پایگاه خبری تحلیلی برزن نیوز نخستین پایگاه تخصصی مطالعات میان رشته ای (برنامه ریزی شهری – منطقه ای)
در سال‌های اخیر، محدودیت تأمین برق در کنار رشد قابل توجه مصرف، منجر به ناترازی بیش از ۱۲ هزار مگاوات برق در کشور شده و این در حالی است که نیروگاه‌های حرارتی که سهم قابل توجهی در تأمین برق کشور دارند، همزمان با مشکل تأمین سوخت و منابع مالی مواجه‌اند.
یکی از ظرفیت‌های مهم تولید برق در دنیا، انرژی‌های تجدید پذیر است که کشور ما نیز با توجه به شرایط جغرافیایی خود، در این زمینه ظرفیت بالایی دارد. بنابراین انرژی‌های تجدید پذیر می‌توانند علاوه بر حل مسئله ناترازی، امنیت تولید انرژی کشور را با تنوع بخشی به سبد تولید برق افزایش داده و کاهش آلودگی زیست محیطی و آب مصرفی نیروگاه‌های موجود را نیز به دنبال دارد.
براساس گزارش‌های ساتبا، مجموع پتانسیل توان انرژی تجدید پذیر شامل «خورشیدی»، «بادی»، «برق آبی کوچک»، «زیست توده» و «زمین گرمایی» در کشور معادل ۱۲۴ هزار مگاوات برآورد می‌شود.
در قانون برنامه ششم نیز تاکید شده است که انرژی‌های تجدید پذیر باید سهم پنج درصدی از تولید برق کشور داشته باشد، با در نظر گرفتن توان ۹۰.۹ هزار مگاواتی تولید برق کشور، سهم انرژی‌های تجدید پذیر باید اکنون به ۴.۵ هزار مگاوات رسیده باشد، اما فقط ۱.۱ درصد از نیروگاه‌های تولید برق کشور، تجدید پذیرند.
سهم تجدیدپذیرها از تولید برق در دنیا
تا ۲۰ سال گذشته، سهم انرژی تجدیدپذیر خورشیدی و بادی در ایران و جهان به ترتیب ۰.۰۱ و ۰.۰۹ درصد بوده است، اما در سال گذشته در دنیا ۵.۳۳ درصد برق از این طریق تولید شده و این عدد در ایران کمتر از ۰.۱۶ درصد است.
در حالی که سهم تجدیدپذیرها از تولید برق در کشور ما بسیار ناچیز است، ۱۲.۸ درصد از برق دنیا توسط نیروگاه‌های تجدید پذیر تولید می‌شود، و براساس آمارهای بین المللی تا ۳۰ سال آینده، تقاضای برق ۱.۶ برابر خواهد شد که ۴۳ درصد از آن توسط تجدیدپذیرها تأمین خواهد شد.
دلایل عدم توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران
در کشور ما، بخش زیادی از تولید برق توسط نیروگاه‌های دولتی انجام می‌شود که این موضوع چرخه اقتصادی صنعت برق را معیوب کرده است. در این حال در سال‌های گذشته با ارائه طرح‌هایی توسط دولت، بخش خصوصی به تولید برق وارد شد و نیروگاه‌های کوچک مقیاس توسط بخش خصوصی راه اندازی شد، اما در سال‌های گذشته مطالبات این نیروگاه‌ها توسط دولت با تأخیر بسیار پرداخت شده که همین موضوع امنیت سرمایه گذاری در صنعت برق را کاهش داده است.
کمبود منابع مالی و نبود امکان رقابت برای نیروگاه‌های تجدید پذیر با نیروگاه‌های حرارتی که سوت خود را نرخ پایین دریافت می‌کنند، یکی از مهم‌ترین مشکلات موجود در توسعه انرژی‌های تجدید پذیر در کشور است.
عوارض موضوع ماده ۵ قانون حمایت از صنعت برق، تنها منبع وزارت نیرو برای پرداخت هزینه خرید تضمینی برق تجدیدپذیر است که با توجه به نوسانات ارزی و افزایش هزینه‌های تمام شده راه اندازی این نیروگاه‌ها، کفاف هزینه خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های موجود را نیز نمی‌دهد، بنابراین طبیعی است که بخش خصوصی وارد این حوزه نشود.
