پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
وزیر جهاد کشاورزی از پیگیری سیاست خودکفایی محصولات اساسی خبر داد. دیروز وب‌سایت خبری دولت در خبری که به نقل از وزیر جهاد کشاورزی منتشر کرد از جدیت این وزارتخانه برای تحقق خودکفایی در محصولات اساسی کشاورزی خبر داد. برنامه‌ای که شعار وزیر در زمان گرفتن رای اعتماد از مجلس شورای اسلامی نیز بود. گرچه وزیر در این خبر تاکید کرده است که «در اسناد بالادستی و به ویژه سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب در برنامه هفتم توسعه، وزارت جهاد کشاورزی به کمک سایر دستگاه‌ها و نهادها باید بتواند امنیت غذایی را تا حد ۹۰ درصد با خودکفایی محصولات اساسی و البته با حفظ منابع زیستی و پایه و طبیعی حاصل کند» اما نمی‌گوید آیا پیش نیازهای تحقق این هدف را مهیا کرده‌اند یا خیر. اجرایی کردن این برنامه در حالی از سوی وزارت جهاد کشاورزی وعده داده می‌شود که کارشناسان بر این باورند تلاش برای تحقق برنامه خودکفایی در حال حاضر نقض سیاست‌های پیشین این وزارتخانه مانند تغییر الگوی کشت و فشار بر منابع آبی کشور است.
براساس آنچه دیروز «محمدعلی نیکبخت» وزیر جهادکشاورزی اعلام کرده است «طبق سند امنیت غذایی دانش‌بنیان و دستور رئیس جمهوری، باید در ۱۴ محصول اساسی کشور به طور متوسط به ضریب خودکفایی ۹۰ درصد و در ۵ کالا به ۱۰۰ درصد خودکفایی برسیم. برای تحقق این امر لازم است برخی اختیارات، مسوولیت‌ها و منابع مالی مورد نیاز در اختیار وزارت جهاد کشاورزی قرار گیرد که امید است با تصویب و ابلاغ برنامه هفتم این مهم حاصل آید.»
حتی برنج حمایت می‌شود
گرچه او این محصولات را در قالب یک دسته کلی «محصولات اساسی» نام برد و فهرستی از این اقلام ارائه نداده اما در بخشی از صحبت‌هایش به حمایت از کشت شالی اشاره کرده است: «هم‌اکنون برنج پرمحصول ندا، فجر و شیرودی توسط وزارت جهاد کشاورزی خریداری می‌شود لکن چون برنج طارم و هاشمی که قیمت بالایی دارد و برای تنظیم بازار استفاده چندانی ندارد به واردکنندگان برنج، فروشگاه‌های بزرگ و انجمن مربوط به آن دستور داده‌ایم که اگر می‌خواهند برنج خارجی وارد می‌کنند حتماً باید برنج کشاورزان شمالی را که روی دست آنها مانده خریداری کنند. با این تدابیر هم‌اکنون آرامش در بازار برنج حکمفرما شده است به همین دلیل تأکید می‌کنم نیاز اصلی برنج کشور توسط شالیکاران داخلی تأمین خواهد شد و در صورت کمبود به واردات این محصول خواهیم پرداخت.»
نوبخت می‌گوید: «دستیابی به خودکفایی در تولید گندم خبازی در بودجه امسال قرار بر خرید ۸ و نیم میلیون تُن گندم بوده که تاکنون آمار خرید این کالای اساسی از مرز ۱۰ میلیون تن عبور کرده است و انتظار می‌رود به حدود ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تن برسد به همین دلیل در تلاش هستیم مطالبات گندمکاران را به طور کامل پرداخت کنیم. به خودکفایی در تولید گندم خبازی‌ها رسیده‌ایم با این حال هم‌اکنون با تولید و تهیه این میزان گندم از کشاورزان، یک صرفه‌جویی ارزی بزرگ اتفاق می‌افتد و اگر چنین نمی‌شد، باید ارز می‌دادیم و در قبالش گندم بیشتر وارد می‌کردیم.»
شدنی نیست
یک کارشناس منابع آبی در مورد این برنامه دولت به «پیام ما» توضیح می‌دهد که موضوع خودکفایی دارای جنبه‌های متعددی است که مهم‌ترین جنبه آن اقتصادی است. «کامران داوری» این سوال را مطرح می‌کند که چنین فعالیتی با ارزشی که آب دارد، چقدر می صرفد: «متاسفانه ما در کشور هرگز چنین محاسباتی را نکرده‌ایم که ارزش اقتصادی آب را بسنجیم. به طور کلی می‌توان گفت در ظرفی که سیاست ایران درست کرده است این موضوع مطرح می‌شود یعنی نیاز به خودکفایی تا این حد جدی قلمداد شده است. در برنامه ششم و اکنون در برنامه هفتم تاکید بر این است که خودکفایی یا استقلال مواد غذایی تا حدود زیادی باید فراهم شود. یعنی بتوانیم کالاهای اساسی را تا ۹۵ درصد در داخل تامین کنیم. این موضوع با منابع آبی ما و ظرفیت کشاورزی ما به هیچ وجه شدنی نیست.»
این استاد دانشگاه فردوسی مشهد می‌گوید در مقام عمل رویکردهای اجرایی و عملیاتی که اکنون در حال انجام است مشکل اصلی در محقق نشدن برنامه خودکفایی است: «ما حتی این قاعده را رعایت نمی‌کنیم که محصولی از استان کم آب به منطقه پرآب نرود. حتی در سطح کلان می‌توان گفت برنامه ریزی های موجود برای کشاورزی با یک دیگر در تناقض است. وزارت جهاد کشاورزی باید به این نکته توجه کند که هر دشتی که بیلان آبی منفی دارد از تولید مواد غذایی که بخواهد از آن دشت صادر شود، منع شود. یعنی نباید این موضوع فقط برای مرزهای کشور در نظر گرفته شود. متاسفانه سیاست‌های ما منطبق بر ظرفیت‌های واقعی و آمایشی ما نیست. در حال حاضر ادامه این روند تاکید بر تولید محصولات غذایی به سطح خودکفایی فشار بر منابع آبی کشور است.»
خطرات جدی‌تری داریم
پیشتر «انوش نوری اسفندیاری» دبیر اندیشکده آب ایران نیز به «پیام ما» گفته بود: « هدفی که سیاست‌گذاران و مسئولان اجرایی این سیاست‌ها از خودکفایی دنبال می‌کنند، وقتی به‌طور پایدار محقق خواهد شد که بیش از تمرکز بر صرف خودکفایی، از زاویه دیگری با موضوع مواجه شده و مشخصاً دستیابی به امنیت غذایی را مدنظر قرار دهیم. نکته مهم این است که به‌جز بهبود وضعیت تولید داخلی یا حتی توسعه واردات محصولات غذایی، باید اصول و مسائل دیگری را نیز مدنظر قرار دهیم و با نوعی نگاه همه‌جانبه، گسترده و عمیق، مسائل گوناگونی را هدف‌گذاری کرده و در راستای تحقق این اهداف گام برداریم. ما در شرایطی از خودکفایی صحبت می‌کنیم که همزمان با خطرات جدی‌تری روبروییم که از جمله ناشی از برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی است و طبیعتاً نمی‌توانیم هر دو را باهم و به‌طور توامان محقق کنیم.»
پیام ما
