پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
برزن نیوز: امروزه شهرداریها در اقصی نقاط جهان از لحاظ مدیریتی با شرایطی متغیر، پیچیده و با عدم قطعیت روبرو بوده و محیط فعالیتی خود را در شرایط تغییرات روزافزون، پیچیدگی و تناقضات اداره میکنند. این در حالی است که در عرصههای گوناگون قدرت تصمیمگیری قابل ملاحظهای به سطوح شهرداری واگذار شده و در عین حال انتظارات مردم از شهرداری افزایش یافته، به گونهای که آنان خواهان چنان سیستمهای مدیریتی و برنامهریزی شهریاند که قابل دسترس بوده و در مقابل نیازهای آنان (از جمله؛ ارائه خدمات بهتر، پرداخت عوارض کمتر، مردم سالاری و….) پاسخگو و مسئول باشند.
علاوه بر این، با توجه به اینکه محیط خارجی برنامهریزی توسعه کلانشهر ها (در سطح کشور و روابط بینالمللی) تحت تاثیر عوامل متعدد اقتصادی (وجود شرایط دشوار اقتصادی، تورم، بیکاری، وابستگی اقتصاد کشور به نفت و منابع درامدی ناکافی برای اداره شهر)، شرایط اجتماعی-فرهنگی (کاهش رشد جمعیت، ضعف فرهنگ شهروندی و جامعه مدنی، عدم هماهنگی بین ارائه دهندگان خدمات)، شرایط زیستمحیطی (مشکلات ترافیک، آلودگی هوا و…) شرایط سیاسی (تحریمهای متعدد، رقابت جهانی و…) کل کشور بوده و محیط داخلی آن شامل نظام مدیریت شهری (کارکنان، وسایل، تامین هزینههای شهر) گروههای ذینفع جامعه شهری از جمله مردم، بخش خصوصی، سازمان های دولتی و نحوه تعامل با آنها در اداره شهر و نهادهای غیر دولتی می شود.
علاوه بر این و با توجه به پیشرفتهای به وجود آمده در عرصه تکنولوژی از جمله نوآوری در فن آوری ، تغییرات متعددی به محیط فعالیتی شهرداریها تحمیل شده که شرایط متغیر کلانشهرها باعث شده که مدیریت شهری در چارچوب و سازوکارهای مناسب جهت مواجهه با این شرایط دچار مشکلات متعدد باشند. در نتیجه برای شهرداری نیاز به گسترش فرآیندهای تصمیمگیری که بتواند امکان تدوین و اجرای استراتژیهای فعال در مقابل با شرایط متحول را فراهم سازد، شدیدا احساس می شود. از جمله روشهای رویارویی با این امر، استفاده از برنامهریزی استراتژیک انعطاف پذیر (برنامهریزی ارتباطی، مشارکتی، گرایشهای زیست محیطی و ..) است. که در نظام برنامه ریزی کشور برخی موانع که مستقیما به فرآیند برنامهریزی استراتژیک مرتبط و مانع انجام موفقیت آمیز آن می شوند ؛ عبارتند از :
روحیه بیتفاوتی : دربین کارکنان شهرداریها نسبت به شهروندان و مشکلات آنها روحیه بیتفاوتی وجود دارد.
ترس برنامهریزان : مدیران، برنامهریزان و مجریان از تفویض پروژه هایی که با مکانیسم مشارکتی اجرا می شود و شامل طیف وسیعی از گروههای ذینفع می باشند، ترس دارند.
حجم عظیم نوشتار : یک برنامه استراتژیک توجه خود را معطوف به موضوعات کلیدی می نماید. به طوریکه ۱۰۰ صفحه تحلیل نمی تواند جایگزین ۱۰ صفحه اقدامات استراتژیک باشد.
استراتژی عام : یک مانع متداول در انجام برنامه ریزی کارا، جایگزینی استراتزی عام به جای برنامهریزی عملیاتی استراتژیک یکپارچه می باشد.
از جمله موارد محدوده کننده شامل موارد ذیل است:
- عدم ارتباط منطقـی بین تهیـهکنندگان برنامـه و اجراکننـدگان آن
- فراینـد تهیـه طـرح، از فراینـد اجـرا جـدا انجام مـی گیـرد در نتیجه بعضا مشاهده می شود که اجـرا کنندگان طـرح تعهدی نسـبت بـه انجـام آن احسـاس نمـی کنند.
- فراینـد برنامـه ریزی جـدا از مرحلـه بازنگری و نظارت اسـت.
- عـدم وجـود مکانیزم نظارتـی در انجـام طرحها و برنامـه ها
به هر حال همانگونه که ذکر شد امروزه اکثر کلانشهرهای دنیا با مسایل و مشکلاتی از جمله؛ آموزشی، بهداشتی، اشتغال، محیط زیست، حاشیهنشینی و … مواجه بوده که این امر باعث شده تا فشار دولت بر شهرداری افزایش یابد. با این وجود شهر همچنان به عنوان مرکز دانش انسانی و انباری از آگاهی و محل بروز خلاقیت ، نوآوری و موفقیتهای شهری است که در این میان جهت مقابله سیستماتیک با معضلات شهری، برنامه ریزی استراتژیک از طریق درک فرصتها، امکانات، تهدیدات، تشخیص و تخصیص منابع و… به شهرداری کمکهای شایستهای نموده، ابزار کلیدی در رویارویی با معضلات شهری و دستیابی به آینده بهتر (جنبه های اقتصادی ، اجتماعی ، زیست محیطی) محسوب شده، استفاده از برنامهریزی استراتژیک در مدیریت کلانشهرها حائز اهمیت شناخته شده و از دوبارهکاری، همپوشانی، تمرکز بیش از حد، ناکارایی، چگونگی تخصیص منابع ( با توجه به کمبود منابع مالی ) مثمر ثمر واقع می شود.
