پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
میانگین توسعه شبکه فاضلاب در قم در بهترین شرایط ۴۲ درصد برآورد می‌شود این در حالی است که کلانشهرهای دیگر کشور افزون بر ۶۸ درصد است، بعبارت دیگر قم ازنظر توسعه شبکه فاضلاب ۹ سال از متوسط کشوری عقب‌تر بوده و توسعه آن معادل سال ۹۲ شهرهای بزرگ کشور است درحالی‌که طبق قانون و افق وزارت نیرو متوسط توسعه شبکه فاضلاب در کلانشهرها در سال ۱۴۰۰ باید از مرز ۷۲ درصد عبور می‌کرد.
به گفته مسئولان استانی، برای اینکه وضعیت فاضلاب در استان قم به یک شرایط پایدار برسد باید یکهزار و ۴۵ کیلومتر شبکه جدید احداث شود تا ظرفیت خدمات‌رسانی به جمعیت کنونی استان را داشته باشد.
به باور کارشناسان، مشکل مهم فاضلاب در قم این است که در گذشته از آن به‌عنوان یکی از زیرساخت‌های حیاتی نظام شهرسازی و معماری یاد نمی‌شده و نگاه به آینده در تصمیم‌سازی‌های شهری مغفول مانده بود درحالی‌که امروزه هیچ فردی نسبت به‌ضرورت اجرای فاضلاب تردیدی به خود راه نمی‌دهد و به‌عنوان یکی از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی نیز از آن یاد می‌شود.
پایش های میدانی حاکی از رهاشدگی فاضلاب در مناطقی مانند یک، پنج ۶ و ۲ است که مشکلات عدیده زیست‌محیطی و بهداشتی برای شهروندان به وجود آورده و چالش‌هایی را در کارآمدی نظام حکمرانی در بین مردم ایجاد کرده است.
همچنین به باور کارشناسان و مدیران شهری، در محدوده شرق قم مانند منطقه انسجام و بلوار ۱۵ خرداد و همچنین روبه روی بوستان علوی، به خاطر مشکلات فاضلاب، احتمال ناپایداری و تخریب سازه‌ها از همیشه بیشتر شده است.
فرسودگی ۳۰۰ کیلومتری شبکه فاضلاب قم
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب قم در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، بیان کرد: ۲ هزار و ۲۰۰ کیلومتر طول شبکه انتقال آب و یکهزار و ۷۰ کیلومتر نیز طول شبکه فاضلاب استان قم است که ازاین‌بین ۲۰۰ کیلومتر از شبکه انتقال آب و ۳۰۰ کیلومتر از شبکه فاضلاب فرسوده شده است.
حسن بختیاری بیان داشت: ۳۸ میلیون مترمکعب پساب طی سال در استان قم تولید می‌شود که ۱۸ میلیون مترمکعب از آن در اختیار شهرداری، منابع طبیعی و سازمان صمت قرار می‌گیرد.
وی خاطرنشان کرد: یکهزار و ۷۰ کیلومتر شبکه فاضلاب قم درمجموع ۱۳۱ هزار نفر مشترک را تحت پوشش قرار داده که ۲۲۴ هزار واحد مسکونی را شامل می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب قم با اشاره به زیان جاری ۴۵ میلیارد تومانی فاضلاب، یادآور شد: درآمد جاری بخش فاضلاب قم ۲۵ میلیارد تومان است درحالی‌که هزینه‌های جاری آن ۷۵ میلیارد تومان است که این مساله سبب شده تا توسعه فاضلاب در قم به‌سرعت بسیار اندکی اجرا شود.
بختیاری خاطرنشان کرد: قم ازنظر تعرفه ماده ۳، جزو استان‌هایی است که کمترین میزان دریافتی را در توسعه حق انشعاب دارد و همین مساله نیز به‌نوبه خود سبب کُندی در پیشبرد طرح‌های توسعه فاضلاب شهری شده است.
