نبض کند زندگی در حاشیه های اهواز

مفهوم حاشیه نشینی در اهواز با کلانشهرهای دیگر تفاوت دارد، محله هایی که در دل شهر هستند اما سال هاست از رنج بی توجهی به مخروبه هایی تبدیل شده اند که ۴۰۰هزار نفر را در خود جای داده اند.
محل زندگیشان تنها چند دقیقه با مرکز شهر فاصله دارد، دنیایشان اما فرسنگ ها . به گونه ای که با گذر موقت در این دو بافت به راحتی می توان تفاوتها را احساس کرد.
حاشیه نشینی در اهواز جایی است که کودکان، دنیای بچگی خود را در کنار جوی ها و کانال های روباز فاضلاب می گذرانند و نوجوانان در کوچه پس کوچه های خاکی و بن بست با توپ های کم باد پلاستیکی روزگار را سپری می کنند.
حاشیه نشینی در اهواز واژگانی است که به تنهایی قدرت بیان دردها و مشکلات مردمی که صبحشان با دغدغه ناامنی از حضور بزهکاران، نبود بهداشت، بی برقی و بی گازی، کیفیت پایین آب شرب، بوی مشمئزکننده فاضلاب، ترس از سقف های لرزان بالای سر و جولان حیوانات وحشی شب می شود، را ندارد.
در حاشیه کلانشهر اهواز افرادی به دل کوه پناه برده اند و عده ای در کنار رودخانه کارون ساکن شده اند و عده ای نیز چند قدم آن طرفتر از محله بالانشین کیانپارس سکنی گزیده اند.
کلانشهر اهواز دومین شهر کشور پس از مشهد به لحاظ وسعت و جمعیت حاشیه نشینی محسوب می شود به طوری که ۳۰تا ۳۵درصد از جمعیت این شهر در مناطقی که تعریف حاشیه بر آنها اطلاق می شود، سکونت دارند .
حاشیه‌ها چه در داخل و چه در خارج از شهر باشند آسیب اجتماعی به حساب می‌آیند و آسیب‌های دیگر را همراه خود می‌آورند و به همین دلیل است که حاشیه‌نشینی از دیدگاه مقام معظم رهبری یکی از پنج آسیب اجتماعی در اولویت رسیدگی است.

امراله زنگنه یکی از ساکنان حاشیه ای کوی رمضان اظهار کرد: خانه های ما در دل کوه ساخته شده و هر لحظه باید نگران ریزش سنگ و خاک باشیم.
وی می گوید: تا به حال چندین کودک از پرتگاه های اطراف خانه ها به پایین افتاده اند اما هیچ کاری برای ایمن سازی آنها نشده است.
وی جمع شدن زباله ها را از دیگر مشکلات ساکنان عنوان کرد و افزود: زباله های این منطقه خیلی دیر جمع آوری می شود و بدتر آن است که زباله گردها از این معضل سوء استفاده کرده و با بهم ریختن زباله ها باعث آلوده تر شدن منطقه می شوند.
حمیده تیماس از ساکنان کوی مهدیس نیز با انتقاد از نبود آسفالت در برخی خیابان ها و وجود نیزارهایی که امنیت را در این منطقه مختل کرده است، گفت: متأسفانه شرایط زندگی برای ما سخت است چرا که نه از امکانات شهروندی بهره ای می بریم و نه آسایش و راحتی روستاییان را داریم.
وی با اشاره به اینکه هر از گاهی مسئولان به این منطقه می آیند و قول هایی برای حل مشکلات می دهند افزود: البته اقداماتی مانند آسفالت برخی خیابان های اصلی و لایروبی جوی ها صورت گرفته اما این نوع کارها در برابر مشکلات این منطقه چندان قابل توجه نیست.

