شناسایی) ارزیابی کرد. بدین ترتیب که شورایاری ها از یک سو رابط شورای اسلامی شهر برای انتقال مسائل و مطالبات محلی به شهرداری و دستگاه های خدماتی و اجرایی قلمداد می شوند و از سوی دیگر وظیفه نظارت بر حسن اجرای مصوبات شورای شهر از سوی شهرداری و سایر دستگاه ها را بر عهده دارند.
حوزه عملکرد و مشارکت شورایاران را عموماً مسائل محلی تشکیل می دهد و سطح عمل آنها محدود به محله است. با این حساب و با توجه به ساختار سلسله مراتبی که برای شورایاری ها در اساسنامه تعریف شده، سطح مشارکت آنها در مدیریت شهری در حد متوسط قرار دارد و مطابق نظریه نردبان مشارکت شهروندی شری ارنشتاین (۱۹۹۶) می توان استدلال کرد که میزان مشارکت دهی شورایاری ها در اداره امور شهر از سوی شورا و شهرداری در درجه جزئی (اطلاع رسانی، مشاوره، آرامش بخشیدن) یا صوری قرار دارد.
به نظر می رسد با اینکه در اساسنامه نقش مشورتی و تصمیم سازی برای شورایاران دیده شده ولی در عمل و در اساسنامه و آئین نامه ها ضمانت اجرایی برای آن وجود ندارد و شورایاران فاقد قدرت عمل و کنترل مؤثر هستند و نمی توان از اعضای شورایاری انتظار کار تخصصی و مدیریت تمام عیار شهری را داشت و بیشتر می توان از طریق شورایاری ها نیازهای و مشکلات واقعی شهر را شناسایی کرد و با مشارکت ایشان و همکاری مسئولین به نحوه شایسته ای آنها را برطرف نمود.
چه کسانی در پنج دوره شورای شهر تهران عضو ستاد شورایاری بودند؟
طرح تشکیل انجمن های شورایاری شهر تهران برای اولین بار در تاریخ چهارم آبان ماه سال ۱۳۷۸ در مصوبه ای به شماره ۱۶۰/۶۹۵۳ به ثبت رسید و در جلسه ای به بیست و هشتم دی ماه سال ۱۳۷۸ خانم فاطمه جلایی پور و آقایان سید منصور رضوی، غلام رضا فروزش، سعید حجاریان و محمد حسین درودیان به عنوان اعضای ستاد شورایاری ها انتخاب شدند که با استعفای آقای رضوی، آقای حقیقی در تاریخ بیست و هفت اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۹ عضو ستاد شورایاری ها شد. هچنین در تاریخ بیست و هفت مهر ماه سال ۱۳۷۹ آقای لطفی جایگزین آقای فروزش شد.
در دومین دوره شورای اسلامی شهر تهران تهران، در جلسه ای به تاریخ بیست و چهارم تیر ماه سال ۱۳۸۲ اصلاحیه تکمیلی برخی از مصوبات تشکیل انجمن های شورایاری محلات تهران به شماره ۱۶۰/۳۶۰/۴۴۸۹ به تصویب رسید و پس از آن در تاریخ دوازهم مرداد ماه سال ۱۳۷۲ خانم نسرین سلطانخواه و آقایان رسول خادم، حسن بیادی، محمود خسروی وفا و حمزه شکیب جهت عضویت در ستاد شورایاری ها انتخاب شدند.
در سومین دوره شورای شهر تهران نیز در تاریخ بیست و دوم خرداد ماه سال ۱۳۸۶ خانم پروین احمدی نژاد و آقایان حسن بیادی، علیرضا دبیر، مرتضی طلایی و احمد مسجد جامعی به عنوان اعضای ستاد شورایاری ها انتخاب شدند.
در تاریخ پنجم خرداد ماه سال ۱۳۸۷ شورای شهر تهران در مصوبه ای ستاد شورایاری ها را ملزم به برگزاری انتخابات سومین دوره شورایاری ها نمود که این مصوبه مورد اعتراض فرمانداری تهران قرار گرفت و شورای شهر، جوابیه فرمانداری را در تاریخ یازدهم خرداد ماه سال ۱۳۸۶ به تصویب رساند.
در دوره چهارم نیز خانم الهه راستگو و آقایان مرتضی طلایی، پرویز سروری، احمد حکیمی پور و ابوالفضل قناعتی برای عضویت در ستاد شورایاری ها انتخاب شدند.
در دوره پنجم هم در تاریخ چهاردهم شهریور ۱۳۹۶ خانم ها الهام فخاری، بهاره آروین و آقایان احمد مسجد جامعی، سید محمود میرلوحی، افشین حبیب زاده، سید آرش میلانی حسینی جانشین و علی اعطا برای عضویت در ستاد شورایاری ها انتخاب شدند.
