مهم‌ترین گام‌ها در تسریع کربن‌زدایی حمل‌ونقل و اقدامات اقلیمی

حرکت به سمت حمل‌ونقل کم‌کربن و پایدار در سطح جهانی در حال رشد است، اما این بخش همچنان از بسیاری جهات عقب مانده است، چراکه هر کشوری برای آغاز و تداوم این حرکت با مسیر منحصربه‌فردی برای سفر روبه‌رو است. مناظر سیاسی، مقررات، علایق صنعتی، مجموعه بازار، منابع مالی و ملاحظات اجتماعی همه منجر به ایجاد موقعیت‌های شروع و پارامترهای متفاوتی می‌شوند که در نهایت بهترین مسیر را برای هر کشور شکل می‌دهند. با این حال در این مسیر مشترکاتی نیز وجود دارد. گام برداشتن در این مسیرها، به‌صورت مشترک یا متفاوت، در وهله اول نیازمند برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری است، چراکه بدون برنامه‌ریزی، سرمایه در عمل اتلاف می‌شود و بدون سرمایه‌گذاری، برنامه‌ریزی‌ها بدون نتیجه می‌ماند.

حمل‌ونقل از جمله مهم‌ترین بخش‌های موجود برای دستیابی به اهداف آب‌وهوایی به‌شمار می‌رود که کربن‌زدایی آن نقش چشمگیری در تسریع اقدامات اقلیمی دارد. کشورهای مشابه می‌توانند با اتخاذ راهکارهایی مشابه در این زمینه اقدامات بلندپروازانه خود در بخش حمل‌ونقل را افزایش دهند و سرعت اجرای اقدامات اقلیمی خود را بهبود بخشند. در هر صورت چنین اقدامی نیازمند تعیین اهداف روشن، تعریف چشم‌اندازهای بلندمدت و تأمین مالی است. در ادامه با تکیه بر تجربیات سه شهر آسیایی چین، هند و ویتنام به معرفی اهمیت این گام‌ها می‌پردازیم.

تعیین اهداف روشن و تعریف چشم‌انداز بلندمدت
انتظار می‌رود تقاضا برای تردد و مالکیت وسیله‌نقلیه در کشورهای چین، هند و ویتنام با شهرنشینی سریع، توسعه اقتصادی و رشد جمعیت به شدت افزایش پیدا کند. راهکار این کشورها به‌منظور مواجهه با تأثیرات چنین افزایشی، توسعه بلندپروازی‌ها و اهداف حمل‌ونقلی خاص در تعهدات آب‌وهوایی خود است. دیگر کشورهای آسیایی همچون بنگلادش، ژاپن و سریلانکا به‌طور معمول در این مسیر به تعیین اهداف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای از طریق توجه به مسائل مربوط به وسایل‌نقلیه الکتریکی، بهبود بهره‌وری یا استفاده از سوخت‌های زیستی روی آورده‌اند، با این حال رویکرد چین، هند و ویتنام تبدیل اهداف بی‌طرفی کربن در سراسر اقتصاد به سیاست‌های داخلی بوده است. این کشورها باور دارند که با تعیین چشم‌اندازی بلندمدت می‌توان اهداف اقلیمی را پیش برد و لازم است این چشم‌اندازها را با جدیت بیشتری دنبال کرد.

هدف چین رسیدن به اوج کربن‌زدایی تا پیش از ۲۰۳۰ و کربن‌خنثی شدن کامل تا سال ۲۰۶۰ است. این هدف در حال حاضر تمرکز اصلی تمام اسناد سیاسی کشور را به خود اختصاص داده و در هم‌سویی با برنامه اقدامات اقلیمی جهانی، به‌دنبال تسریع توسعه یک شبکه حمل‌ونقل چندوجهی یکپارچه است که شامل اقدامات سیاسی برای ترویج حمل‌ونقل کم‌کربن می‌شود. چین در این راستا به توسعه موجودی‌های انتشار CO2 قابل اعتماد حمل‌ونقل پرداخته که برای تنظیم هدف‌بخشی و ردیابی پیشرفت کربن‌زدایی بسیار مهم است. چین با تعیین سهم ۲۰ درصدی خودروهای برقی جدید در فروش جدید تا سال ۲۰۲۵ و سهم ۴۰ درصدی تا سال ۲۰۳۰، همچنین برقی‌سازی ۱۰۰ درصدی موجودی خودروهای ناوگان عمومی تا سال ۲۰۳۵ سعی در تحقق این امر دارد.

