تولید داخلی خودروی برقی در گرو تضمین مشتری و بسته‌های حمایتی

 در گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرده تولید خودرو برقی در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. وسایل نقلیه برقی یکی از فناوری‌های نوین و جایگزین در صنعت خودروسازی هستند، اما قیمت تمام‌شده، نبود تضمین تقاضا و نبود متولی واحد مهم‌ترین مانع تولید و توسعه خودروهای برقی در ایران به‌شمار می‌آید با این حال شرکت‌های خودروساز مدعی هستند در صورت برطرف شدن چالش تضمین مشتری، توانمندی تولید خودروهای برقی در کشور وجود دارد.

آلودگی صفر، اندازه کوچک و موتور بی‌صدا از مهم‌ترین عواملی است که خودروهای برقی را به عنوان نوشداروی حمل‌ونقل شهری معرفی می‌کند، اما قیمت بالا و کافی نبودن زیرساخت‌ها در این زمینه، استقبال نسبتاً کم دنیا از خرید این خودروها را به دنبال داشته که با تحقیقات جدید، قیمت خودروهای برقی در حال کاهش است.

از دیگر سو، این خودروها به دلیل آلودگی‌های تولید الکتریسیته در نیروگاه‌ها به عنوان خودروهای تولیدکننده آلودگی در جاهای دیگر نامیده می‌شوند، بنابراین استفاده از این خودروها با در نظر گرفتن همه ابعاد مثبت و منفی باید مورد بررسی قرار گیرد.

چند دهه انتظار رفع محدودیت‌های باتری

خودروی برقی در سال ۱۸۳۴ میلادی اختراع شد و در طول آخرین دهه از قرن ۱۹ میلادی، شرکت‌هایی برای تولید این خودروها در آمریکا، بریتانیا و فرانسه تأسیس شدند، اما محدودیت‌های مربوط به باتری و پیشرفت سریع خودروهای موتور احتراق داخلی باعث شد از سال ۱۹۳۱ میلادی بازار در اختیار خودروهای احتراقی قرار گیرد.

بحران انرژی در ابتدای دهه ۱۹۹۱ میلادی باعث شد دوباره موج جدید توجه به خودروهای برقی در تعدادی از کشورها برانگیخته شود و آمریکا در سال ۱۹۹۶ میلادی، با تصویب قانون عمومی ۴۱۳-۹۴، گامی مهم برای مدیریت تحقیق و توسعه انرژی با بهره‌گیری از ارتقای فناوری‌های خودروهای برقی و کمک به تجاری‌سازی این خودروها برداشت.

بیشترین سهم تولید خودروهای برقی در سال ۲۰۱۴ مربوط به سه کشور آمریکا، ژاپن و چین به ترتیب با تولید ۲۷۵۱۰۴، ۱۰۸۲۴۸ و ۸۳۱۹۸ دستگاه بود که سهم آن‌ها از بازار جهانی به ۳۹ ،۱۶ و ۱۲ درصد می‌رسید.

تحقیقات میلیاردی و افزایش تقاضا

کشورهای پیشگام در تحقیق و ساخت خودروهای برقی EVIدر طول سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴ حدود ۱۶ میلیارد دلار صرف هزینه تحقیق و توسعه، مشوق‌های مالی و زیرساخت خودروهای برقی کردند که از این میزان هزینه، بیشترین سهم به بخش تحقیق و توسعه اختصاص یافته است.

سهم خودروهای برقی از مجموع خودروهای سواری ۰.۸ درصد یعنی بیش از ۶۶۵ هزار دستگاه بوده است که در سال ۲۰۱۴ میلادی از این تعداد، ۹۵ درصد از خودروهای برقی در کشورهای عضو EVI تولید شده است.

طبق آمار ارائه شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی، روند فروش خودروهای برقی با باتری BEV و خودروهای برقی هیبریدی دوشاخه‌دار افزایشی است که بیشترین رشد مربوط به سال ۲۰۱۱ میلادی با ۷۲۹ درصد افزایش نسبت به سال ۲۰۱۰ ثبت شد.

موازنه تولید و فروش وسایل نقلیه برقی در کشورهای مختلف در نمودار ۴ نشان می‌دهد که میزان فروش این نوع وسایل نقلیه در مقابل تولید آن در بیشتر موارد کمتر از نصف بوده است، به‌گونه‌ای که فرانسه با درصد تقریبی ۵۴، بیشترین سهم فروش به تولید و در ایتالیا با ۶.۳ درصد کمترین سهم فروش از تولید را به خود اختصاص داده است، آمریکا به عنوان بزرگترین تولیدکننده نیز با سهم ۴۶ درصد فروش از تولید توانسته نیمی از تولیدات خود را به فروش برساند.

