چه زمانی قرار است خطر را جدی بگیریم!

حامد امانی  کارشناس محیط زیست و مطالعات اقلیمی در یادداشتی اختصاصی برای برزن نیوز نوشت: چند روز پیش در خبرگزاری های رسمی اعلام شد که استان اصفهان که تا سال۱۳۹۶ از لحاظ خطرفرونشست اراضی در رتبه چهارم در بین استان های بود، امسال بر اساس آمار و گزارش های وزارت نیرو رتبه اول را به دست آورده است! و میزان فرونشست از سالی ۱۵سانتی-متر به سالی۳۰سانتی متر در دشت های اصفهان رسیده است.
تشدید فرونشست دشت های استان اصفهان صرفاً نمونه ای از روند فزاینده برداشت بی رویه و بدون برنامه و کنترل آبخوان  دشت های کشور و تشدید سالیانه میزان فرونشست این دشت هاست که در نهایت منجر به نابودی کامل اراضی و رهاسازی آنها و نهایتاً آوارگی و مهاجرت روستاییان و کشاورزان خواهد شد. اتفاقی که هم کشاورزان و باغداران و هم سیستم مدیریت کشاورزی و آب کشور در آن تقریباً به یک اندازه مقصرند.
اولین نشانه‌های فرونشست در کشور به اوایل در دهه۱۳۵۰ و در پی توسعه کشاورزی و صنعت در دشت های کشور مشاهده شد. به فاصله کمتر از ده سال از اولین نشانه های فرونشست، بزرگ ترین و آشکارترین فرونشست در نطقه رفسنجان و متعاقب برداشت بی رویه منابع آبی این دشت به منظور آبیاری باغات پسته و رخ نمایاند. در همان زمان کارشناسان حوزه آب و محیط زیست هشدارهای جدی دادند و راه کارهای مناسبی ارایه دادند.
به مرور و پس از ورود کشور به دوره خشکسالی در دهه۱۳۸۰ که منجر به کاهش منابع آب ورودی گردید و افزایش خروجی و برداشت بی وریه آب در راستای سیاست های غیرفنی و صرفاً به منظور جلب رضایت مقطعی مردم و یا دادن رانت های نامشروع؛ این پدیده خطرناک در دیگر دشت های کشور مانند دشت اصفهان، دشت شهریار و ورامین بروز پیدا کرد و امروزه بنا بر آمار و اطلاعات برداشت شده، فقط دشت های گیلان و مازندران هنوز با این پدیده جواجه نیستند و دشت‌های تهران، قزوین، دشت ورامین، کرج ، دشت نیشابور، دشت مشهد، کاشمر، کبودرآهنگ همدان، نهاوند، رزن، فامنین، سلماس، مرند، شهرضا و مهیار در اصفهان ازجمله شاخص‌ترین و بحرانی‌ترین دشت‌هایی هستند که دچار فرونشست شده‌اند. میزان فرونشست در این دشت ها از ۱۵سانتی متر ۳۰سانتی متر متغییر است. در میان بعضی شهرهای کشور مانند: شمال شهر اصفهان، جنوب و جنوب غرب تهران، کرج، مشهد، مرودشت، جیرفت، کرمان، رفسنجان، اراک، کاشان و خوزستان به‌دلیل نزدیک‌بودن به دشت‌ها یا قرارداشتن روی دشت، فرونشست آنها را تهدید می‌کند.
اما مهم ترین بخش متاثر از این پدیده مخرب، کشاورزی است که با توجه به اشتغال بخش عمده نیروی کار کشور در این حوزه، نابودی این بخش در آینده پیامدهای جدی امنیتی، اجتماعی و اقتصادی برای کشور در پی خواهد داشت و علی رغم هشدارها و راهکارهای ارایه شده از سوی کارشناسان و نهادهای نظارتی، نه حتی عزم جدی برای عملیاتی نمودن این راهبردها و راهکارها از سوی مسئولان در حوزه مدیریتی و آموزش و کمک به بهره برداران(اعم از کشاورزان، صنایع و…) وجود ندارد بلکه در دشت های ممنوعه شاهد حفر و عمیقتر نمودن چاههای موجود هستیم.

چه زمانی قرار است خطر را جدی بگیریم، نمیدانم!