به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب قم، هم‌اکنون چند ساختمان بلندمرتبه در بلوار شهید کریمی به خاطر تجمیع فاضلاب در لایه های زیرین بدلیل نبود شبکه فاضلاب، نشست کرده و احتمال ریزش سازه‌های آن وجود دارد.
بختیاری با اشاره به‌پیش بینی ۷۰ میلیارد تومان برای اجرای رینگ اصلی فاضلاب قم در سالجاری، ادامه داد: نیاز اصلی استان قم در حوزه فاضلاب تکمیل رینگ اصلی است و تا زمانی که این رینگ احداث نشود امکان اتصال شبکه‌های فرعی به آن وجود ندارد.
تصفیه روزانه ۱۲۰ هزار مترمکعب آب در قم
معاون بهره‌برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب قم نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، بیان داشت: ۴ تصفیه‌خانه فعال استان قم در کنار تصفیه‌خانه پردیسان روزانه ظرفیت تصفیه ۱۲۰ هزار مترمکعب فاضلاب را دارد.
مهدی نظرزاده خاطرنشان کرد: ۵۶۰ هزار نفر از جمعیت حدود یک‌میلیون و ۴۰۰ هزارنفری استان قم تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار دارند.
نظرزاده یادآور شد: حدود ۳۰۰ کیلومتر از طول شبکه فاضلاب استان قم نیز که از گذشته بصورت سیمانی اجرا شده بود هم به مرز فرسودگی رسیده که اصلاح این قبیل از شبکه‌های قدیمی با اولویت در دستور کار قرارگرفته است.
وی خاطرنشان کرد: هم‌اکنون در منطقه ۵ و پیرامون مسجد جمکران، خیابان مدرس شمالی، شهرک فاطمیه و محله قلعه کامکار، شیخ‌آباد و علی‌آباد سعدگان، بلوار ۱۵ خرداد، آذر، شهر قائم به سمت جمکران، شهرک صادقیه و منطقه انسجام حجم توسعه شبکه انتقال فاضلاب بسیار ناچیز و در حد صفر بوده است.
معاون بهره‌برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب قم ادامه داد: تعرفه‌های فاضلاب در صورت تحقق کامل آنها ۳۰ درصد هزینه‌ها را تامین می‌کند و زیان جاری شبکه فاضلاب در قم همچنان پابرجاست.
هشدار؛ فاضلاب پردیسان ظرفیت بیشتر شده است
وی با تاکید بر تکمیل ظرفیت شبکه فاضلاب منطقه پردیسان، اظهار داشت: درصورتی‌که خط انتقال تصفیه‌خانه پردیسان افتتاح و به بهره‌برداری نرسد امکان سکونت مردم در اراضی ۵۶۰ در طرح نهضت ملی مسکن وجود ندارد.
معاون بهره‌برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب قم با اشاره به سکونت ۲۰۰ هزار نفر در شهرک پردیسان، یادآور شد: با اتصال واحدهای مسکن مهر به خط انتقال فاضلاب پردیسان، هیچ ظرفیت خالی برای اتصال واحدهای جدید به شبکه وجود ندارد.
وی بیان داشت: برای تکمیل خط انتقال تصفیه‌خانه پردیسان یکهزار و ۱۵۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است که در بودجه سالجاری ۳۰ میلیارد تومان برای آن دیده‌شده است، طبق دستورالعمل دولت ۵۰ درصد این اعتبار باید از طریق مشارکت‌های مردمی، فروش پساب و سایر ظرفیت‌های موجود تامین شود.
باوجوداینکه قم جزو شهرهای پیشتاز در احداث خطوط فاضلاب در ایران بوده اما هم‌اکنون جزو سه شهر با کمترین حجم توسعه فاضلاب است که نشان می‌دهد توسعه این شبکه دچار رخنه و چالش شده است.