هند نیز که نیازمند کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در سطحی عمیق‌تر و تعیین اهداف قوی‌تر برای قرار گرفتن در مسیر ۱.۵ درجه مورد نیاز است، هرچند هم‌اکنون هیچ‌گونه هدفی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای ویژه حمل‌ونقل ندارد، انتظار دارد که تا سال ۲۰۳۰ راه‌آهن خود را به‌طور کامل کربن‌صفر کند. هند برای کربن‌زدایی سیستم‌های حمل‌ونقل خود گروهی از مدل‌سازان آب‌وهوایی، سیاست‌گذاران حمل‌ونقل، محققان و متخصصان را گرد هم آورده و در حال مدل‌سازی مسیرهای مختلف برای دستیابی به اهداف خالص صفر در بخش حمل‌ونقل است. هند اعلام کرده است که به ترویج خودروهای برقی و تعیین اهداف بلندمدت برای فروش خودروهای سبک ادامه می‌دهد و قصد دارد سال ۲۰۳۰ حدود ۷۰ درصد خودروهای تجاری و ۸۰ درصد خودروهای دو و سه چرخه خود را برقی کند. از فوریه ۲۰۲۱ نیز ۱۵ ایالت در هند سیاست‌های نهایی یا پیش‌نویس برقی‌سازی خودروهای خود را به مرحله اجرا گذاشته‌اند.

 

ویتنام نیز متعهد شده است تا سال ۲۰۵۰ با تعهدات اضافی مربوط به کاهش انتشار متان و حذف زغال‌سنگ، کربن‌صفر خالص شود. دولت این کشور هدف خالص صفر خود را در قانون تثبیت کرده و با تفکیک بخشی از اهداف و سیاست‌های خود از هم، برنامه اجرای دقیق اهداف آب‌وهوایی خود را با بهبود سیاست‌ها و نهادها، ظرفیت‌سازی و توسعه فناوری در کنار الزامات مالی و همکاری‌های بین‌المللی بهبود بخشیده است.

دولت ویتنام پس از تصویب استراتژی ملی تغییرات آب‌وهوایی، به معرفی برنامه‌ای عملی برای گذار به انرژی سبز پرداخته که ارائه‌دهنده گام‌هایی بلندمدت برای کاهش انتشار کربن و متان از حمل‌ونقل است و با توسعه مدل‌های انتشار حمل‌ونقل، نقشه‌های راه حمل‌ونقل الکتریکی و مکانیسم‌های تأمین مالی جدید از این اهداف حمایت می‌کند. دولت ویتنام در نظر دارد تا سال ۲۰۲۵ برای ۱۰۰ درصد اتوبوس‌های کشور انرژی پاک تأمین کند و اطمینان داده است که ۵۰ درصد ناوگان وسایل‌نقلیه و ۱۰۰ درصد تاکسی‌های کشور تا سال ۲۰۳۰ با برق و انرژی سبز فعالیت خواهند کرد.

تأمین مالی برای فعال کردن تغییرات سیستم
تعیین اهداف حمل‌ونقل می‌تواند به سیاست‌گذاران کمک کند تا اقدامات کافی و لازم را برای تسریع گذار به سیستم‌های کم‌کربن به کار گیرند، با این حال لازم است ابزارهای مالی را با این اهداف هماهنگ کرد تا امکان اقدام از سوی بخش خصوصی و ارائه خدمات جدید را فراهم کنند. از آنجا که تقاضا برای زیرساخت‌های حمل‌ونقل به‌طور هم‌زمان افزایش پیدا می‌کند، لازم است کشورها هرچه سریع‌تر امکان سرمایه‌گذاری آسان روی فناوری و زیرساخت‌های پایدار را ایجاد کنند تا از مسدود شدن امکان گام برداشتن در مسیرهای کم‌کربن و پایدار جلوگیری کنند.

