پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
همزمان با سالگرد وقوع زلزله بم و کشته شدن هزاران نفر از ساکنان این شهرستان تاریخی در فاجعه‌ای تلخ، بحث احتمال وقوع زلزله و مخاطرات آن برای پایتخت به طور جدی دنبال می‌شود. ساختمان‌های نامقاوم و ضعیف از بعد ایمنی در تهران کم نیستند. تعدادی از آن‌ها زیر ذره‌بین رسانه‌ها است و برخی دیگر از تیررس رسانه‌ها دور مانده‌اند.
تقریباً فعالیت همه دستگاه‌های مسئول که کنار هم چیده می‌شود، هنوز هیچ یک نتوانستند گره کور ارتقا ایمنی ساختمان‌ها را باز کنند و هر روزه هشدار‌های نگران کننده‌ای درباره ایمنی سازه‌ها به ویژه ساختمان‌های بلند مرتبه و مهم منتشر می‌شود. برخی از وجود خلاء قانونی برای ساماندهی این وضعیت نام می‌برند و برخی دیگر از اهمال‌کاری مسئولان ذیربط. اما چه چیزی سبب شده که هیچ کس یکبار برای همیشه نتواند به این داستان پایان دهد؟
اهمیت تحمل بار دینامیکی توام با بار استاتیکی
در همین رابطه، عبدالرضا گلپایگانی معاون شهردار سابق تهران و متخصص حوزه معماری و شهرسازی گفت: ساختمانی که در برابر نیرو‌های وارده مقاوم باشد، اساس یک ساختمان پایدار را دارا است.
او با بیان اینکه نیرو‌های وارده شامل بار مرده و زنده است، افزود: تعداد نفراتی که وارد ساختمان می‌شوند، بار زنده محسوب می‌شوند که می‌توانند باشند یا نباشند. بار مرده هم، وزن خود ساختمان است. در وهله اول یک ساختمان باید بار مرده و زنده را تحمل کند.
گلپایگانی اظهار کرد: غیر از موارد مذکور به عنوان بار‌های استاتیکی، یکسری بار دینامیکی مانند باد و زلزله به ساختمان وارد می‌شود که البته در کشور ما باد خیلی تعیین کننده نیست و زلزله اهمیت بیشتری دارد.
او ادامه داد: البته اتفاقاتی روی می‌دهد که عناصر انتقال بار را از بین می‌برد. آتش‌سوزی از آن جمله است؛ حرارت باعث سوختن و ضعف ساختار می‌شود. همچنین بهره‌برداری بد از ساختمان هم می‌تواند سازه را با مشکل مواجه کند.
این متخصص حوزه شهری با ذکر مثالی افزود: مثلا تعداد تماشاچیان استادیومی در انگلیس بیشتر از حد مجاز بود که با بالا پایین پریدن سبب تخریب ساختمان شدند. همچنین پلاسکو برای استفاده اداری ساخته شده بود، اما به کارگاه تولیدی تبدیل و علاوه بر آن، بار زیادی بر پلاسکو وارد شد. الیافی که به راحتی می‌سوزند در آن وجود داشت و به خاطر بهره‌برداری بد، مشکلات ساختمان حین آتش سوزی تشدید شد.
ایمنی ساختمان‌هایی که قبل از آیین نامه ۲۸۰۰ ساخته شده، باید کنترل شوند
وی با بیان اینکه ساختمان باید در برابر بار‌های وارده مقاوم باشد، گفت: آیین‌نامه و اصول مهندسی برای همین وجود دارد. آیین‌نامه‌ها نظارت می‌کنند که ساختمان منطبق بر آن ساخته شود. در موضوع زلزله، مقررات ملی ساختمان آیین نامه ۲۸۰۰ وجود دارد که حداقل‌هایی برای تهران در نظر گرفته است. این مقررات از تاریخی به بعد الزامی شده، اما بنا‌هایی که قبل آن ساخته شدند با این معیار ساخته نشده‌اند که باید این بنا‌ها نیز کنترل مجدد شوند.
گلپایگانی در پاسخ به این سوال که چرا برخی ساختمان‌های تهران استاندارد نیست، ادامه داد: بعضی از بنا‌هایی که پیش از آیین‌نامه ملی ساخته شده، گرچه در زمان طراحی و ساخت بر اساس آیین نامه‌های بین المللی ساخته شدند، اما ممکن است بر اساس شرایط تهران ساخته نشده باشد و این ساختمان‌ها باید از نظر ایمنی سازه‌ای مجدد کنترل شوند که این کار سختی است.
