گزارش نشست شهر نرم

این نشست با صحبت های خانم دکتر الهام امینی، دبیر علمی و اجرایی نشست و  عضو شهرساز هیات مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران آغاز شد. امینی بیان کرد این یک رویداد علمی کم نظیر است که یک نویسنده و  یک نظریه پرداز در حوزه شهرسازی برای اولین بار از کشور خودشان وقت گذاشته اند و به ما ملحق شدند تا بتوان با تعامل با همدیگر اهدافی که طرح ریزی شده است، را به خوبی پیش ببریم.

تلاش ما بر  این است با پرپایی چنین نشست هایی و با هدف به روز رسانی آموزه های تخصصی، ضمن بستر سازی به منظور کاربست تخصص شهرسازی در سیاستگذاری های شهری، به ساز و کار های تحقق منفعت عمومی در ساختار آگاهی اجتماعی دست یابیم.

شهرسازی نرم که در ادبیات شهرسازی از کشور آلمان به ودیعه گرفته شده، به دنبال شناسایی عوامل، نقاط حساس و درعین‌حال راهبردی شهر و تاثیرات حداقلی کالبدی و حداکثری اجتماعی و فرهنگی است. در صحنه شهرسازی نرم بازیگران مختلفی بازی می کنند و پای شهرسازی به عرصه های فرهنگ و حوزه‌های اجتماعی باز شده و جوامع شهروندی به رسمیت از طرف مدیریت شهری شناخته می شوند.

آنچه امروز در مدیریت شهری جاری و ساری است صدور دستورالعمل، بخشنامه و … از یک نظام متمرکز بالا به پایین بوده و امروز در این نشست سعی بر آن داریم با طرح این موضوع زمان بررسی موانع چهارگانه نگرشی-دانشی، هنجاری-رفتاری، ارتباطی و نهادی، تلاشی در جهت کاربست این نظریه در فرایند مدیریت شهری کشور را رقم زنیم.

در ادامه نشست آقای مهندس احمد سعیدنیا، رئیس جامعه مهندسان شهرساز ایران و رئیس دبیرخانه بزرگداشت روز جهانی شهرساز به ارائه سخن پرداخت.

سعیدنیا گفت امروزه در اروپا فضای مناسبی برای بحث علمی و نظریه پردازی وجود دارد و این نشانه فراغت است  و در این فضای فراغتی، علم تولید می شود. جامعه و نسل جوان ما استعداد این کار را دارند اما زمینه مساعدی برای نظریه پردازی وجود ندارد. تولید علم محصول جامعه سالم، آرام و رو به رشد است. رئیس جامعه مهندسان شهرساز در ادامه به منتشر کتاب شهر نرم تبریک گفت و افزود ،کتاب شهر نرم، کتاب بسیار مهم و ارزشمندی است .

سعیدنیا ادامه داد ،یانگل در مقدمه کتاب شهر نرم؛ درباره شهرسازی مدرن می گوید و شهرسازی مدرن را ارجاع می دهد به منشور آتن که در سال ۱۹۳۲ صادر  و در آن مسائل شهرسازی جهان مطرح شد و تاکید می نماید شهرسازی مدرن از آنجا شروع شد. در سال ۲۰۰۱ در آتن منشور جدیدی تهیه شد که نظریه قبلی را رد و  نظریه جدید خود را این گونه مطرح می نماید: به منظور تکثر، تنوع و یکپارچگی در شهرها؛ بهتر است کاربری ها در شهرها مختلط باشند. شهرسازی نرم  بیان       می کند این موارد چگونه کنار هم قرار گیرند تا محیط زیستی مناسب برای شهروندان ایجاد شود. در واقع  این عناصر هستند که محیط شهری را دچار از هم پاشیدگی می کنند. کارخانه ها، کارگاه ها، ورزشگاه ها، بیمارستان ها،  نباید در کنار عناصر زندگی روزمره و محله های مسکونی قرار گیرند و به عنوان کاربری های ناسازگار شناخته می شوند. همچنین بنا به دلایل اجتماعی و اقتصادی، وجود کاربری های ناسازگار  باعث کاهش قیمت زمین و افت ارزش محله نیز می شوند.