همچنین براساس ماده ۶ قانون حمایت از صنعت برق، سازمان برنامه و بودجه مکلف است مابه‌التفاوت قیمت فروش تکلیفی انرژی برق با قیمت تمام شده را به وزارت نیرو پرداخت کند، اما آمار موجود از پرداختی‌های این سازمان به وزارت نیرو نشان می‌دهد که فقط در سال ۱۴۰۱، وزارت نیرو از این محل ۱۱۴ هزار میلیارد تومان طلب از سازمان برنامه و بودجه دارد که منجر به ناتوانی صنعت برق در پرداخت هزینه برق از نیروگاه‌های بخش خصوصی و به دنبال آن کاهش سرمایه گذاری در این بخش شده است.
بورس انرژی راهکاری برای توسعه نیروگاه‌های تجدید پذیر
در سال‌های اخیر با توجه به ناترازی برق در فصل تابستان و اعمال طرح‌های مدیریت مصرف برق در زمان‌های اوج مصرف، صنایع تولیدی دچار آسیب شدند. به همین منظور یکی از راهکارهای کشور در حل این بحران و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کنار آن، استفاده از ظرفیت صنایع بزرگ در بحث خودتأمینی برق است. در همین راستا، فولاد مبارکه اصفهان به عنوان صنعت پیشرو اقدام به راه اندازی نیروگاه کرد که فاز اول اول آن به ظرفیت ۳۰۷ مگاوات، هفتم مهرماه با حضور رئیس جمهور افتتاح شد.
با این وجود، با توجه به شرایط اقلیمی کشور امکان راه اندازی نیروگاه به ویژه تجدیدپذیرها برای همه صنایع وجود ندارد، بنابراین برای عملی شدن این طرح نیازمند ورود شرکت‌های تخصصی برق به این حوزه هستیم و بهترین ابزار برای فروش این برق به صنایع نیز بورس انرژی است.
توسعه نیروگاه‌های تجدید پذیر با رونق معاملات در تابلوی سبز بورس انرژی
مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق کشور در این زمینه می‌گوید: بر اساس ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش بنیان، صنایع بالای یک مگاوات موظف هستند حداقل یک درصد از مصرف برق خود را از نیروگاه‌های تجدید پذیر تأمین کنند و سالانه این سهم را به مقدار یک واحد درصد افزایش و طی پنج سال به ۵ درصد برسانند، دستگاه‌های دولتی و اجرایی کشور نیز موظف هستند تا ۲۰ درصد از مصرف خود را از منابع تجدید پذیر تأمین یا خریداری کنند.
وی با اشاره به راه اندازی تابلوی معاملات برق سبز در بورس انرژی، اضافه می‌کند: از ابتدای خرداد تا پایان مهرماه سال جاری در مجموع بیش از ۱۴۹ میلیون کیلووات ساعت انرژی تولیدی برق نیروگاه‌های تجدید پذیر به ارزش بیش از ۳۶۶ میلیارد تومان در تابلوی برق سبز مبادله شده است.
سخنگوی صنعت برق کشور می‌گوید: تا پایان مهر ماه ۲۰ نیروگاه خورشیدی، چهار نیروگاه بادی و یک نیروگاه برق آبی کوچک با مجموع ظرفیت منصوبه حدود ۱۹۵ مگاوات که متقاضی حضور در بورس بودند جهت حضور در معاملات تابلوی سبز به شرکت بورس انرژی معرفی و مجوز حضور ایشان در بورس صادر شده است.
رجبی مشهدی با اشاره به وجود ناترازی در ایام تابستان بی سابقه سال ۱۴۰۲، اضافه می‌کند: برق مبادله شده در تابلوی سبز در ماه‌های گرم به خریداران تحویل شد و بر اساس آمار بورس انرژی، بیشترین میزان برق مبادله شده در تابلوی سبز مربوط به تحویل تیر ماه ۱۴۰۲ به میزان ۷۵ مگاوات ظرفیت در هر ساعت بود که به طور کامل به مصرف کنندگان تحویل شد.
