مدیریت پسماند؛ چالش پیش‌ روی مدیران شهری کشور

ضرورت اجرای سیستم جامع و گسترده تفکیک زباله‌های آلی شهر از مبدأ پیش‌نیازی برای بازیافت مواد و کمپوست است، می‌توان رویکردهایی مانند کمپین‌های تبلیغاتی دولتی که با هدف اطلاع‌رسانی به شهروندان موجب بهبود میزان بازیافت مواد می‌شود را معرفی و از سیستم‌های پذیرش آگاهانه، مسئولیت در برابر محصولات تولیدی به منظور ارتقای بهره‌وری منابع به‌خصوص برای خودروهای قدیمی، پسماندهای بسته‌بندی و ضایعات الکتریکی و الکترونیکی به شکل سوخت جایگزین در کارخانه‌های سیمان در سراسر کشور به منظور افزایش میزان تفکیک از مبدأ استفاده کرد.

افزایش جمعیت و گسترش سکونتگاه‌ها موجب افزایش تولید پسماند و ایجاد معضلات زیست‌محیطی می‌شود و مدیریت نکردن صحیح آن مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند؛ لذا مدیریت پسماند امر مهمی است که باید به آن توجه کرد، در کشور ایران مسائل و کاستی‌های زیادی برای مدیریت پسماند وجود دارد و نیاز به مطالعات در این زمینه بسیار حساس است.

در حال حاضر سیاست‌گذاران ایرانی این موضوع را مورد بحث قرار داده‌اند، چراکه مدیریت پسماند نسبت به بازیافت حرارتی اولویت دارد. تطبیق با سیستم‌های تضمین کیفیت فرآیندهای کمپوست‌سازی و تخمیر به منظور استخراج و بهره‌برداری از گاز حاصل از دفن زباله، توسعه و اجرای مفاهیم مقابله با زباله‌های صنعتی و مدیریت بازیافت زباله‌های الکترونیکی در ایران حائز اهمیت است. در ایران سالیانه حجم وسیعی از قطعات الکترونیکی از رده خارج می‌شود، اگرچه هنوز به صورت رسمی آماری برای میزان این زباله‌ها اعلام نشده است.

به حداقل رساندن هزینه خدمات و کاهش آلودگی

از مهمترین مسائل در حوزه مدیریت پسماند به حداقل رساندن هزینه خدمات و کاهش آلودگی است، در این زمینه احداث ایستگاه انتقال، مدیریت پسماند را بهبود بخشیده است و نحوه جمع‌آوری پسماند را از محل تولید تا محل دفن ساماندهی می‌کند. ایستگاه انتقال پسماند در صورتی کارایی لازم را دارد که به خوبی مکان‌یابی شده باشد.

در بعضی موارد مناطق پیشنهادی ایستگاه انتقال، کارایی جمع‌آوری مواد زائد را بیشتر کرده و موجب کاهش هزینه حمل‌ونقل، آلودگی هوا، مصرف انرژی، عبور و مرور کامیون‌ها و فرسودگی جاده‌ها شده است، با توجه به اینکه فرآیند مدیریت پسماند یک مقوله چندوجهی است، جهت رسیدن به نقطه‌ای قابل قبول در این عرصه باید عوامل داخلی و خارجی از جمله چالش‌ها، عوامل کُندکننده، پتانسیل‌های شتاب‌دهنده و فرصت‌ها بررسی و نسبت به تدوین استراتژی‌های بهینه اقدام شود.

توسعه برنامه‌های تفکیک از مبدا و تسریع در انجام آن جهت تأمین مواد اولیه و توسعه صنایع بازیافت در سطح شهرستان و ایجاد فضای رقابتی میان صنایع موجود بازیافت و افزایش کیفی مواد جداسازی شده به عنوان راهبردهای برتر مدیریت پسماند شهر برای رسیدن به توسعه پایدار از لحاظ توسعه اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی مطرح است.

مدیریت غیراصولی پسماندهای بیمارستانی تهدید جدی برای سلامت بیماران، کارگران، شهروندان و محیط زیست محسوب می‌شود؛ میزان پسماند جامد تولیدی بیمارستان‌ها بیانگر سهم روزانه تولید پسماند جامد معمولی، عفونی، تیز و بُرنده به ازای هر تخت فعال بوده که نشانه مدیریت پسماند در بیمارستان‌ها است و اقدامی اساسی جهت جداسازی پسماندهای عفونی محسوب می‌شود.

چالش مدیریت پسماند در روستاها

بازیافت به تکنیک‌هایی گفته می‌شود که بر اساس آن موادی از زباله که قابلیت استفاده مجدد را دارد، تفکیک و به چرخه صنعت و طبیعت بازگردانده می‌شود؛ با اجرای برنامه بازیافت در مبدا علاوه بر اینکه در مصرف مواد اولیه صرفه‌جویی می‌شود، زمینه برای اشتغال‌زایی فراهم، از آلودگی محیط زیست کاسته و از انتقال بیماری‌های ناشی از پسماند در جامعه به میزان قابل توجهی پیشگیری می‌شود.

امروزه خطرات زیست‌محیطی ناشی از سوءمدیریت پسماند به عنوان یکی از مشکلات اساسی کشور مطرح است، این مشکل در روستاها بیشتر از شهرها نمود دارد. در محیط‌های روستایی با وجود تفاوت‌هایی که این مناطق به لحاظ شیوه زندگی با محیط‌های شهری دارد، به دلیل تغییر در شیوه زندگی مردم، مدیریت پسماند به عنوان امری مهم مطرح است.

آلودگی‌های زیست‌محیطی و در نتیجه به خطر افتادن بهداشت و سلامت روستاییان نیازمند الگوی مناسب مدیریت پسماند بر اساس شرایط موجود است؛ مدیریت پسماند روستایی یک نوآوری است و هدف آن متوقف کردن یا کاهش اثرات سوءمدیریت پسماند روستایی بر سلامت ساکنان روستا است.

تأثیر منابع اطلاعاتی و کانال‌های ارتباطی در پذیرش مدیریت پسماند و بهبود دانش، نگرش و مهارت روستاییان نسبت به اجرایی کردن مدیریت پسماند روستایی امری اجتناب‌ناپذیر است و برگزاری کلاس‌های آموزشی در زمینه بازیافت پسماند روستایی برای زنان بهترین منبع اطلاعاتی و کانال ارتباطی در فرآیند پذیرش مدیریت جامع پسماند روستایی شناخته شده است.