نکته بسیار ارزشمندی که این کتاب روی آن تاکید می نماید این هست که این کتاب به ما یاد می دهد به محیط شهری مان خوب نگاه کنیم، فضایی که در آن زندگی می کنیم را خوب ببینیم. این مشارکت مردمی است که شهر را نرم می کند،  با کمی دقت به محیط زیست اطراف، جدول بندی کنار خیابان ها، کف پیاده رو و پوشش آن، نحوه رمپ ها، پیچ خیابان، این طور برداشت می شود که محیط شهری برای  بچه ها و سالمندان کمی خشن می باشد. شهر نرم تاکید می نماید که تمام این مسائل باید دیده شوند تا شهر مناسب کودکان و سالمندان شود. این کتاب تاکید می نماید مهندسان شهرساز باید وظیفه نظارت، کنترل و نحوه ی اجرا در حوزه ساخت و ساز  شهری را نیز به عهده داشته باشند .

دکترنوید سعیدی رضوانی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی و عضو محترم هیات مدیره جامعه مهندسان شهرساز ایران و مترجم کتاب شهر نرم در ادامه نشست فوق،  سخنان خود را این طور ارائه کردند:

آقای یانگل موضوع محیط دلپذیر برای زندگی را مطرح می کنند. ایشان تاکید می کنند محیط داخل ساختمان ها به معماران بر می گردد اما محیط بیرون به شهرسازان مربوط می شود. در واقع به ارتباط بین پژوهش و عمل اشاره می کنند.

در ایران با رعایت و اجرا کردن ضوابط و مقررات شهرسازی می توان نقش آفرین بود و با پژوهش و نشر و توسعه آن تاثیرگذار عمل کرد و در این مسیر نباید ناامید شد. به عنوان مثال گسترش کافه ها در تهران و شهرهای بزرگ، نشانه توجه مردم به شهر نرم است. چرا که کافه ها می توانند جزئی از بخش خصوصی و فضای سومی برای کار مردم باشند و می توانند در نهایت برای شهرها مفید باشند.

پیاده راه ها که اساتید شهرسازی از آن به عنوان یک نمونه مدیریت شهری نام می برند،  یک نمونه از شهر نرم هستند و به عنوان مثال در شهر سنندج به خوبی اجرا شده است؛ این ثمره پژوهش است که به شکل درستی اجرا شده است.

در شهر نرم، روی فضاها و بلوک ها کار شده است، به عنوان مثال یکی از ترمنیال های شهر ترکیه ۹ فضای سبز داشت و یک بخش ترمینال مسافربری، فضایی مشابه پارک و فضای سبز داشت و این یک نمونه از فضاهای شهر نرم است. در شهر نرم، تراس ها، ایوان ها ، پنجره ها و سقف ها تاثیرگذارند. سقف شیب دار چون نمای مکعبی ساختمان ها را عوض میکند،  نرم است. ایده پارک مسجد که در بعضی مناطق ایران مانند منطقه چیتگر تهران مطرح و در حال اجرا می باشد، نمونه هایی از شهر نرم هستند.

شهر نرم، شهری منعطف، انسان گرا و کودک محور است. کافه ها در شهرها به عنوان فضاهای نرم محسوب می شوند. همچنین برداشتن نرده ها در پارک ها و دانشگاه ها نیز یکی از مصادیق شهر نرم می تواند باشد. باید با اساتید دنیا تعامل برقرار کرد و نا امید نشد و گام به گام به سمت توسعه گام برداشت.

آقای دکتر حمیدرضا دانش پور، مترجم دیگر کتاب نیز با سخنان کوتاهی در مورد روند ترجمه کتاب، این طور توضیح دادند:

ابتدا برای شروع کار ترجمه کتاب شهر نرم از نویسنده کتاب اجازه گرفته شد و دستورالعمل هایشان برای ترجمه کتاب مدنظر قرار گرفت و خط به خط ترجمه فارسی هم توسط نویسنده بررسی شد. حتی آقای دیوید سیم روی طرح روی جلد و قطع کتاب هم نظر داشتند. با همه سختی های موجودف در نهایت موفق به ترجمه و چاپ کتاب شدیم.

