به گزارش برزن نیوز نشست شهر هوشمند روز ۲۲ تیر ماه در محل سازمان نظام مهندسی ساختمان استان برگزار شد. در این نشست که دبیر علمی و اجرایی آن را الهام امینی عضو هیئت رئیسه سازمان نظام مهندسی در گروه شهرسازی برعهده داشت. دکتر محمد تقی زاده دبیر کمسیون شهرسازی سازمان نظام مهندسی، مهندس غلامرضا خوشگفتار از گروه معماری سازمان، دکتر امین فرجی ریاست مرکز تحقیقات شهر هوشمند ایران و مهندس امین قریبی معاون مرکز تحقیقات شهر هوشمند ایران سخنرانی کردند. همچنین متن پیام دکتر رامین کرمی، ریاست سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران قرائت و تفاهم نامه همکاری میان مرکز تحقیقات شهر هوشمند ایران و سازمان نظام مهندسی امضا شد.
الهام امینی عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی استان تهران ضمن خوشامدگویی به حضار گفت از طرف واحد شهرسازی سازمان نظام مهندسی استان تهران اعلام می کنم که امروز مفتخر هستیم با نشست شهر هوشمند، شهرسازی هوشمند از الزامات تا چالشهای پیشرو در خدمت مدعوین محترم و حضار گرامی باشیم. من خیر مقدم عرض می کنم خدمت همه مهمانان گرامی و خدمت همگی اعلام می کنم که موفقیت ما در سازمان نظام مهندسی استان تهران نتیجه همکاری صمیمانه تمامی همکاران گرامی و تمامی مراکز مرتبط با امر صنعت ساختمان که با ما همکاری تنگاتنگ دارند است. ما سعی می کنیم با هدف گذاری در تمام برنامههای فنی، صنفی و حرفه ای سازمان از مشارکت تک تک عزیزان استفاده کنیم. جای بسی افتخار است که امروز ۲۲ تیرماه سال ۱۴۰۱ این فرصت برای ما پیشآمد که در ششمین برنامه متوالی از چهارشنبههای شهرسازانه در خدمت ریاست محترم مرکز مطالعات شهر هوشمند و همراهان گرامیشان باشیم. جا دارد روز ملی فنآوری اطلاعات که تقارن همکاری سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران و مرکز تحقیقات شهر هوشمند با این روز شده است تبریک بگویم و پیام ریاست محترم سازمان به همین مناسبت را خدمت شما قرات کنم.
پیام ریاست سازمان : روز ۲۲ تیرماه زاد روز محمدبن موسی خوارزمی، دانشمند و حکیم فرزانه ایرانی به نام روز فنآوری اطلاعات نامگذاری شده است. تا با تاسی از نام و یاد پایهگذاران فرهنگ و تمدن این مرز و بوم تاریخ ایران اسلامی رنگ و بوی تازهای گیرد.
مهندسان تداعی کنان ابتکار، خلاقیت و نوآوری و زمینه ساز رشد و موتور محرک پیشرفت صنعت ساختمان در کشور هستند. و با مدیریت سرمایه تخصصی کشور قادرند با بهره مندی از توان بالای خود در عرصههای علمی جامعه را در رسیدن به توسعه همه جانبه و پایدار یاری رسانند.
در دورانی که انفجار دانش و اطلاعات فضایی حیرت انگیز فرا روی بشریت قرار داده، کارگزاران واقعی فنآوری اطلاعات مسئول اطلاع درست و صحیح هستند تا مخاطبان آنها بتوانند مسیر درست را انتخاب کنند. فنآوری اطلاعات در عرصههای مختلف صنعت ساخت و ساز در کشور نقشی بی بدیل ایفا میکند و این مهم در هنگام مقابله با پاندمی کرونا بیش از پیش رخ نمود و به هر حوزهای که وارد شد، تنوانست راهگشا باشد. این روز بهانهای برای تجلیل از استعداد، خرد، خلاقیت و ابتکار میباشد. سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران امید دارد، در سال پیشرو شاهد اعتلاء جایگاه فنآوری اطلاعات در سازمان بوده و با استفاده هوشمندانه از فنآوری به رویکردی جدید در حوزه صنعت ساختمان دست یابد.
