پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
اقتصاد دریامحور مدلی از توسعه اقتصادی و یکی از الگوهای موفق در حوزه شهرسازی است که می‌تواند از یک‌سو به پیشرفت نواحی ساحلی مناطق جنوبی کمک کند و از سوی دیگر نیازهای کشور در حوزه مسکن و کمبود زمین برای ساخت واحدهای مسکونی را پوشش دهد.
در همین راستا، دولت ساخت شهرهای جدید با محوریت کشاورزی و صنایع وابسته در طول سواحل را مدنظر دارد، چنان‌که محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور در اظهارنظری دراین‌باره گفته است: «برنامه‌ریزی دولت در زمینه معکوس کردن مهاجرت از طریق ایجاد شهرهای مولد در سواحل جنوب است. ایجاد زنجیره ارزش حول محصولات کشاورزی، دام و آبزی‌پروری الگوی اصلی در اجرای طرح کلان ملی «ایجاد شهرهای جدید با محوریت کشاورزی و صنایع وابسته» است و تاکنون ۹ نقطه از سواحل جنوبی کشور برای این منظور شناسایی‌شده است».
مزیت شهرهایی با کاربرد زیستی – معیشتی
در همین زمینه، محمدصالح شکوهی بیدهندی، کارشناس حوزه شهرسازی در گفت‌وگو با قدس درباره الزامات ساخت شهرهای جدید با محوریت کشاورزی و صنایع وابسته، اظهار کرد: ما به‌طور تاریخی و در دهه‌های اخیر در آمایش سرزمینی، فضاهای صنعتی را در قالب شهرک‌های صنعتی تفکیک و همچنین زمین‌های کشاورزی را از دیگر بخش‌ها جدا کردیم و بخش‌های مسکونی را به‌صورت متراکم در کنار هم درنظر گرفتیم. بدین ترتیب با این اقدام نوعی جداسازی عملکردی در سطح سرزمینی در کشور اتفاق افتاده است؛ اما پیشنهاد ایجاد شهرک‌های زیستی-معیشتی به‌نوعی دوباره این‌ها را در کنار هم بازمی‌گرداند. درواقع با ساخت شهرهایی با محوریت کشاورزی و صنایع ممکن است در کنار خانه، حیاطی وجود داشته باشد که در آن کارگاه یا باغ و باغچه بنا شود تا بتوان در آن کشاورزی کرد و مجموع این فضاها به عنوان خانه محسوب شود، در این صورت دیگر خانه فقط به معنای خوابگاه نخواهد بود.
شکوهی بیدهندی ادامه داد: ساخت شهرهایی با کاربرد زیستی- معیشتی، فکر خوبی است و از طریق آن خانه‌ها می‌توانند وسیع‌تر و مولد باشند و در مجموع بازدهی تولید افزایش یابد. زمانی تصور می‌شد اگر تولید متمرکز شود، بازدهی به خاطر صرفه‌جویی‌ها بالا می‌رود؛ اما در حال حاضر تحقیقات نشان داده است تولیدهای غیرمتمرکزی که در مقیاس خرد و خانگی انجام می‌شوند بازدهی بیشتری دارند. برای مثال تحقیقات انجام‌شده در جهاد کشاورزی ایران حاکی از آن است وقتی باغ‌های کوچک یعنی زیر ۲هزار متر با زمین‌های بزرگ در مقیاس بالای ۵۰ هکتار مقایسه می‌شوند، بازدهی و برداشت محصول در باغ‌های کوچک بیشتر است. هرچقدر گیاه به رسیدگی بیشتر احتیاج داشته باشد، بازدهی مقیاس خانگی بالاتر می‌رود. در تولیدات صنعتی هم وضعیت بدین‌صورت است، چنان‌که در تولید صنعتی مشاهده می‌کنید وقتی مقیاس کوچک‌تر است دقت بالاتر رفته و هزینه‌های جانبی کمتر می‌شود.