خودروی برقی می‌تواند به عنوان بهترین گزینه بازدهی متناسب با هزینه در کلاس خودروهای کوچک در مسافت‌های متوسط و همچنین در همه کلاس‌های خودرویی در مسافت‌های بلند در نظر گرفته شود، برای رسیدن به این مهم سه سیاست در نظر گرفته شده که عبارت است از: نخست مشتری‌ها باید ترجیح خود را برای استفاده از کلاس خودرو یا مسافت طی شده مشخص کنند، دوم زیرساخت‌های شارژکننده بین شهری نیاز به توسعه دارد و سوم، حمایت‌های مالی بیشتر در بخش تحقیق و توسعه می‌تواند به کاهش قیمت باتری منجر شود که تأثیر زیادی بر هزینه تولید به ازای کیلومتر دارد.

یکی از چالش‌های اصلی در تولید خودروی برقی، باتری‌ها هستند. هزینه باتری در سال‌های اخیر روند نزولی داشته است و پیش‌بینی شده بود که در افق ۲۰۲۲ این صنعت قیمت آن به یک‌چهارم قیمت گذشته برسد، برعکس میزان چگالی ذخیره انرژی در همین سال‌ها با روند افزایشی همراه بوده است، هدف‌گذاری گزارش مرکز جهانی خودروهای برقی به‌گونه‌ای است که برای باتری با چگالی انرژی بسیار زیاد، هزینه اندکی پرداخت شود.

لزوم کاهش مصرف سوخت و آلودگی در ناوگان شهری

یکی از اشتراکات کشورهای تولیدکننده خودروی جهان پس از ایمنی، کیفیت، راحتی، رعایت دو اصل سازگاری با طبیعت و کاهش آلایندگی خودروها و اقتصادی بودن منابع انرژی مورد مصرف در خودروهاست و با توجه به وضعیت مصرف سوخت خودروهای برقی، این خودروها در ناوگان شهری برای کاهش مصرف سوخت در داخل شهرها و انتشار آلایندگی بسیار مؤثر خواهند بود.

در صورتی که قیمت سوخت در کشور اصلاح و واقعی شود، استفاده از خودروهای برقی نیز می‌تواند به عنوان یک تصمیم برای مصرف‌کننده در نظر گرفته شود.

تضمین مشتری؛ بسته‌های حمایتی

هزینه تولید خودروهای برقی به دلیل قیمت باتری و مدیریت آن از هزینه تولید خودروهای احتراق داخلی بیشتر است، بنابراین جهت‌گیری به سمت تولید خودروی برقی پیش‌نیازهایی دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها، توانمندی در تولید باتری‌های لیتیومی مورد استفاده در وسایل نقلیه برقی است.

مسئولان صنعت تحقیقاتی تولیدی باتری‌های لیتیومی سازمان توسعه انرژی توان، وابسته به وزارت دفاع مدعی هستند نوع تخت باتری لیتیومی مورد استفاده در خودروهای برقی را تولید و دانش فنی مدیریت باتری (به صورت پک) را در اختیار دارند، اما مسئول مرکز تحقیقات موتور ایران خودرو مدعی است که این توانایی در این شرکت وجود ندارد که در صورت صحت این موضوع، نیاز به طراحی و ساخت خط تولید و سرمایه‌گذاری جدید است.

شرکت‌های خودروساز معتقدند تنها در صورتی خودروسازان حاضر به ساخت خودروهای برقی خواهند شد که تضمینی برای وجود مشتری این نوع خودرو وجود داشته باشد و دولت به عنوان مشتری اول این نوع خودروها برای جلب اعتماد مردم اقدام کند، بر این اساس چالش قیمت تمام‌شده و تضمین مشتری مهم‌ترین موضوع مورد تأکید خودروسازان است که تنها راه‌حل موجود برای پر کردن این اختلاف قیمت و تشویق مردم به خرید این نوع خودرو، کمک دولت در قالب یک بسته سیاستی حمایتی خواهد بود.

از جمله قوانین حمایتی پیش‌بینی شده برای خودروهای برقی می‌توان به تبصره «۵» لایحه بودجه سال ۱۳۹۵، همچنین ماده (۱۲) قانون رفع موانع تولید اشاره کرد.

کشورهای پیشگام در این عرصه با در نظر گرفتن مشوق‌هایی مانند پرداخت یارانه به مصرف‌کننده برای خرید این وسایل نقلیه، ایجاد زیرساخت‌های مناسب در سطح شهرها برای شارژ باتری وسایل نقلیه برقی با هدف راحتی دسترسی مشتریان و از طرفی پرداخت کمک‌هزینه‌های تحقیق و توسعه به شرکت‌های مربوطه برای طراحی و تولید مقرون‌به‌صرفه و اقتصادی این نوع وسایل نقلیه، مشتریان را ترغیب به استفاده از خودروهای برقی می‌کنند.

ایمنا