در ادامه این نشست دکتر تقیزاده، ریاست کمسیون شهرسازی سازمان نظام مهندسی به ایراد سخنرانی پرداخت که در ادامه می آید با سلام و خیر مقدم خدمت حضار و مهمانان گرامی. همانطوری که همگان میدانند، موضوع شهر هوشمند به عنوان یک مقوله جدید در دنیا سابقه زیادی ندارد. اولین مباحث جدید شهر هوشمند سال ۲۰۰۸ مطرح شد. شاید قبل تر به شکل پراکنده بحثهایی بوده است ولی این موضوع از سال ۲۰۰۸ بطور جدید وارد سیاستگذاری شهری شد. تعریفی که از شهر هوشمند شده است؛ میگوید؛ شهر هوشمند، شهری است که در آن حرکت به سوی استفاده از فنآوری نوین، برای بهبود زندگی ساکنان در اولویت است.
استراتژی که در شهر هوشمند استفاده از فنآوری پیشرفت برای حل مشکلات شهر است. یا به عبارتی استفاده از فنآوری نوین برای مقابله با مشکلات شهری است. اهداف شهر هوشمند مترتب بر توسعه با تاکید بر تابآوری اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، کالبدی و تقویت پیوند اقتصاد و جامعه شهری و روستایی است. این شبکه هوشمند نه تنها به عنوان یک ابزار برای ارائه راه حل است بلکه به عنوان یک سیستمی که در آن شهروندان و مردم، کیفیت زندگی، دولت، زیرساختها و حمل و نقل مطرح است. نکتهای که اینجا میخواهم بیشتر روی آن تاکید کنم؛ استفاده از فنآوری SIS است. در این فنآوری دادهها به عنوان یک ابزار بالقوه و مفیدی هستند که برنامه ریزان و بقیه مردم در آن نقش جدی ایفا میکنند. و نکته قابل توجه آن این است که یکی از دستآوردهای شهر هوشمند برای مجموعههایی است که به دنبال مشارکت اثرگذار شهروندان در اداره امور شهر هستند.
یک مطالعه موردی روی چهار شهر کپنهاگ، هلسنکی، آمستردام و هامبورگ، انجام شده است؛ یکی از نکاتی که در این مطالعه به صورت جدی مورد بررسی قرار گرفته، مشارکت و تصمیمسازی و نحوه حوزه مردم در آن به عنوان قلب شهر هوشمند مطرح شده بود. جالب تر اینکه مشارکت از پائین به بالا و تصمیم گیری و تصمیم سازی غیر هرمی بسیار حائز اهمیت بود. بنابراین مهمترین نکته برای شهر هوشمند دستیابی به مشارکت اثرگذار مردم است. شهر هوشمند باید بتواند هماهنگی بین سه ضلع مثلث؛ مردم، دولت و برنامه ریزان ایجاد کند تا با هماهنگی و همافزایی در جهت افزایش کیفیت زندگی شهری حرکت کنند. بنابراین شهر هوشمند باید بتواند با استفاده از فنآوری کیفیت زندگی شهری را بالا ببرد. هرگاه در موضوع شهر هوشمند به زیرساخت اشاره میشود، تصور بر این است که منظور زیرساختهای فنی است، در حالیکه زیر ساختهای فرهنگی-اجتماعی اهمیت بیشتری دارند.
