پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
نشست دوم دفتر انجمن جامعه‌شناسی، دفتر کرمانشاه، روز جمعه، ۲۳ تیر ۱۴۰۲، با سخنرانی دکتر سیاوش قلی‌پور، دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه رازی، در «کوچه کتاب» کرمانشاه، از ساعت ۱۸:۳۰ دقیقه آغاز شد. موضوع نشست مذکور تبیین تکوین تاریخ اقتصادی «پایداری حاشیه‌نشینی در محله آقاجان کرمانشاه» بود که گزارشی از پایان‌نامه‌ای با همین عنوان به راهنمایی دکتر قلی‌پور بود.
مسأله اصلی این نشست، عوامل تاریخی اقتصادی بود که منجر به طردشدگی کولیان در شهر کرمانشاه و به‌تبع آن تکوین حاشیه‌نشین‌شدگی و محرومیت محله کولی‌آباد بود. رویکرد این پژوهش که نوعی تبارشناسی تحولات تاریخ اقتصادی کولی‌ها بود، نقطه آغاز تحولات تعیین‌کننده در وضعیت اقتصادی معاصر کولی‌آباد را یکجانشینی عشایر شناخته است. زیرا کولی‌ها «خانه به‌دوشان» صنعتگری بوده‌اند که می‌توانسته‌اند ابزارآلات موردنیاز عشایر را به خوبی بسازند. آنها ابزارآلات سوارکاری، خنیاگری و حتی عمل خنیاگری و برخی خدمات پزشکی عشایر را فراهم می‌آورده‌اند و اساسا خانه به‌دوشی آنان قرابتی اساسی با شیوه زیست و حرکت عشایر داشته است. منتهی سیاست‌های یکجانشینی، این امکان اقتصادی را از کولی‌ها گرفت.
از آنجا که کولی‌ها صنعتگران سنتی حاذقی بوده‌اند، بازار خویش را در میان کشاورزان بازمی‌یابند، اما پس از یکجانشینی عشایر، تقسیم اراضی ضربه دوم را به شیوه تولید کولیان وارد کرد. خوانین یا زمینداران بزرگ، به‌سبب ترس از ثروتمندشدن کشاورزان سهم‌بر، مانع واردات صنایع تکنولوژیک کشاورزی جدید می‌شدند و این امر به‌صورت نیت‌ناشده موجب رونق اقتصادی برای کولی‌هایی می‌شد که توان تولید ابزارآلات کشاورزی ساده را داشتند. درحالی که تقسیم اراضی با تضعیف موقعیت این طبقه امکان واردات تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای که مزیت رقابتی صنعت سنتی کولی‌ها را ازبین می‌برد فراهم ساخت. این بازار نیز از آنان گرفته شد. با ظهور شهرنشینی در دهه‌های ۴۰، ۵۰ و ۶۰ کولی تلاش کردند بازار خود را در میان شهریان تعریف کنند. به همین دلیل آنان محله آقاجان را تشکیل دادند و بازار پررونق چوب را دایر کردند. این بازار تا دوران سازندگی تداوم داشت. آنان در این بازار ابزارآلات ورزشی، بهداشتی، آشپزخانه را تولید می‌کرند. آنان همچنان فعالیت‌های خنیاگری، پزشکی و فالگیری را ادامه دادند.
پس از این، این تحولات تکنولوژیک جدید و آغاز سیاست درهای باز اقتصادی در دوران سازندگی، با ورد کالاهای ورزش، بهداشتی و آشپزخانه‌ای امکان رقابت کولی‌ها را از بین برد. خوانندگان محلی و قاری‌ها نیز به رقیب انان تبدیل شدند. فراگیری بهداشت و درمان نیز فعالیت پزشکی‌شان را بلاموضوع کرد. کولی‌ها که امکان تولید کالا و فعالیت خویش را از دست دادند در دام آسیب‌های اجتماعی افتادند واین آسیب‌ها با شیوه معیشت آنها گره خورده است.
ازجمله پیشنهاداتی دکتر قلی‌پور در پایان سخنرانی ارائه دادند از قرار زیرند:
– اعطای مالکیت به کولی‌ها، به این‌سبب که بسیاری از آنان نه‌تنها مالک مسکن نیستند، بلکه به سبب فقدان اسناد هویتی، امکان مالکیت هم ندارند. این موضوع پیشنهاد بعدی را ممکن می‌سازد.
– پیگیری مدارک هویتی خانواده کولی‌ها، خصوصا کودکان آنان
– ایجاد یارانه‌های دولتی برای حمایت از توانایی‌های مهارتی آنان که در زمینه صنایع دستی می‌توانند به کار سیاست‌های گردشگری مدنظر بیایند و حتی بازاریابی برای محصولات آنان.
کانال دفتر انجمن جامعه شناسی ایران _ کرمانشاه
