پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
هرا صدراعظم نوری در جلسه علنی روز سه‌شنبه شورای شهر تهران با اشاره به زلزله اخیر تهران گفت: زلزله تهران شبیه هیچ زلزله‌ای نیست و زلزله منحصر به فردی خواهد بود.
وی همچنین از نحوه انعکاس اخبار زلزله تهران در رسانه ملی گلایه کرد و گفت: ترافیک و هجوم مردم به خیابان‌ها، حاصل نحوه انعکاس این اخبار زلزله بود.
در بخشی از نطق پیش از دستور صدراعظم نوری آمده است:
«سرانجام تهران لرزید و با هر لرزش خود باور ما را نیز تکان داد. لرزید و به خاطرمان آورد که آنچه در آینه آمار و احتمالات نگرانش بودیم، هر آینه به ما نزدیکتر از خطوط نمودار و جدول است. تهران لرزید و نشان داد که پایتخت، این کلانشهر با عظمت و پر ابهت! چه بی پناه و مظلوم تاب لرزه های کوچک را هم ندارد چه رسد به زلزله ای مهیب!
لرزید و نشان داد این شهر بزک کرده با ساختمان‌های سر به فلک کشیده به قدر پناه گرفتن عده کمی از ساکنانش هم فضای امن و آرام ندارد. تهران لرزید و نشان داد این حجم از قانون و مصوبه و دستورالعمل با اولین تکان زمین، توان مقاومت از کف می‌دهد و ساز ناکوک بی‌برنامه‌گی و ناهماهنگی گوش فلک را کر می کند.
آیا مسئولان شهری هم از امکان بروز این حادثه بزرگ ملی به خود لرزیده اند؟ آیا به عواقب بسیار تلخ این مانور بزرگ الهی به خودآمده اند؟ و یا اینکه این سئوالات و هشدارها هم در کنار همه مطالبات بی پاسخ از خاطرمان رفت و جای خود را به روزمرگی و توجیهات بی شمار و تن دادن به قضا و قدر الهی داد؟
هر چند ناگفته پیداست که این بار فرق می کند و در صورت بروز زمین لرزه شدیدتری در پایتخت اساس اراده امور دچار اختلال جبران ناپذیری خواهد شد.
اقدامات غیراصولی و بارگذاری های غیرکارشناسی آن هم در پهنه های خطرناک که پتانسیل ریسک بالایی دارند این شهر را آبستن حوادث متعددی کرده است. به صورت نمونه می توان به ۹۷۹ ساختمان بلند مرتبه در تهران اشاره کرد که ۴۸۰ ساختمان در دهه اخیر ساخته شده و از این تعداد ۲۵ درصد از آنها عمدتاً در مناطق با بافت فرسوده و ۹۵ ساختمان حتی ابتدایی‌ترین تجهیزات ایمنی در حد کپسول آتش‌نشانی را هم ندارند. فاجعه ساختمان پلاسکو به عنوان یکی از صدها ساختمان نا ایمن در بافت فرسوده شهر تهران گواه خوبی بر این مدعا است که به دلیل وسعت فاجعه، آن را از یک حادثه منطقه ای به یک حادثه ملی تبدیل کرد.
باید توجه کنیم که یک زلزله شدید در تهران شبیه هیچ‌کدام از زلزله‌ها نظیر زلزله سال ۱۳۵۷طبس، ۱۳۶۹ منجیل ، ۱۳۸۲ بم و ۱۳۹۱ ورزقان نخواهد بود واحتمالاً تجربه منحصربه فردی خواهد بود.
در مطالعه‌ای که در سال گذشته انجام شده مشخص شد در منطقه مرکزی به ویژه در جنوب غرب و جنوب شرق تهران بالاترین ریسک را شاهد هستیم و بر اساس بررسی به عمل آمده از سوی جایکا و محققین ژاپنی در سال ۲۰۰۴ در صورت بروز زلزله به طور متوسط بین ۱ تا ۲ میلیون نفر جان خود را از دست خواهند داد.
با نیم نگاهی به این آمار مهیب عقل سلیم حکم می‌کند که آمادگی لازم جهت مقابله با زلزله های احتمالی در هر سطح و جایگاهی باید وجود داشته باشد و مسئولان و مردم از برنامه ریزی و آگاهی کافی برای مقابله با بدترین سناریوها نیز برخوردار باشند.
از این منظر زلزله ۲۹ آذر را می توان زنگ خطری تلقی کرد که باید سطح هوشیاری مقامات و مردم را افزایش دهد. از این رو لازم می دانم در این مجال، مروری کوتاه بر این حادثه و رویدادهای پیرامون آن داشته باشم.
زلزله در ساعت ۲۳:۲۷ چهارشنبه شب رخ داد و در پهنه تهران کاملا احساس شد و متعاقب آن پس از دقایقی توسط رییس لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک، مرکز سطحی زلزله به مرکزیت محدوده ماهدشت تا اشتهارد با بزرگی ۵.۲ ریشتر گزارش گردید (در برخی گزارشات خارجی بزرگی ۴.۹ ریشتر نیز عنوان شده است). پس از این اطلاع رسانی با تشکیل ستاد مدیریت بحران، کارگروه های مختلف مرتبط با مدیریت بحران فراخوانده شدند و در پی آن هر یک از دستگاههای اجرایی از قبیل شهرداری، وزارت نفت، هلال احمر، اورژانس، آتش نشانی و… اخباری را اعلام و به نوعی اعلام حضور رسانه ای کردند.
علی رغم این که در همان دقایق و ساعت اولیه پس از مشخص شدن کانون زلزله توسط کارشناسان پژوهشگاه زلزله شناسی و سایر صاحب نظران متخصص مرتبط، توان لرزه زایی گسل مسبب، اعلام گردید (حداکثر ۵.۵ تا ۶ ریشتر ) و این که عامل زلزله می تواند گسل ماهدشت و یا در ادامه گسل اشتهارد (با طول ٣٠ کیلومتر) باشد ولی در اطلاع رسانی ستاد مدیریت بحران و سازمان مدیریت بحران شهر تهران از نگرانی مردم کاسته نشد و عملا نحوه اعلام خبر با سطح زلزله رخ داده هماهنگ نبود و اخباری با اعلام هشدار و نا ایمن بودن منازل و لزوم جاگرفتن در مراکز امن دایما توصیه شد و با گذشت چند ساعت که در سایت سازمان زمین شناسی، پژوهشگاه زلزله و … کیفیت زلزله رخ داده معلوم شده بود ولی ادامه اطلاع رسانی کماکان بر پایه نا ایمن بودن و حضور در فضای باز و مناطق امن هشدار داده می شد که پیامدش آن بود که دیدیم و شنیدیم. سیل صدها هزار خودرو و وسیله نقلیه به سوی جایگاه های عرضه بنزین، و ترافیک بی سابقه در شرایطی که نفس تهران به خاطر آلودگی روزهای اخیر به شماره افتاده بود.
