نقش جهان اندیشه

شنیدن اسم شهرهای جدید مفاهیم مختلفی را به ذهن متبادر می نماید اما یکی از مفاهیمی که معمولا انتظارش را در شهرهای جدید نداریم، تاریخ است. در این شهرها همه چیز مدرن است؛ عملکردها و کاربری های تفکیک شده، فضاهای شهری نه چندان سرزنده، خیابان های عریض، تسلط خودروها، الگوهای معماری و ساختمان ها و در کل سبک زندگی. اما در گذر از شهر جدید اندیشه به ویژگی خاص و متفاوتی بر می خوریم. در مرکز این شهر، اثری شهرسازانه و معمارانه میبینیم که در دل مدرنیسم این شهر، تاریخ و سنت ایرانی را نمایندگی می کند. نام این اثر، میدان نقش جهان اندیشه یا بازار ایرانی اسلامی اندیشه است.
این مرکز تجاری ریشه های خود را در میدان نقش جهان اصفهان، میدان توپخانه تهران و باغ فین کاشان می یابد و ارزش های تاریخی معماری و شهرسازی ایران را در کالبدی مدرن به نمایش می گذارد. در ادامه به ارائه تصاویری از این مجموعه به همراه معرفی و توصیف آن از زوایای گوناگون می پردازیم.
عملیات عمرانی بازار نقش جهان اندیشه از تیرماه سال ۱۳۹۰ در زمینی با مساحت ۵۲ هزار مترمربع و زیربنای ۱۱۵ هزار مترمربع آغاز شد و پس از سه سال به پایان رسید. این مجتمع دربردارنده کاربری های مختلف تجاری، فرهنگی، ورزشی و … می باشد. در این بازار ۱۱۶۸ واحد تجاری، فرهنگی و مذهبی و ۱۵۲۸ پارکینگ تعبیه شده است.
در بدو ورود به فضای این مجتمع، اولین نکته قابل توجه، عدم حضور اتومبیل در صحن میدان است و فضا کاملا به عابرین پیاده و فعالیت های پیاده محور اختصاص یافته است که این خود باعث ایجاد آرامش و احساس امنیت خاطر می گردد. نمای بازار که در سیطره آجر قرمز به عنوان یکی از مصالح معماری سنتی ایران قرار گرفته در کنار مناره های مسجد سلمان فارسی و یکی از بزرگترین گنبدهای مساجد ایران که کاملا بر فضا مسلط اند تاریخ معماری ما را کاملا یادآوری می نماید. آب به عنوان نماد روشنی و پاکی، محور مرکزی فضا را ایجاد کرده و به همراه پوشش گیاهی متنوع و تزیین شده، عناصر اصلی در طراحی و تزیین فضا محسوب می شوند. این دو عامل زمینه انبساط خاطر هر چه بیشتر حاضرین را فراهم و باغ ایرانی و فین کاشان را یاد می آورد.
درشکه که نوستالژی بسیاری از ما ایرانی ها و یکی از نمادهای نقش جهان اصفهان است به هان سبک و سیاق در نقش جهان اندیشه تعبیه شده و بسیار مورد استقبال شهروندان و بازدیدکنندگان قرار گرفته است.
ویژگی های معماری ایرانی – اسلامی همچون هماهنگی، تعادل، وحدت، تناسب، تقارن و توازن نیز در طراحی این میدان کاملا مورد توجه قرار گرفته اند به گونه ای که محور مرکزی در طول میدان، فضا را به دو نیمه کاملا قرینه تقسیم می کند و نسبت ارتفاع جداره ها به عرض میدان که تقریبا یک به ده است، مقیاسی کاملا انسانی به فضا بخشیده است.
از دیگر صفات بارز میدان نقش جهان اندیشه، نامگذاری سراها به نام شخصیت های برجسته ادبی کشورمان همچون فردوسی، مولوی، حافظ، شمس تبریزی و … است و از کاشی های فروزه ای و لاجوردی با نقش و نگارهای اسلیمی جهت طراحی تابلوهای واحدهای تجاری استفاده شده است. تقسیم جداره های دو طرف میدان به ریتم های افقی و عمودی و پیش آمدگی و عقب رفتگی قسمت هایی از بدنه به همراه کاربرد عناصری همچون طاق سنتی و استقرار کاربری های پیاده محور مانند اغذیه فروشی ها، علیرغم طویل بودن جداره ها که هرکدام تقریبا ۲۵۰ متر طول دارند از یکنواختی و خسته کننده بودن آنها جلوگیری کرده است.
در انتها لازم به ذکر است که هدف این مقاله معرفی مختصری از میدان نقش جهان شهر جدید اندیشه با تاکید بر فضای بیرونی آن بود و در نوشته های آتی به معرفی قسمت های داخلی این مجموعه نیز پرداخته خواهد شد. با توجه به ویژگی های مذکور شاید بتوان این مجموعه را یکی از آثار شهرسازی و معماری پست مدرن در کشور دانست. امید است که با برنامه ریزی های مناسب و ایجاد رونق و پویایی اقتصادی، این مجتمع عظیم که یکی از بزرگترین مراکز مختلط تجاری، فرهنگی و مذهبی کشور است بتواند به یکی از قطب های جاذب در غرب استان تهران و نمونه ای از موفقیت های شهرهای جدید در کشور تبدیل گردد.

تهیه و تنظیم: احسان امینی؛ کارشناس ارشد شهرسازی