زلزله و کیفیت بنا

تصویر زیر مربوط به مسجد کوبه است بعد از جنگ جهانی دوم و پس از بمباران ژاپن توسط آمریکاییها و نیروهای متفقین.

همچنان که در این عکس مشاهده می شود بیشتر ساختمانهای آن منطقه از شهر کوبه در اثر بمباران نابود شده بودند و این مسجد جزء معدود بناهای باقیمانده بعد از بمباران است. (روش بمباران شهرهای ژاپن در اواخر جنگ جهانی دوم به نحوی بوده که از شهرها تقریبا یک مخروبه باقی می مانده است. وضعیت شهر “توکیو” بعد از بمباران از این هم بدتر بوده است)

نکته جالب توجه اینکه این مسجد که با مصالح بنایی و با معماری عثمانی ساخته شده بود، پس از جنگ دوم جهانی نیز به مدت ۵۰ سال عمر کرد تا سحرگاه روز ۱۷ ژانویه ۱۹۹۵ که زلزله ای با بزرگای ۷.۳ شهر بندری کوبه را لرزاند. در اثر آن زلزله بیش از چهارصدهزار ساختمان مدرن (۴۰۰,۰۰۰) که ژاپنی ها بعد از جنگ دوم جهانی ساخته بودند دچار فروریختگی (یا آسیب شدید) شدند، شش هزار و چهارصد نفر کشته شدند ولی این مسجد بازهم برجای ماند.

این سازه، نمونه یک ساختمان مصالح بنایی است که با دانش فنی ۱۹۲۸ طراحی شده، در ۱۹۳۵ احداث شده و در طول ۸۸ سال عمر خود، ده ها زلزله شدید در #ژاپن را تحمل کرده و باز هم زیبا و دلربا برجای مانده است.

این روزها که بحث از کیفیت سازه و زلزله می شود به دانشجویانم این بنا را نشان می دهم و این بحث مطرح می شود که یک ساختمان اگر با کیفیت طراحی شود و از مصالح مناسب و دقت در ساختش استفاده شود حتی بمباران جنگ جهانی و زلزله کوبه را هم از سر می گذراند و سالم برجای باقی می ماند.

آنچه که باعث نابودی ساختمانها می شود زلزله نیست بلکه کیفیت بد طراحی و اجراست. عدم توجه به مراحل متعدد پروسه «طراحی تا اجرا» خودش را در زمان زلزله نشان می دهد. اگر بخواهیم در سرزمینِ لرزان ژاپن به نمونه دیگری اشاره کنیم باید به سازه چوبی معبد Tōdai-ji(東大寺, “Eastern Great Temple”)
اشاره کرد که هزار و سیصد سال است زلزله های متعدد ژاپن را از سر گذرانده و سالم بر پا باقیمانده است. در سرزمینی که زلزله بخشی از زیست انسان است و با جنبایی گسلهای مختلف آشناست، معمار و سازندگان تودای جی در هزار و سیصدسال قبل از امروز با چنین کیفیتی کار را اجرا کرده اند که سازه در تمام زلزله های اخیر تمامیت (یکپارچگی) خود را حفظ کرده و برجای باقیمانده است.

ولی مساله اساسی انسان مدرن در دوران معاصر، سازه های بلندمرتبه است. مدلسازی رفتار این سازه ها را نباید به هر کسی (یا به تعبیر مولانا به هر دست و رو ناشسته ای) سپرد.

نقشی که بر دل می‌زند، بر دیده گر پیدا شدی/
هر دست و رو ناشسته‌ای، چون شیخ ذاالنون آمدی!

اگر قصد خرید آپارتمان در ساختمانهای بلندمرتبه را دارید، حتما باید از شرکت سازنده و مشاور طراح اطلاع حاصل کنید. طراحی یک سازه بلند، کارِ یک فرد نیست بلکه یک کار تیمی است. مدیریت و هدایت تیم باید توسط کسی باشد که علاوه بر درکِ قوی نسبت به «رفتار سازه» و «نرم افزارهای کامپیوتری» از «تجربه حرفه ای» نیز برخوردار باشد. زلزله ترکیه زنگ هشداری بود برای مردم این کشور که طراحی سازه های بلندمرتبه کار یکنفره نیست. «یک شرکت» باید متولی طراحی باشد.

زلزله ترکیه باعث خواهد شد تا مسئله «شرکتهای مهندسی مشاور» در منطقه بلازده خاورمیانه جدی تر گرفته شود.

استفاده از مهندس مشاور باتجربه، ستون فقرات و شرط موفقیت رفتار مناسب سازه بلندمرتبه در طول زلزله است.