باید تلاش شود تا سطح فرهنگی جامعه برای پذیرش ورود تکنولوژی جدید به عرصههای حیات شهری بالا برود. بسیاری از چالشها در عدم پذیرش فرهنگی با تکنولوزی است. به عنوان مثال وزارت راه و شهرسازی مردم را برای ثبت نام در سامانه بانک اطلاعات الکترونیکی مسکن دعوت کرد. چند درصد مردم ثبت نام کردند؟ مردم واکنش منفی نسبت به این موضوع داشتند. لذا عدم مشارکت مردم در این موضوع جمعآوری اطلاعت و ایجاد دادههای لازم برای برنامه ریزی دقیقتر میسر نشد. شهرهای تهران از زمان آقای کرباسچی تا الان میخواهد به سمت شهر الکترونیک و خدمات الکترونیک حرکت کند. ولی اگر بخواهیم ارزیابی کنیم، خیلی توفیقی در این زمینه نداشته است. یکی از دلایل مهم این عدم موفقیت، نا دیده گرفتن بستر فرهنگی است. هرچقدر فنآوری مهم باشد و دسترسی ما به تکنولوژی مربوطه بالا باشد، اگر نتوانیم آنرا بومیسازی کنیم و با فرهنگ جامعه همراه و زیر ساخت لازمه فرهنگی اجتماعی را مهیا کنیم به اهداف مربوطه دست نخواهیم یافت. آقای دکتر سریعالقلم در جایی می گفت ما از خانم مرکل پرسیدیم، شما در تصمیم سازی با همه مشغلههایی که دارید چطور فرصت می کنید که همه موارد را چک کنید. ایشان گفتند؛ قبل از مشورت با پارلمان و گروههای کابینه، یک تیم حرفهای علمی غیر سیاسی همه سیاستها در به نظرسنجی میگذارند و اگر موافقت ۸۰ درصد مردم را داشت بعد من ابلاغ میکنم. در چنین شرایطی است که مشارکت معنا دار مردم شکل میگیرد. بنابراین جدی ترین نکته در رویکرد شهر هوشمند بعد از ایجاد زیرساختهای فرهنگی اجتماعی عبارت خواهد بود از مشارکت و پذیرش مردمی.
اگر بخواهیم برخی دستاوردهای شهرهوشمند را ذکر کنیم می توانیم به؛ پاسخگو کردن مدیران شهری، ساده کردن صدور مجوزها، ایجاد و تسهیل همکاری بین نهادهای شهری و تحقق مدیریت یکپارچه شهری، توسعه یک مرکز داده شهری با دسترسی آسان و حذف مراکز و مراجع موازی، تقویت همکاری بخش خصوصی و سازمانهای دولتی، افزایش مشارکت پذیری مردم و سرانجام افزایش کیفیت زندگی و توسعه شهری اشاره کنیم. خوشبختانه سازمان نظام مهندسی استان تهران به عنوان یک سازمان حرفهای ضرورت و نیاز به شهر هوشمند را حس کرده و میداند که امروز بد.ون استفاده از فنآوری نوین نمیتوانیم مشکلات شهری را حل کنیم. و این جلسه هم می تواند فتح بابی باشد برای همکاری بشتر در این زمینه و این نشست الگویی باشد برای استفاده بیشتر از ظرفیتهای موجود. امیدوارم همه حوزهها و گروههای هفتگانه سازمان بتوانند از ثمره این تفاهم نامه بهره ببرند.
در ادامه نشست مهندس غلامرض خوشگفتار عضو هیئت مدیره سازمان در گروه معماریبه ارائه سخنرانی پرداخت وی گفت:
به نام خالق زیباییها، خوش آمد میگویم خدمت فرهیختگان شهرسازی و دوستداران شهرسازی که از رشتههای دیگر هستند، برای من افتخار است که در خدمت شما بزرگواران قرار گرفتهام. کره زمین دیگر جای مناسبی برای زندگی نیست. اگر این روند افزایش جمعیت و استفاده از انرژی همچنان ادامه پیدا کند بشر برای ادامه حیات باید به فضا خیره شود. کی بتوانیم به فضا برویم را هم نمیدانیم. اما تا زمانیکه این امکان فراهم شود بشر بتواند نقطه قابل زیست دیگری در فضا پیدا کند، باید محیط زیست فعلی و شهرها را کنترل کنیم و برای کنترل چارهای جز استفاده از ابزارهای جدید نداریم. هوشمندسازی یکی از ابزارهای اعمال این کنترل است، تا شاید بشود امکان زندکی در کره زمین را برای مدتی دیگر فراهم کرد. در واقع با هوشمند سازی میتوانیم به کنترل مصرف انرژی فسیلی مبادرت کنیم و شاید در آینده بتوانیم از انرژیهای تجدید پذیر بجای انرژیهای فسیلی استفاده کنیم و این مسئله کمک کند محیط بهتری برای زندگی داشته باشیم. اگر بخواهیم مثالی بزنیم، میتوانیم به شهر پوتراجایا در مالزی اشاره کنیم که با استفاده از ابزار هوشمندسازی محیط بهتری برای ساکنانش فراهم کند. شاید ما در ابر شهر تهران و دیگر شهرهای بزرگ در اینده نزدیک بتوانیم با استفاده از تفکرات شما فرهیختگان بتوانیم به این مهم دست یابیم.