به باور کارشناسان، جبران عقب‌ماندگی‌های ادواری قم با حرکت لاک‌پشتی در توسعه فاضلاب با بودجه‌های محدود استانی ده‌ها سال به طول خواهد انجامید و با توجه به وضعیت بحرانی و نگران‌کننده آن لازم است تا در سطح کلان موردتوجه قرارگرفته و دست‌کم در سفر دوم رییس جمهوری به استان به‌عنوان یکی از مطالبات و مشکلات زیربنایی، اهتمام لازم انجام شود.
همچنین به اعتقاد صاحب‌نظران، با توجه به عقب‌ماندگی‌های ادواری قم لازم است تا برای توسعه شبکه فاضلاب اعتبارات ملی برای تکمیل شبکه اصلی بکار گرفته شود و از سوی دیگر اعتبارات محدود استانی و تعرفه‌های فاضلاب نیز در بخش تکمیل شبکه‌های فرعی هزینه شود.
کارشناسان بر این باورند که در شرایط کم‌آبی و خشک‌سالی به تهدیدی دائمی برای کشور و به‌خصوص استان‌های کویری مانند قم تبدیل‌شده و بر همین اساس، روند توسعه خطوط فاضلاب شهری و صنعتی برای بازچرخانی آب، آبیاری در فضای سبز و تامین آب موردنیاز صنف و صنعت باید با سرعت بیشتری انجام‌گرفته و استفاده از آب شرب شهری در موارد ذکرشده به حداقل ممکن برسد.
به هر ترتیب به نظر می رسد که تحقق چشم‌انداز و افق ۲۰ ساله در دسترسی و برخورداری صد در صد جمعیت شهری و روستایی به آب شرب و بهداشتی با معیارها و استانداردهای کمی و کیفی و دسترسی و برخورداری کلیه شهرها و روستاهای مواجه با بحران زیست‌محیطی به سامانه‌های جمع‌آوری، تصفیه و دفع فاضلاب (حدود ۶۰ درصد جمعیت شهری و ۳۰ درصد جمعیت روستایی) به روال کنونی فعالیت شرکت آب و فاضلاب قم غیرممکن به نظر می‌رسد.
علاوه بر آن رشد جمعیت شهری و افزایش تقاضا برای دستیابی به آب با کیفیت بهتر، رشد تقاضا و تشدید رقابت بین نیازمندی‌های آبی بخش‌های مختلف (کشاورزی، صنعت و شرب) و عدم تناسب توسعه و استقرار مراکز جمعیتی و صنعتی با پتانسیل منابع آب تجدیدشونده به همراه محدودیت منابع آب تجدیدشونده و کاهش شاخص سرانه آب و بحران ناشی از خشک‌سالی‌ها و نوسانات جوی و برداشت بیش‌ازحد از آب سفره‌های زیرزمینی و محدودیت منابع مالی جهت سرمایه‌گذاری از دیگر عواملی است که توسعه شبکه فاضلاب را دشوارتر کرده است.
کارشناسان معتقدند در این شرایط باید رعایت معیارها و استانداردهای ملی در ارائه خدمات آب و فاضلاب، توسعه تاسیسات تامین و توزیع آب شرب و بهداشتی و تاسیسات جمع‌آوری،دفع و تصفیه فاضلاب متناسب با رشد جمعیت در راستای توسعه شهرها و روستاها با رعایت معیارهای فنی، استفاده از فناوری‌های پیشرفته در بهبود و ارتقاء کیفیت منابع آب و توجه به آمایش سرزمین در توسعه پایدار با محوریت منابع آب و الزام به رعایت استاندارد کیفی در اجرای تاسیسات خدمات زیربنایی و تولید تجهیزات موردنیاز، برقراری نظام بازرسی فنی و کنترل کیفی در کلیه مراحل طراحی و اجرای تاسیسات و تولید تجهیزات باقدرت موردتوجه و پیگیری باشد.
