هوشمندسازی شهر از حرف تا عمل

برزن نیوز: زهرا نژاد بهرام عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران در یاداشتی در مورد شهر هوشمند به روزنامه اعتماد نوشت: بر اساس آخرین سرشماری به عمل آمده رسمی کشور، درصد جمعیت شهرنشین ایران به بیش از ٧٣ درصد رسیده است. آمار بانک جهانی نیز نشان می‌دهد که طی ۵٠ سال گذشته، متوسط نرخ رشد جمعیت شهرنشین ایران، به تقریبا دو برابر میانگین جهانی رسیده است. رشد سریع شهرنشینی، موجب شده شهرها در معرض انواع مسائل و بحران‌ها قرار بگیرند. افت سرمایه‌های طبیعی و انسانی از جمله، فقدان خدمات شهری، تخریب منابع طبیعی و زیست محیطی، فقدان دسترسی به زمین و سرپناه بخشی از مسائل مربوط هستند. یکی از الزامات اساسی برای رفع این مسائل در دنیای مدرن امروزی، حرکت به سمت هوشمندسازی و تحقق رویای شهر هوشمند به معنای واقعی است. به طور خلاصه باید گفت که شهر هوشمند و شهر مجازی واژه‌هایی هستند که شهروند الکترونیک را به دنیای جدیدی از زیست مدرن دعوت می‌کند که در آن می‌توان به جای سفرهای متعدد روزانه در سطح شهر، تمامی فعالیت‌ها را از طریق اپلیکیشن‌ها پیاده‌سازی کرد، به عنوان مثال شهروند الکترونیک در شهرهوشمند می‌تواند به‌طور آنلاین خرید کند، حساب‌های خود را آنلاین پرداخت کند، آنلاین جلسه برگزار کند و آنلاین سفر کند. بنابراین مدیران از مسیر هوشمندسازی می‌توانند تاثیرمعناداری روی ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، افزایش مشارکت مردم در اداره شهر، کاهش آلودگی صوتی و هوایی، صرفه‌جویی در وقت و هزینه شهروندان و کاهش مصرف سوخت بگذارند. به عبارت دیگر در شهرهوشمند دنیای تک‌بعدی شهرهای سنتی و امروزی، به دنیای دو بعدی تبدیل می‌شود که از ثمرات و دستاوردهای اطلاعات و ارتباطات دنیای اینترنتی است. می‌توانیم شهرهای هوشمند امروزی را شهرهایی ٢۴ ساعته که در آن امور شهری در تمام شبانه‌روز جریان دارد، تعریف کنیم که در آن از طریق اینترنت، شهروندان در هر زمان و هر مکانی به اطلاعات و خدمات آموزشی، تجاری، رفاهی، اداری و… خود دسترسی دارند. وین، تورنتو، نیویورک، لندن و پاریس از جمله شهرهای موفق هوشمند در دنیای امروزی هستند. اگر بخواهیم وضعیت فعلی ایران را به لحاظ دارا بودن شهرهای هوشمند بررسی کنیم درمی‌یابیم که حتی کلانشهر تهران به عنوان پایتخت و پیشرفته‌ترین شهر کشورمان هنوز با استانداردهای یک شهر هوشمند فاصله زیادی دارد. دولت الکترونیک در سال ٩٣ در دولت به تصویب رسیده و قرار بود تا پایان سال ٩۶ اجرایی شود اما هم‌اکنون و در شرایطی که چندان زمانی تا پایان فرصت اجرایی شدن این مصوبه باقی نمانده است هنوز جاری شدن نظام اداری در ساختار الکترونیکی به سطح مطلوب نرسیده است. با وجود این مساله اما در طول سال‌های گذشته گام‌هایی مبتنی بر یکپارچه‌سازی سرویس‌های دولت الکترونیک و همچنین خدمات مبتنی بر اطلاعات مکان محور، پرداخت‌های موبایلی و خدمات شهری پستی برداشته شده و سازمان فناوری اطلاعات نیز اقداماتی از جمله برقراری «وای فای» عمومی در نقاط پرتراکم و فراخوانی استارت‌آپ‌ها با هدف شناسایی نخبگان را آغاز کرده است. در کلانشهر پرجمعیت تهران به دلیل فقدان شاخصه‌های شهرهوشمند مشخص نیست که در کدام منطقه تهران و کدام نقاط ضریب آسیب‌پذیری بیشتر است و گروه‌بندی جمعیتی در مناطق مختلف شهر ما چگونه است؟ کدام ویژگی جمعیتی ما آسیب‌پذیری‌شان بیشتر است؟ اگر زلزله‌ای رخ دهد نقاط خطرساز شهر کجاست؟ ایستگاه‌های گاز شهری، شبکه برق، شبکه آبرسانی در چه وضعیتی قرار دارند، یعنی در گام اول باید بتوانیم یک برآورد جامع از وضعیت داشته باشیم تا پس از آن با توجه به اولویت‌ها برنامه‌ریزی کنیم. اما در حال حاضر چنین ساختاری در شهر تهران وجود ندارد و نیازمند بانک‌های اطلاعاتی کامل و دقیقی است. بررسی‌های بیشتر شهر هوشمند جهان نشان می‌دهند که بیشتر این شهرها توسعه شهر هوشمند را با تدوین یک سند و برنامه کلان برای شهر دیجیتالی آغاز کردند برهمین اساس، اساسی‌ترین مرحله در ایجاد شهر هوشمند، تهیه سند راهبردی است که باید مورد توجه خاص قرار گیرد و چشم‌اندازها، ماموریت‌ها، طرح‌ها و برنامه‌های اولیه جهت برپایی شهر هوشمند، تدوین شوند. در همین راستا مدیریت شهری جدید تهران با توجه به ضرورت اجتناب‌ناپذیر حرکت در مسیر هوشمند‌سازی اقداماتی را آغاز کرده است. به عنوان مثال در بودجه مصوب سال آتی، شورای شهرپنجم سهم بخش هوشمندسازی را در قیاس با سال جاری سه برابر افزایش داد. همچنین کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران یکی از اولویت‌های مهم مدیریت جدید را حرکت به سمت حذف دفاتر خدمات الکترونیک و هوشمندسازی کلیه فرآیندهای مربوط به درخواست و صدور پروانه در سال آینده تعریف کرد و نیز راه‌اندازی سامانه هشدار سریع زلزله در شهر تهران که ردیف بودجه خاصی برای سال آتی به آن اختصاص داده شد.

در نهایت باید این نکته را یادآور شد که شهرهوشمند صرفا یک واژه لوکس برای استفاده مسوولان در جلسات و همایش‌ها نیست، بلکه الزامی برای ارتقای کیفیت زندگی است. شهرهوشمند یک تئوری نیست بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای عملیاتی شدن است. در کلانشهر تهران به عنوان الگوی سایر کلانشهرها و شهرهای کشور می‌توان به این مفهوم دسترسی پیدا کرد؛ اگر بتوانیم اقتصاد هوشمند، مردم هوشمند، زندگی هوشمند، محیط هوشمند و حکمرانی هوشمند را به عنوان مولفه‌های هوشمندسازی به صورت سیستماتیک و همه‌جانبه میسر کنیم.