پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
در قاهره، شهری با بیش از بیست میلیون نفر جمعیت، گسترش بیرویه و تراکم بالای ساختمانها تصویری منحصربهفرد از یک «دریای پشتبامها» ایجاد کرده است. از هر زاویهای که به پایتخت مصر نگاه کنید، افق با صفی بیپایان از بامهای مسطح پوشیده شده است. اقلیم گرم و خشک منطقه باعث شده ساختمانها اغلب با سقفهای صاف ساخته شوند تا هم هزینه ساخت کاهش یابد و هم بتوان از این فضاها برای کاربریهای گوناگون استفاده کرد.
اما آنچه این بامها را از دیگر شهرهای جهان متمایز میکند، زندگی جاری روی آنها است. بسیاری از شهروندان قاهره پشتبامها را به فضاهایی چندمنظوره تبدیل کردهاند؛ جایی برای خشککردن لباسها، نگهداری حیوانات، پرورش گیاهان یا حتی ساخت سرپناههای کوچک برای زندگی. در محلههای قدیمیتر شهر، بامها نقش حیاط یا پناهگاهی خنک در روزهای گرم تابستان را ایفا میکنند. وقتی دمای هوا درون خانهها بالا میرود، خانوادهها برای یافتن نسیمی از هوای تازه به بامها پناه میبرند؛ جایی که صدای اذان، هیاهوی شهر و خروش زندگی با هم درآمیختهاند.
یکی از جلوههای ویژه زندگی بر بام قاهره، پرورش کبوتر است. از شمال تا جنوب شهر، برجهای چوبی و فلزی مخصوص نگهداری کبوترها منظرهای آشناست. این برجها که گاه تا چند متر ارتفاع دارند، از دور همچون سازههایی سنتی در آسمان خاکستری قاهره دیده میشوند. پرورش کبوتر برای بسیاری از خانوادهها نهتنها سرگرمی، بلکه منبع درآمد و حتی نشانهای از افتخار محلی به شمار میرود. علاقهمندان این پرندگان ساعتها وقت خود را بر بامها میگذرانند تا از آنها مراقبت کنند یا در مسابقات پرواز شرکت دهند.
در سالهای اخیر، با افزایش قیمت مواد غذایی و چالشهای اقتصادی، باغهای کوچک خانگی بر بامها نیز رونق گرفتهاند. برخی خانوادهها گیاهانی مانند ریحان، نعناع یا سبزیهای خوراکی را پرورش میدهند و حتی مرغ، بوقلمون یا خرگوش نگه میدارند. این فضاهای کوچک سبز، علاوه بر تأمین بخشی از غذای خانواده، نقش روانی مهمی در زندگی شهروندان ایفا میکند و ارتباط ازدسترفته با طبیعت را تا حدی بازمیگرداند.
از سوی دیگر، تراکم بالای جمعیت و کمبود فضای مسکونی سبب شده بسیاری از پشتبامها به محل ساختوسازهای غیررسمی و سکونتگاههای موقت تبدیل شوند. در این «جامعه پشتبامی» که نویسندگان مصری از آن با عنوان جامعه تراسها یاد میکنند، خانوادههایی زندگی میکنند که توان اجاره یا خرید خانه در طبقات پایینتر را ندارند. هرچند این نوع سکونت با مشکلاتی مانند نبود امنیت سازهای و خدمات شهری همراه است، اما برای هزاران نفر، تنها گزینه ممکن است.
کارشناسان شهرسازی میگویند پشتبامهای قاهره با وجود چالشهای فراوان، فرصتی طلایی برای نوسازی شهری و توسعه پایدار محسوب میشوند. اگر این فضاها ساماندهی شوند، میتوان از آنها برای نصب پنلهای خورشیدی، ایجاد باغهای شهری یا فضاهای عمومی بهره گرفت. با توجه به گرمای شدید و کمبود فضای سبز در پایتخت مصر، پشتبامها میتوانند نقشی کلیدی در کاهش دمای شهر و بهبود کیفیت زندگی داشته باشند.
با این حال، استفاده بیضابطه از بامها مشکلاتی را نیز به همراه داشته است. نبود نظارت فنی، فرسودگی ساختمانها و بارگذاری بیش از حد روی سقفها، خطرات ایمنی جدی ایجاد میکند. علاوه بر این، نگهداری حیوانات یا زباله بر بامها میتواند موجب آلودگی و مشکلات بهداشتی شود.
با وجود همه این مسائل، پشتبامهای قاهره همچنان یکی از پرجنبوجوشترین و زندهترین نقاط این شهر هستند؛ جایی که فقر، خلاقیت، تاریخ و تابآوری انسانها در هم میآمیزند. از بالای هر ساختمان، هزاران زندگی جاری است؛ زنانی که لباسها را زیر آفتاب پهن میکنند، کودکانی که در میان قفسهای کبوتر بازی میکنند و مردانی که چای دم کرده و به افق بیپایان بامها خیره شدهاند.
قاهره، شهری که بر بامهایش زندگی جریان دارد، نشان میدهد حتی در میان شلوغی و فشردگی شهری، انسان همیشه راهی برای یافتن فضا، آزادی و خلاقیت پیدا میکند؛ هرچند آن فضا فقط چند متر بالاتر از زمین باشد.
ایمنا