یک کارشناس حوزه جامعه شناسی در همین خصوص با اشاره به اینکه حاشیه نشینی به عنوان پیامد غیرقابل اجتناب شهرنشینی نامتوازن، نسبتی ساختاری با آسیب های اجتماعی دارد، اظهار کرد: در مناطق حاشیه نشین عمدتا نهادهای اجتماعی و محله ای، فضاهای فعال فرهنگی، جریان های سیال افکار عمومی که نقش نظارت کننده و تاحدودی هنجاربخش دارد، از میان می روند.
حسین محمدزاده با بیان اینکه محرومیت های اقتصادی و قطع ارتباط با جریان اصلی شهر زمینه بروز آسیب های اجتماعی را فراهم می کند، افزود: اگر فردی خود را متعلق به نظام خانوادگی، اجتماعی و یا یک جریان ارتباطی سازنده نبیند باعث جدا شدن وی از هنجارهای عرفی و اجتماعی می شود که زمینه ساز آسیب های اجتماعی می شود که این امر در مناطق حاشیه ای پررنگ است.
وی بهترین راه حل در کاهش معضلات اجتماعی حاشیه ها را قرار دادن آنها در کانون شبکه های روابط اجتماعی دانست و یادآور شد: همچنین تسهیل کردن زمینه ارتباطات و تعاملات چند سویه در این مسیر راهگشا خواهد بود.
محمدزاده با بیان این مطلب که باید به دنبال جذب حاشیه نشین ها باشیم و نه دفع آنها گفت: روند جذب این حاشیه نشین ها باید از طریق بهسازی خدمات شهری، ایجاد فضاهای ارتباطی و فرهنگی، گشودن راه های تعاملی در حوزه فرهنگ و آموزش، رونق اقتصادی، ریشه کنی فقر و پیوند دادن حاشیه در شبکه رسمی تعاملات اجتماعی صورت پذیرد.

معاون سیاسی اجتماعی استانداری خوزستان درخصوص حاشیه نشینی گفت: بر اساس گزارش های ارایه شده به شورای اجتماعی کشور جمعیت حاشیه نشین در استان خوزستان ۷۷۰ هزار نفر است که از مشکلات بسیاری رنج می برند و گزارش مشکلات آن ها به مرکز داده شد که همین گزارش منتهی به تخصیص اعتبار در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز شد.
علی حسین حسین زاده بیان کرد: کارهای عمرانی خوبی در مناطقی از حاشیه شهر اهواز از جمله ملاشیه، کوی آل صافی، کوی مجاهد، کوی مشعلی، کوی سیاحی، کوت عبدالله آغاز شده است و در کنار آن‌ها کارهای فرهنگی و اجتماعی نیز در حال آماده شدن است تا اوضاع آن مناطق بهتر شود.

شهردار اهواز در خصوص مشکلات مناطق کم برخوردار اظهار کرد: مطمئنا انتظارات شهروندان در کوتاه مدت برآورده نمی شود اما کار حتما در این مناطق شروع خواهد شد و امیدواریم در کوتاه مدت بتوانیم بخشی از مشکلات خدمات شهری مناطق مانند نظافت، جمع آوری پسماند، پاکیزگی محیط زیست و اصلاح فاضلاب را رفع کنیم.
منصور کتانباف با اشاره به اینکه در یک ماه انتصاب خود از تمامی محلات کم برخوردار بازدید کرده ام افزود: قول می دهم که محله به محله با حضور مدیران شهرداری در محضر مردم باشم و بقیه دستگاهها اعم از آبفا، برق، آموزش پرورش و … را نیز همراه خود می کنیم تا نیازها و مشکلات را شناسایی کرده و با هم درصدد رفع آنهابرآییم.
وی گفت: از فرماندار در خواست می کنم کمیسیونی تحت عنوان بازدید از محلات تشکیل دهد که همه ارگانها در آن عضو باشند و در هر دیدار صورتجلسه ای تنظیم می کنیم که یک نسخه اش تحویل معتمدین محل جهت پیکیری تا رفع مشکلات قرار خواهد گرفت.
کتانباف یادآور شد: حدود ۳۰۰ هزار نفر در محلات کم برخوردار اهواز ساکن هستند. البته این افراد هم از سر خوشی آنجا ساکن نشده اند.
بی شک در حال حاضر کنترل معضل حاشیه نشینی درگرو بهبود وضعیت روستاها، ایجاد جذابیت و توسعه زیرساخت ها در روستاها است.
اگرچه حاشیه نشینی در کلانشهر اهواز به معنای امروزی به دوران جنگ تحمیلی و تخریب زیرساخت ها در مناطق مرزی و جنگی باز می گردد اما بی توجهی به موضوع زمین‌خواری و تصرف غیر قانونی اراضی در خوزستان سبب افزایش زمین خواری و گسترش حاشیه نشینی شده است.
طبق گفته مسئولان ۱۷ منطقه در اهواز به لحاظ تعریف حاشیه نشینی جزء مناطق کم برخوردار هستند؛ در شرایط کنونی که حاشیه نشینی به یکی از پنج معضل اصلی کشور تبدیل شده، بی شک بی توجهی به این موضوع می‌تواند منجر به تشدید و توسعه آسیب‌های اجتماعی در کشور شود از همین رو حل این مسأله نیازمند عزم ملی و استانی برای حل مشکلات ساکنان این منطقه است.