“مدیریت یکپارچه شهری” حلقه مفقوده کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت زندگی در تهران

روند رو به رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرها در نیم قرن اخیر را می توان به معنای چند برابر شدن مشکلات و افزایش درخواست خدمات تلقی کرد و مدیریت شهری را نخستین نهادی دانست که برای مقابله با این مسائل از آن صحبت می شود.

اما در کنار چالش های متعدد و مشترک شهرها، یکی از موانع پیش روی مدیریت شهری کشورهای در حال توسعه ازجمله ایران پراکندگی نهادهای مختلف خدمات رسان است که ضمن ایجاد ناهماهنگی، باعث هدررفت منابع و نارضایتی شهروندان میشود. یکی از نمونه های بارز این ناهماهنگی که هر ایرانی حداقل چندبار در طول زندگی خود با آن مواجه شده شکافته شدن چندباره بخشی از آسفالت یک کوچه یا خیابان توسط شرکت آب یا گاز برای جای دادن یک لوله یا سیم در دل زمین و آسفالت کردن دوباره آن توسط شهرداری است.

برای حل این معضل، یکی از راه هایی که صاحبنظران، کارشناسان و مسئولان درباره آن اتفاق نظر دارند، ایجاد مدیریت یکپارچه شهری است که اقدام مناسبی برای سامان دادن به پراکندگی مدیریتی در حوزه شهری به شمار می آید البته در این راستا سال ها پیش مصوباتی هم تعیین شده اما اجرایی نشده است.

بر این اساس در ماده ۱۳۶ برنامه سوم توسعه کشور (مصوب سال ۱۳۷۹) آمده است « به دولت اجازه داده می شود باتوجه به توانایی های شهرداری ها، آن گروه از تصدی های مربوط به دستگاه های اجرائی در رابطه با مدیریت شهری را که ضروری تشخیص می دهد، براساس پیشنهاد مشترک وزارت کشور و سازمان امور اداری و استخدامی کشور همراه با منابع تأمین اعتبار ذیربط به شهرداریها واگذار کند».

همچنین در ماده ۱۷۳ برنامه پنجم توسعه کشور آمده است « دولت مجاز است در طول برنامه نسبت به تهیه برنامه جامع مدیریت شهری به ‌منظوردستیابی به ساختار مناسب و مدیریت هماهنگ و یکپارچه شهری در محدوده و حریم شهرها، با رویکرد تحقق توسعه پایدار شهرها، تمرکز مدیریت از طریق واگذاری وظایف و تصدی های دستگاه های دولتی به بخشهای خصوصی و تعاونی و شهرداری ها، بازنگری و به‌روزرسانی قوانین و مقررات شهرداری ها و ارتقاء جایگاه شهرداری ها واتحادیه آنها اقدام قانونی به‌عمل‌آورد».

این قانون موارد متعددی را برای واگذاری به شهرداری ها در نظر گرفته است که از میان آن میتوان به تصدی حوزه های زمین شهری، راهنمایی و رانندگی، کتابخانه ها،پارک ها و فضاهای سبز جنگلی، اداره و مدیریت شرکت های آب و فاضلاب، شرکت های توزیع  آب و برق و گاز اشاره کرد، اما با وجود تأکید برنامه های توسعه کشور، مدیریت یکپارچه شهری هنوز محقق نشده است و به نظر می رسد مهمترین دلیل آن نبود عزم و اراده جدی و مقاومت دولت در واگذاری تصدی هاست.

البته در حال حاضر کمیسیون شوراهای مجلس شورای اسلامی نیز طرح جامع مدیریت شهری و روستایی را که به تحقق مدیریت یکپارچه شهری منجر خواهد شد، در دست بررسی دارد.

به گفته محمدصالح جوکار رئیس کمیسیون شوراهای مجلس شورای اسلامی، این طرح که با لایحه درآمدهای پایدار برای شهرداری ها و دهیاری ها در یک راستا قرار دارد و به نوعی مکمل یکدیگر هستند، در دستور کار کمیسیون است و ارائه آن در صحن مجلس منوط به جمع بندی نظرات کارشناسان مربوطه است.

تعلل چندین ساله در اجرای طرحی که می تواند گره گشای بسیاری از مشکلات شهرها، مانع هدررفت منابع مالی شهرداریها و افزایش رضایتمندی شهروندان باشد در حالی است که دربسیاری از کشورها، شهرداری‌ها در امور محلی قدرت بالایی دارند، به عنوان نهادی فرابخشی عمل می‌کنند وهمراه با شوراها اساس حکمروایی محلی‌ را تشکیل می دهند، به طوری که کنترل و نظارت بر اغلب امور محلی در حیطه اختیارات و وظایف آنها می‌گنجد.

به عنوان مثال شهرداری آمستردام علاوه بر تأمین تأسیسات و تسهیلات زیربنایی آب و برق، ارائه خدمات شهری، حفاظت از محیط زیست، امور حمل و نقل عمومی، صدور شناسنامه، تهیه آمار جمعیتی، امور بهداشتی، امور فرهنگی و تفریحات (نمایشگاه ها و موزه‌ها)، وظیفه صدور گواهینامه رانندگی، امور انتظامی و نظام وظیفه، امور اقتصادی و کار و اشتغال، امور مهاجرین، آموزش و پرورش، خانه‌سازی و مسکن را هم بر عهده دارد.

شهرداری توکیو نیز اداره امورمتعددی مانند مسائل فرهنگی، رسیدگی به امور بهداشتی، مدیریت بیمارستان های شهر، حفاظت از محیط زیست، برنامه‌ریزی شهری، تأمین مسکن شهروندان، حمل و نقل انبوه مسافر با اتوبوس و مترو، تأمین آب آشامیدنی و سیستم فاضلاب، اداره پلیس، آموزش و پرورش عمومی  و نظارت و کنترل ساختمانی را بر عهده دارد.

با توجه به مسیرطی شده در شهرهای مختلف دنیا بسیاری از مسئولان نیز در مقاطع مختلف ثمرات تحقق مدیریت یکپارچه که بارزترین آن کاهش هزینه هاست را یادآوری کرده اند؛ به طور قطع با بهره گیری از تجربه کشورهای موفق در زمینه اجرای مدیریت یکپارچه و به سرانجام رساندن لایحه درآمدهای پایدار شهرداری ها و طرح جامع مدیریت شهری و روستایی در کشور میتوان امیدوار بود توسعه، پیشرفت و عدالت در مسیر درست و با سرعت بیشتری طی و چالش‌های مدیریت شهری در زمان کوتاهی حل و فصل شود.

تسنیم