ارائه یارانه خرید خودروهای برقی می‌تواند پرهزینه باشد، با این حال لازم است دولت‌ها با ارائه مشوق‌هایی هم‌چون وام‌های بدون‌بهره و تأمین‌مالی، به کاربران اطمینان دهند که خطرات مالکیت خودروهای برقی برای آن‌ها کاهش پیدا خواهد کرد. علاوه بر این، مکانیسم‌های بازار با دریافت امتیازات می‌توانند راهی مقرون‌به‌صرفه برای ساخت شبکه‌های شارژ استاندارد باشند و راه‌هایی وجود دارد که دولت‌ها می‌توانند با بهره‌گیری از آن‌ها به ایجاد یک محیط سرمایه‌گذاری بلندمدت پایدار برای اپراتورها و تولیدکنندگان مناطق شارژ کمک کنند.

چین رهبر جهانی در عرضه خودروهای الکتریکی و زیرساخت‌های شارژ است. این موقعیت به‌واسطه اقدامات دولت‌های مرکزی و محلی ایجاد شده است و توسط آن‌ها هدایت می‌شود، اما نوآوری‌های بخش خصوصی آن را تثبیت می‌کند. چند عامل کلیدی از راه‌اندازی سریع ناوگان اتوبوس‌های برقی در بسیاری از شهرهای چین حمایت کرده‌اند که شامل دستور تغییر به اتوبوس‌هایی با سوخت پاک، ارائه یارانه‌های دولتی برای کاهش هزینه‌های اولیه وسایل‌نقلیه و ایجاد یک مدل کسب‌وکار بادوام می‌شود که در آن ذی‌نفعان برای به اشتراک گذاشتن ریسک‌های تحقق اهداف در آن همکاری می‌کنند، با این وجود بهبود کارایی مالی رهبری دولت‌های محلی مانند شنژن ایفاکننده نقشی مهم و چشمگیر در اجرای آزمایشی پروژه‌های اتوبوس الکترونیکی با راه‌حل‌های تدارکاتی نوآورانه بوده است.

چین تخمین می‌زند که پاسخگویی به نیازهای کربن‌زدایی بیشتر حمل‌ونقل جاده‌ای به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ کم‌کربن به مبلغ ۵.۷ تا ۱۲ میلیارد دلار از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۶۰ نیاز دارد که به هیچ‌وجه با سرمایه‌گذاری‌های عمومی تأمین نمی‌شود. پاسخگویی به نیازهای یک محیط نظارتی قابل پیش‌بینی‎‌تر و دسترسی بهتر به منابع مالی این امکان را در اختیار بخش خصوصی قرار می‌دهد که نقش بهتری در ارائه راه‌حل‌های نوآورانه ایفا کند.

هند نیز در حال استقرار اتوبوس‌های الکترونیکی با برگزاری مناقصه‌های انبوه است و با تعیین سیاست‌های حمایتی ثبت‌نام اتوبوس‌های الکترونیکی جدید، تعداد این وسایل حمل‌ونقل عمومی را به‌طور چشمگیری در شهرهای خود افزایش داده است. در حال حاضر شهرهای هند برای غلبه بر هزینه‌های سرمایه‌ای بالا در حال آزمایش مدل‌های نوآورانه تدارکات و شیوه‌های مالی برای ناوگان اتوبوس‎رانی هستند و برنامه‌هایی نیز برای افزایش زیرساخت‌های شارژ دارند.

ویتنام نیز در حال همکاری با هانوی و هوشی‌مین سیتی برای تجزیه‌وتحلیل نحوه انطباق مدل‌های یارانه اتوبوس برای ناوگان اتوبوس‌های الکترونیکی، توسعه مکانیسم‌های مالی برای پذیرش این اتوبوس‌ها و مشارکت مؤسسات مالی برای بسیج منابع جدید است. بانک توسعه آسیایی ویتنام نیز به‌تازگی ۱۳۵ میلیون دلار سرمایه در اختیار اولین و بزرگترین تولیدکننده داخلی خودرو و اسکوتر برقی در کشور قرار داده است تا از تولید اتوبوس‌های الکترونیکی و توسعه شبکه ملی شارژ خودروهای برقی حمایت کرده باشد.

ایمنا