این کارشناس حوزه شهرسازی گفت: البته این کار چالش‌هایی هم دارد و مهم‌ترین چالش این است که وقتی مقیاس تولید خرد می‌شود امکان ایجاد دانش کاهش می‌یابد. بدین معنا که ما در کارخانه‌های بزرگ واحدهای تحقیق و توسعه داریم؛ اما در مشاغل خانگی معمولاً واحد تحقیق و توسعه وجود ندارد و درنتیجه اثرش این است که واحدهای خانگی در گذر زمان از فناوری روز عقب می‌مانند. بنابراین اینجاست که دولت‌ها می‌توانند وارد عمل شوند، یعنی با ایجاد شبکه‌های تحقیق و توسعه، برندسازی و شبکه‌هایی مشابه آن، مشاغل خانگی را به هم متصل کنند تا بتوانند با صنایع بزرگ به رقابت بپردازند. اگر این اتفاق بیفتد، بی‌تردید مشکلات کسب‌وکارهای کوچک در زمینه‌هایی همچون تحقیق و توسعه، تأمین مالی، برندینگ، بازاریابی، تأمین مواد اولیه و غیره به‌صورت شبکه‌ای حل می‌شود و دولت‌ها می‌توانند کسب‌وکارها را به هم متصل سازند و ازاین‌پس این شکل سکونت مدل مطلوبی خواهد بود.
تجربه‌های جهانی
وی معتقد است: در دنیا نمونه‌های مختلفی در این زمینه کار شده است، برای مثال در روسیه تجربه باچا یا همان شهرک‌های زیستی- معیشتی وجود دارد که عمده بار تأمین امنیت غذایی کشور روسیه را برعهده دارند. یا در چین دهکده‌های خودکفا شکل گرفته‌اند و درحال توسعه هستند و برنامه دولت چین هم در راستای افزایش این‌گونه دهکده‌هاست. همچنین در کشورهای غربی ما، شبکه‌ای به نام روستاهای بوم‌شناختی وجود دارد که این روستاها به‌نوعی شهرک‌های مولد هستند و بدین ترتیب کسب‌وکار و تولید کشاورزی صنعتی با سکونت تلفیق شده است. در ایران نیز امکان ساخت چنین شهرها و شهرک‌هایی وجود دارد. زمین‌های زیادی به‌خصوص در بخش‌های کمتر توسعه‌یافته کشور مثل جنوب شرقی وجود دارد که اگر فرصت شغلی و مسکن برای خانواده‌ها فراهم باشد، می‌توان زمینه مهاجرت به آنجا را پیش‌بینی کرد.
شکوهی بیدهندی بیان کرد: در اجرای طرح ساخت شهرهایی با محوریت کشاورزی و صنایع، از نظر وجود زمین محدودیتی نیست؛ اما از نظر منابع آبی، تلفیق کشاورزی و سکونتگاه‌ها می‌تواند استفاده از فاضلاب خاکستری را تسهیل کند؛ یعنی آب شربی که در خانه‌ها استفاده می‌شود، پس از مصرف بازیافت شود و برای کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد تا میزان آب مصرفی کاهش یابد، زیرا ازآنجایی‌که مقیاس خرد است هدررفت آب هم کمتر می‌شود. همچنین ازنظر مصرف برق نیز چون در این مجموعه‌ها ساخت واحدهای مسکونی در سطح وسیعی نسبت به شهرها اتفاق می‌افتد، بنابراین امکان استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند باتری‌های خورشیدی میسر است، چراکه زمین وسیع در اختیار هر خانواده قرار دارد و می‌تواند باتری خورشیدی مستقر کند. البته هزینه‌های باتری خورشیدی را می‌توان با تمهیداتی مانند ایده‌های دانش‌بنیان کاهش داد. ازنظر شبکه معابر، این طرح مقداری هزینه‌بر است اما آن هم نسبت به سودی که از محل تولید خانگی و کیفیتی مطلوب حاصل می‌شود، هزینه چندانی نیست. بدین ترتیب، مجموع هزینه‌های زیرساختی اولیه برای تولید خانه ۸۰متری در شهرهای جدید، رقمی حدود ۱۲۰ تا ۱۶۰ میلیون تومان خواهد بود.
قدس آنلاین
