ضرورت بازنگری در اهداف شکل گیری شهر جدید اندیشه

شهرهای جدید در ایران، بعد از انقلاب اسلامی با توجه به مشکلات ناشی از تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگ و به خصوص تهران، در سطح برنامه ریزی ملی مورد توجه مسوولان قرار گرفت. در سال ۱۳۶۴، طرح ایجاد شهرهای جدید اقماری ابتدا در قالب کمیته­ی رفاهی کارکنان دولت از طرف وزارت مسکن و شهرسازی پیشنهاد شد و مقرر گردید احداث هفده شهر جدید در دستور کار دولت گیرد.

احداث شهر جدید اندیشه نیز در کنار شهرهای پرند، پردیس، هشتگرد و اشتهارد، به عنوان شهرهای جدید پیرامونی تهران مورد تصویب دولت قرار گرفت و عملیات اجرایی آن از سال ۱۳۷۰ آغاز گردید. مهمترین اهداف ایجاد شهر جدید اندیشه عبارتند از:

–   جذب جمعیت سرریز منطقه­ی شهری تهران	–   امـکان سـاماندهی شهـرهـای تهـران و کـرج
–   برنامه ریزی شهری در جهت خودکفایی اشتغال و خدمات شهری	–   حفظ خصوصیات طبیعی محیط تا حد امکان
–   نزدیکی محل کار، مسکـن و خدمـات شهـری نسبـت به یـکدیگر	–   ایجاد محیط زیست مناسب
–   پایه­گذاری اقتصاد شهر براساس خدمات آموزش عالی و صنایع مطلوب منطقه	–   جـلوگـیری از ایجـاد منـاطق حـاشـیه نشــینی

در برنامه ریزی­های اولیه مقرر شده بود شهر جدید اندیشه در سال ۱۳۸۵ به میزان ۶۰هزارنفر و در سال ۱۳۹۵ به میزان ۱۰۰ هزار نفر جمعیت را جذب نماید[۱] اما نتایج سرشماری های عمومی نفوس و مسکن نشان می­دهد جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۵ برابر ۷۵۶۱۹ نفر[۲] و در سال ۱۳۹۰ برابر ۹۶۸۰۷[۳] نفر بوده است که این امر حکایت از محقق شدن نقش جمعیت پذیری شهر جدید اندیشه دارد.

در تحقیقی که توسط محمد شکوهی (استاد جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد) و مهدی قرخلو (استاد جغرافیای دانشگاه تهران) در مورد عوامل موثر در جعیت پذیری شهرهای جدید انجام شده، این عوامل در مورد شهر جدید اندیشه مورد شناسایی قرار گرفته­اند[۴]. نتایج این تحقیق نشان می­دهد محل اشتغال۴۸% ساکنان شهر اندیشه در تهران، ۲۵% در داخل اندیشه،۱۱% در جاده­ی مخصوص کرج،۹%در شهریار، ۴% در کرج و ۳% در سایر نقاط می باشد. بدین ترتیب اشتغال حدود نیمی از جمعیت فعال شهر اندیشه به کلانشهر تهران وابسته است و این شهر نتوانسته است به هدف اولیه­ی خودکفایی اشتغال ساکنین دست یابد. دیگر نتایج تحقیق حاکی از آن است که۵۵%خانوارها برای انجام امور درمانی، اداری، تفریحی و خرید به تهران،۱۲%به شهریار و ۸% به کرج می­روند و تنها۲۵%افراد، این نیازها را در شهر اندیشه برآورده می­کنند. بنابراین شهر اندیشه از نظر تامین و خودکفایی خدمات شهری در سطح اولیه به توفیقاتی دست یافته اما در سطح گسترده تر کمبودهایی وجود دارد که باعث شده بیشتر ساکنان ترجیح دهند برای رفع این نیازها به تهران سفر کنند.

بدین ترتیب مشخص می شود که شهر جدید اندیشه توانسته است به عنوان موفق­ترین شهر جدید ایران در زمینه­ی جذب جمعیت عمل کرده و پیش از زمانبندی انجام شده به اهداف جمعیت پذیری خود دست یابد اما در زمینه­ی تامین اشتغال و خدمات مورد نیاز ساکنین، با اهداف اولیه­ی تعیین شده فاصله دارد. یکی از مهمترین راهکارهایی که باید مورد توجه مدیران و دست­اندرکاران شهری قرار گیرد، بازنگری در اهداف اولیه­ی شهر جدید اندیشه می باشد. ماهیت این شهر دیگر به عنوان محلی برای جذب سرریز جمعیتی مادرشهر تهران، قابل قبول نبوده و شایسته است از این پس، امکانات موجود در راستای هدفی جدید تحت عنوان “تامین فرصت های اشتغال و خدمات مورد نیاز ساکنین و ارتقای کیفیت زیست و سکونت شهری” بسیج گردند. لازم به ذکر است که موضوع محدودیت سقف جمعیت پذیری شهر اندیشه در طرح جامع این شهر نیز با تاکید بر مشکل محدودیت منابع تامین آب، به میزان ۱۰۰ هزار نفر تعیین شده است[۵]. این در حالی است که به گفته­ی مسوولان، جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۴ حدود ۱۲۰ هزار نفر می باشد.[۶]

[۱] طرح جامع شهر جدید اندیشه، صفحات ۱۲۰ و ۱۲۱

[۲] نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵، مرکز آمار ایران

[۳] نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰، مرکز آمار ایران

[۴] محمد شکوهی، مهدی قرخلو، عوامل موثر در جمعیت پذیری شهرهای جدید اقماری (مطالعه موردی: شهر جدید اندیشه)، نشریه­ی پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره ۷۹، بهار ۱۳۹۱

[۵] طرح جامع شهر جدید اندیشه، صفحه ۱۲۷

[۶] به نقل از شهردار شهر اندیشه، جناب آقای عباس شوندی در نشریه­ی آرمانشهر اندیشه، شماره­ی ۱، صفحه ۴