مقام‌سازی سازه‌ها در برابر زلزله زمان‌بر است
معاون سابق شهردار تهران با بیان اینکه تعداد زیادی ساختمان در تهران وجود دارند که باید کنترل شوند، افزود: مصوبه شورای شهر بعد از ماجرای پلاسکو این بود که باید ساختمان‌ها کنترل شود. آنچه الزام بیشتری دارد این است که از نظر آتش‌سوزی کنترل شود. نمی‌توان همه ساختمان‌ها را در برابر زلزله و آتش سوزی و باد به سرعت مقاوم کرد و وقتی دیدیم کنترل ساختمان‌ها از نظر آتش نشانی سریع‌تر ایمنی را حاصل می‌کند، آن را در دستور کار قرار دادیم.
به گفته او، اما در نقص سازه‌ای باید کل سازه ایمن شود و ممکن است همه ساختمان‌ها به سرعت ایمن نشوند.
ضرورت بررسی و نظارت دقیق سازمان نظام مهندسی
این متخصص حوزه شهرسازی با بیان اینکه عمدتا ساختمان‌هایی که قبل از تدوین مقررات ملی ساختمان ساخته شدند، ایمنی کمتری دارند، اظهار کرد: البته با اطمینان نمی‌توان گفت همه ساختمان‌های قدیم و حتی جدید بر اساس نقشه ساخته شده و لذا باید سازمان نظام مهندسی، به دقت عملکرد عضوش را کنترل کند و اگر اشکال داشت با آن برخورد کند.
شهرداری به تنهایی نمی‌تواند، ساختمان‌های ناایمن را ساماندهی کند
گلپایگانی در خصوص سازوکار برخورد با ساختمان‌های ناایمن گفت: پلمب ساختمان‌های ناایمن با مسائل معیشتی، اقتصادی و اجتماعی گره خورده است که البته تنها با دستور قضایی امکان‌پذیر است و شهرداری به تنهایی نمی‌تواند و این اختیار اجرایی را ندارد که سازه‌ای را به واسطه ایراد ایمنی پلمب کند؛ لذا دستور مقام قضایی بررسی‌های شهرداری یا هر دستگاه دیگری را به فشار بر متولی سازه‌های ناایمن می‌رساند.
این متخصص حوزه شهری افزود: درباره بررسی ایمنی سازه‌ها، دشواری کار در فرآیند اجرایی است. متأسفانه در مقاطعی با مشارکت دستگاه‌های مسئول، کار جدی گرفته می‌شود و سپس رها می‌شود. هرچند خلاء قانونی در این خصوص وجود دارد، اما مسئله خلا قانونی، مسئله اصلی نیست، بلکه اجرای قانون مسئله مهمی است. قانون باید اجرا شود. گاهی در خود قانون خلا وجود دارد.
او ادامه داد: مثلاً ممکن است متولی‌های یک کار مثل ایمن‌سازی سازه، در قانون مشخص باشد، ولی پیش‌بینی متناسب با هرگونه اقدام، برای ساکنین و تبعات اجتماعی آن نشده باشد.
تداخل وظایف و ناتوانی در شناسایی یک دستگاه به عنوان پاسخگو
گلپایگانی با بیان اینکه در خیلی مسائل قوانین پراکنده‌ای داریم و انجام یک کار به چند متولی سپرده شده، اظهار کرد: مسئله ایمنی ساختمان‌های شهر، اگر فقط یک متولی داشته باشد سبب می‌شود، مدیران همان دستگاه پاسخگو باشد، ولی قوانین ما اینگونه نیست. قوانین در خیلی موضوعات برای یک امر ده‌ها متولی دارد که هیچ یک بر هم مستولی نیستند. مشخص نیست چه کسی مسئولیت دارد و صاحب شهر کیست. باید مدیریت یکپارچه شهری وجود داشته باشد تا بتوانیم خیلی از مشکلات را حل کنیم.
بر اساس اظهارات یکی از مدیران سابق پایتخت، می‌توان دریافت در موضوع ایمن‌سازی سازه‌های بلند مرتبه و مهمی که پیشتر ساخته شده، تصمیم نهایی و برخورد قهری با قوه قضائیه بوده و شهرداری تهران و دستگاه‌هایی مثل سازمان نظام مهندسی قدرت اجرایی برای برخورد با آن‌ها را ندارند. همچنین تداخل وظایف و عدم مدیریت یکپارچه سبب شده، برخی دستگاه‌های مسئول، احساس تکلیف چندانی نسبت به مسئله ندشته و به تبع آن پاسخگویی جدی برایشان تعریف نشده باشد.
منبع:دانشجو