ما برای اینکه بتوانیم به اهداف بلند نظرانه خودمان برسیم چارهای ندارین جز اینکه حوزه پژوهش را تقویت کنیم، نداریم. سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران امکان اینکه بتواند کار پژوهشی انجام دهد را ندارد، بنابراین متوسل میشود به نهادهایی که کار تحقیقی انجام میدهند و با انعقاد تفاهمنامههای همکاری سعی دارد از توانمندی این نهادهای بهرهمند شود. ما ساختار و سازمانی هستیم که متولی ایجاد زندگی بهتر برای شهروندان هستیم و هر هفت حوزه در این مسیر حرکت می کنند. شهرسازی یکی از مهمترین حوزه ها است که متاسفنه تاکنون کمتر مورد توجه بوده است. ولی در دوره نهم با پیگیریها و تلاش سرکار خانم دکتر امینی توانستیم این حوزه را به مخاطبانمان بشناسانیم. ما امروز متوسل شدیم به یکی از نهادهایی که به هوشمند سازی شهر ها کمک می کند و تفاهم نامهای با مرکز تحقیقات شهر هوشمند ایران مبادله میکنیم. این تفاهم نامه را با این نیت که ما بتوانیم مجموعه شهرسازی نظام مهندسی را ملبس کنیم به دانش روز تا بتوانند محیط شهری بهتری را برای مردم فراهم کنند. امیدوارم با استفاده از دستاوردهای دانش و پژوهشی حاصل از این تفاهم نامه بتوانیم از شهرهای آشفته و توسعه نا موزون امروزی گذر کنیم و به الگوی بهتر دست یابیم. خوشحالیم که امروز یکی از اولین گامها در این زمینه برداشته میشود. امیدوار هستیم در ادامه از وجود مراکز مشابه بهرهمند شویم. روز و روزگاران خوشی را برای همه شما آرزومندیم.
سخنرانی بعدی در ادامه این نشست توسط دکتر امین فرجی ریاست مرکز تحقیات شهر هوشمند ایران صورت گرفت وی سخنرانی خود را اینگونه آغاز کرد: من سلام عرض میکنم خدمت همه شما، من قبل از اینکه وارد بحث کمیته شهر هوشمند شوم با چند سوال اصلی در مورد شهر هوشمند شروع می کنم. شهر هوشمند چیست؟ چرا باید به سمت شهر هوشمند برویم؟ اگر قرا باشد شهر هوشمند بسازیم باید چه مختصاتی داشته باشد و بر پایه کدام مولفهها استوار است؟ آیا شهر هوشمند محصول است یا فرایند است؟ ما کجا هستیم، در قیاس با شهرهای دیگر دنیا کجا قرار گرفتهایم؟ وقتی در مورد شهر هوشمند صحبت میکنیم، به تعداد شهرهایی که روی کره زمین هست شهر هوشمند داریم. تعریف شهر هوشمند بنا به ادعای متخصصین نمی توان برای شهر هوشمند تعریف واحد ارائه داد اما می توان گفت شهر هوشمند چیزی نیست جز نیاز شهروندان، وقتی ما در مورد شهر هوشمند صحبت میکنیم، انسان هوشمند را تصور میکنیم که تصمیمات درستی اتخاذ و مسیر درستی را انتخاب میکند و آینده قابل پیشبینی دارد. شهر هوشمند نیز چیزی جز این نیست. شهر هوشمند شهری است که تصمیمات آن بر مدار واقعیتها و عقلانیت است و مسیر آن مشخص است و نکته اساسی این است که عدم قطعیتها در چنین شهری در حداقل ممکن است و کلان روندهای پنج، ده و پانزده سال آینده آن مشخص است. و مسیر حرکت چارچوب استراتژیک شهر معلوم است و با تغییر مدیریت شهری ساختار به هم نمیریزد. در شهر هوشمند ابعاد ششگانه ساختمان، مسکن، محیط زیست، کشاورزی، اجتماعی و اقتصادی در هماهنگی با هم و استراتژی مشخص حرکت می کنند. اما چرا باید به سمت شهر هوشمند برویم؟ در زمان پهلوی اول و قبل از آن ساختار شهرهای ما معیشتی بود و پیچیدگی چندانی وجود نداشت. سرشماری سال ۱۳۳۵ نشان میدهد کمتر از ۳۰ درصد جمعیت در شهرها ساکن بودند. پس بنابراین کشور شهرنشین نبوده و ساختار صنعتی نبود. لذا باری بر روی بدنه شهرنشینی وجود نداشته تا چالشی ایجاد کند. ولی این روند به مرور تغییر کرد و جمعیت شهر نشین بر روستا نشین غلبه یافت. زمانی ما ۶۰ هزار نقطه روستایی در کشور داشتیم و الان ۳۰ هزار نقطه. شهرها با پیچیدگی روبروو شدهاند. این پیچیدگی نیاز به فعالیتهای ویژه برای کنترل شهر دارد. بنابراین برای مهار این چالشها و درهم تنیدگی مسائل جایگزین دیگری وجود ندارد. امروز دیتا ماینینگ به کمک حل مسائل شهرهی آمده است. حالا به چه نوع شهر هوشمندی نیاز داریم؟ شهر هوشمند که با مقتضیات ایران هماهنگ باشد. شهر هوشمندی که الگوی بومی باشد. اگر میخواهیم به سمت شهر هوشمند برویم، باید متوجه باشیم که شهر هوشمند قم با شهر هوشمند کیش فرق دارد، شهر هوشمند کاشان با تبریز فرق دارد، شهر هوشمند تهران و حتی شهر هوشمند غرب تهران با شرق تهران فرق دارد. سوال بعدی در مورد محصول یا فرایند بودن شهر هوشمند است؟ طبیعتا شهر هوشمند فرایند است. مگر میتوان آنرا محصول دید؟ الان که داریم با هم صحبت میکنیم، در جهان متاورسی هستیم، دو سال پیش قطعیتی در مورد متاورس وجود نداشت. پس وقتی این فرایند مدام در حال نو شدن است، نمی توانیم بگویم شهر هوشمند محصول است. در شهر هوشمند دادهها مرتب در حال نو شدن هستند. اما در مورد سوال ما کجا هستیم؟ ما هنوز به دروازههای شهر هوشمند نرسیدیم.
در مورد کمیته شهر هوشمند که دبیرخانه آن در مرکز تخقیقات شهر هوشمند ایران است. این کمیته در سال ۱۳۹۹ مطرح شد. مذاکراتی با سازمان فنآوری و اطلاعات ایران انجام شد. مذاکراتی بطور خاص با وزارت ارتباطات صورت گرفت. با توجه اینکه شهرداری به عنوان متولی برخی از مسائل شهر و در عین حال عدم اجازه ارائه نظر در مورد برخی حوزهها همچون آموزش و سلامت ما را بر آن داشت برای ایجاد هماهنگی بین دستگاهها موضوع کمیته را مطرح کنیم. این کمیته ۱۹ عضو دارد، شامل ۳ عضو حقیقی و ۱۶ عضو حقوقی. وزارتخانههای مختلف و شهرداریهای کلان شهرهای در این کمیته کنار هم مینشینند. ما چشماندازی برای سال ۱۴۱۰ تعیین کردیم و بر این اساس ده نشان کلیدی در نظر گرفتیم که اصلا شهر هوشمند ایرانی باید چه چیزهایی را داشته باشد. شاخص ها تعیین شدهاند برای شناسایی شاخصها بررسیهای زیادی صورت گرفته است. در کمیته اسناد فرا دست و برنامههای توسعه بررسی و ارزیابی شد. برای شاخصهای ۱۴۰ گانهای که تعیین شده سامانه ایجاد شده است تا بتوانیم شهرها را رتبه بندی کنیم. توقع داریم در روداد آتی که چهارم آذر برگزار میشود جایزه ملی شهر هوشمند رونمایی شود. خروجیهای شهر دیجیتال و شهر شاد و … مشخص شده است. همه اینها به زیرساختهایی برای یکپارچه شدن دادهها، تلویزیون تخصصی، موارد درسی مثل سواد دیجیتال نیاز هست که وجود ندارد و باید ایجاد شود. متاسفانه ما چالشهای مالی، سیاسی و… در این زمینه روبرو هستیم. به عنوان مثال هنوز ۸۰ درصد درآمد شهرداریها ناپایدار است. هنوز شهرداریها تصوری از اقتصاد دیجیتال ندارند. شهرداریها نتوانستند از دیجیتال کردن تاکسیرانی بهرهمند شوند. به هر حال در کمیته برای سازمانها وظایفی مشخص شده است. طبیعتا سازمان نظام مهندسی در این مسیر یک نهاد جدی است. و امیدواریم تفاهنامه امروز این مسیر همکاری را هموار کند. و به عنوان یک بازیگر جدی نقشی موثر ایفا کند. با تشکر از توجه شما