آقای دکتر نوذرپور، شهردار سابق منطقه ۲۲ تهران هم از تجربیات خود در زمینه شهر نرم این طور ادامه دادند:

برخلاف چیزی که تصور می شود در کلان شهر ها و به ویژه در پایتخت،  اصل مداخله در طبیعت مبتنی بر مطالعه و پژوهش باشد، متاسفانه این اتفاق صورت نمی گیرد. طبیعی است طراحی و اجرای پارک های بزرگ در کلانشهرها با محیط و نیاز های مردم انطباق داشته باشد و یا برخی از عرصه های جنگلی که به واسطه گسترش شهر در محدوده شهر قرار می گیرند؛ به منظور نگهداشت و بهره برداری از این عرصه ها، باید مطالعات ، تحقیقات و پژوهش های  لازم صورت پذیرد.

نکته دیگر این است که مقوله ای به عنوان مزاحمت شهری وجود دارد و به همین دلیل است که ما در طرح های جامع و تفصیلی، کاربری اراضی را مشخص می کنیم، ولی در این کاربری چه نوع فعالیتی انجام شود، مشخص نمی شود. به عنوان مثال، کاربری تجاری است اما نوع فعالیت آن مشخص نیست.  در طرح جامع تهران قرار بود  این کار انجام شود، اما  به واسطه قانون اتحادیه  اصناف این موضوع محقق نشد و نیاز به تغییر قانون است، چرا که فعالیت های که مزاحمت ایجاد می کنند و باعث درگیری اصناف با مردم و مزاحمت مشاغلی چون صافکاری، جوشکاری و …  می شوند ، باید از محیط مسکونی فاصله بگیرند. درواقع نیازهست مبتنی برپژوهشی جامع نوع فعالیت درکاربری های غیرمسکونی مشخص شود و قانون مربوط به اصناف بازنگری واصلاح شود به گونه ای که امکان تعیین فعالیت درکاربریها به شهرداریها واگذارشود.

جمع بندی مباحث نشست فوق، توسط آقای دکتر محمد تقی زاده، رئیس کمیسیون تخصصی شهرسازی سازمان صورت پذیرفت. ایشان بیان کردند:

موضوع مورد بحث یک موضوع جدید و نو در کشور ماست و این موضوع برای مجموعه شهرسازی و مدیریت شهری کشور یک موضوع جدید قلمداد می شود. شهرها از دو بخش کالبدی یا سخت افزاری و بخش نرم افزاری تشکیل می شوند. بخش کالبدی یا سخت افزاری شامل ساختمان ها، پل ها، سازه ها و ساختارهای ساخته شده و … هستند و بحث نرم افزاری شامل ساختارهای اجتماعی، روابط انسانی، آموزش شهروندی، مشارکت های اجتماعی ،ضوابط و مقرارات و از همه مهم تر هویت شهری هستند که در این مقوله جای می گیرند. اما آنچه بر سر شهرهای ما آمده است این است که شهر ها از هویت و اصالت اجتماعی خود تهی شده اند. آنچه ما در شهرسازی باید به آن توجه نماییم این است که این شهرها آرامش و آسایش را برای شهروندان شان فراهم نمایند تا آنها احساس تعلق مکانی و سرزندگی شهری داشته باشند و اگر این اتفاق به درستی محقق شود، شهروندان برای اداره شهر ها نیز می تواند به مدیریت شهری کمک نماید. بحث اساسی این است که شهرهایی که برای ساکنان ساخته می شود، باید زندگی را برای شهروندان در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی، آسان تر و کم هزینه ترکنند. شهرها باید در خدمت شهروندان باشد و فضای مناسب را برای آرامش و آسایش ایشان  فراهم بیاورند.

در این شرایط، مقوله شهرنرم چه درابعاد کالبدی و فیزیکی و چه در مقوله نرم افزاری و اجتماعی و همچنین در تعامل با شهر هوشمند، می توانند در کنار هم قرار گیرند و همدیگر را کامل کنند؛ به خصوص برای کشور ما، می تواند یک اتفاق خوب در زمینه مشارکت شهروندان در اداره شهر باشد. امید می رود سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران با استفاده از ظرفیت های قانونی خود، کارگاه های آموزشی در این زمینه برگزار نماید تا نگاه کالبدی صرف که در حال حاضر حاکم است با مباحث شهر نرم ادغام و در شهرها و ارتقا کیفیت بهتر زندگی برای شهروندان موجب گردد.

گزارش:مصطفی محمودی