سخنران بعدی نشت مهندس امین قریبی معاون مرکز تحقیقات شهر هوشمند بود که سخنرانی شان در ادامه آمده است
با سلام خدمت همه عزیزان. امیدوارم این تفاهمنامه دستاوردهای خوبی داشته باشد. و در همکاری با سازمان نظام مهندسی اقدامات خوبی انجام دهیم. موضوع این سخنرانی هاب شهر هوشمند است. دو سال است روی این موضوع متمرکز شدهایم. در این زمینه سعی کردیم همه ابعاد شهر هوشمند را بررسی و لایههای مختلف نیازهای شهروندان را بررسی کنیم. این هاب ابعادی شانزدهگانه دارد. مرکز تحقیقات شهر هوشمند یکی از این ابعاد است. ما از سال ۱۳۹۸ که به صورت غیر رسمی و از سال ۱۳۹۴ که به صورت رسمی وارد کار در حوزه شهر هوشمند شدهایم. نگاه مطالعاتی و پژوهشی به ساختار شهر هوشمند داشتیم. و ساختار متفاوت شهرهای ایران و نیازهای متفاوت مردم توجه داشتیم. کمیته ملی شهر هوشمند بعد دیگری از هاب شهر هوشمند است. موضوع دیگر تنظیم گری و قاعده گذاری شهر هوشمند است. این قاعده گذاری باید به تفاوت دستگاهها توجه داشته باشد. نکته مهم بعدی مسئله فرهنگ سازی، آموزش و تربیت نیروی انسانی است. در این زمینه در آستانه راهاندازی چند رشته همچون گردشگری هوشمند و شهرسازی هوشمند هستیم. از سال آینده این رشتهها دانشجوی کارشناسی ارشد و دکترا پذیرش خواهد کرد. موضوع دیگر تلویزیون شهر هوشمند است. ایت تلویزیون باید متمرکز بر فرهنگ سازی و آموزش از سنین کودکی تا بزرگسالی باشد و مشارکت مردم در امور شهر را تقویت کند. از الزامات بعدی تحقق شهر هوشمند، آزمایشگاههای زنده شهری است. ژاپن و شرکت زیمنس از سال ۲۰۱۸ روی این موضوع متمرکز شدهاند. در این آزمایشگاهها سعی میکنند پروژهها را در محیطی شبیه سازی شده اجرا کنند و بعد از رفع اشکالات وارد جامعه واقعی کنند. نکته بعدی استفاده از تجهیزاتی است که در شهرها استفاده میشود، ماننده تجهیزات انرژی و… که باید از فیلتر هوشمند سازی بگذرند. موضوع بعدی اقدامات جسته گریخهای است که در شهرهای مختلف صورت میگیرد که باید متمرکز، بررسی و ارزیابی شود. برای این موضوع سامانهای طراحی شده است. تا با استانداردهای بینالمللی بتوان اقدامات شهرها را در سطح جهانی مطرح کرد و بتوان به شهرها مشورت داد. موضوع حائز اهمیت بعدی ایجاد مرکزی است که بتواند دادهها را بطور یکپارچه مدیریت و پایش کند. برای این موضوع مرکز کنترل یکپارچه شهری در دست اقدام است. این مرکز از شهروندان داده گرفته و به آنها نیز خدمات میدهد و جریان تبادل اطلاعات با شهروندان به صورت رفت و برگشتی است. الان از ابعاد شانزدهگانه شهر هوشمند چند مورد اجرا شده است. در این زمینه از همکاری شرکتهای دانش بنیان و سایر بازیگران استفاده می کنیم. با تشکر و به امید اجرا خوب و مناسب تفاهمنامه.
و در پایان این جلسه پرسش و پاسخ میان سخنرانان و حضار انجام شد.
گزارش و تنظیم: یسرا مرادی