وی تصریح می‌کند صنایع بالای یک مگاوات می‌توانند با حضور در بورس انرژی علاوه بر انجام تعهدات قانونی خود برای تأمین برق سبز، به منظور بهره برداری از مزایای نیروگاه‌های تجدید پذیر نسبت به سرمایه گذاری و احداث نیروگاه خورشیدی یا بادی اقدام کنند.
دستگاه‌های دولتی نسبت به نصب آب گرم‌کن‌های خورشیدی اقدام کنند
حسن مرادی، کارشناس انرژی‌های تجدید پذیر نیز در این رابطه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در ارتباط با انرژی‌های تجدید پذیر کم‌کاری‌هایی از سوی دولت‌ها صورت گرفته است که این موضوع باعث عقب ماندن کشور از سایر کشورهای همسایه شده است.
وی با بیان اینکه به تازگی اقداماتی برای استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی صورت گرفته است، ادامه می‌دهد: بهره‌مندی از انرژی خورشیدی به راندمان صفحه‌های خورشیدی مورد استفاده بستگی دارد که در صورت استفاده از صفحه‌های خورشیدی قدیمی با راندمان پایین، بازده بالا و سودآوری چندانی در این زمینه نخواهیم داشت.
مرادی تصریح می‌کند: باید از انرژی‌های زمین‌گرمایی و خورشیدی که به دو صورت اتوبوس‌های گرمایی است برای تبدیل نور به الکتریسیته و انرژی تابشی برای گرم کردن استفاده کنیم در این راستا نیز اکنون برای استفاده از انرژی تابشی خورشید نتوانسته‌ایم آب گرم‌کن‌های خوبی را طراحی کنیم.
وی ادامه می‌دهد: برای استفاده از آب گرم‌کن‌ها می‌توان درفصل‌های تابستان و زمستان به جای گاز طبیعی از انرژی خورشیدی استفاده کرد.
کارشناس انرژی‌های تجدید پذیر تصریح می‌کند: ایستگاه‌های کوچک تولید انرژی خورشیدی که به مددجویان کمیته امداد و کارکنان بسیج سازندگی تعلق گرفته است در عمل با مشکلاتی مواجه می‌شود.
لزوم توجه به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در برنامه هفتم توسعه
وی ادامه می‌دهد: دستگاه‌های دولتی و کارخانه‌های مهم می‌توانند نسبت به نصب آب گرم‌کن‌های خورشیدی و سلول‌های فوتوولتائیک برای ایجاد برق خورشیدی اقدامات لازم را انجام دهند تا بتوانیم بخشی از عقب‌ماندگی خود در این زمینه را جبران کنیم، که امید است نمایندگان مجلس در برنامه توسعه هفتم به موارد بیان شده توجه لازم را داشته باشند.
مرادی با اشاره به کوهستانی و ساحلی بودن کشور تاکید می‌کند: ایران از پتانسیل‌های بالایی در زمینه استفاده و نصب نیروگاه‌های بادی مانند شهر بینالود برخوردار است که در حال حاضر در نصب نیروگاه‌های زیست‌توده نیز دچار مشکل هستیم.
وی اضافه می‌کند: سهم فعلی کشور در مقایسه با سایر کشورها در زمینه استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر از دو بعد جمعیتی و مساحتی بسیار کم است، که می‌توان برای بهبود این شرایط قیمت خرید تضمینی برق تولیدی را بلافاصله بعد از تولید به حساب مشترکان واریز کرد و البته از سوی کشورهای همسایه مانند عربستان، قطر، کشورهای اسلامی و همچنین بانک توسعه اسلامی برای انرژی‌های تجدید پذیر پیشنهاد سرمایه‌گذاری داده شده است که امیدواریم بر اساس این پیشنهادها نیروگاه‌ها فعالیت خود را آغاز کنند.
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر موضوعی است که در دنیا مورد توجه است اما در کشور ما به رغم وجود الزامات قانونی، به دلیل نبود امنیت سرمایه گذاری در صنعت برق و همچنین کمبود منابع برای توسعه این انرژی‌ها در بخش دولتی، شاهد روند کند در این زمینه بوده‌ایم. با این وجود در سال جاری و با راه اندازی تابلو سبز در بورس انرژی، بخشی از امنیت سرمایه گذاری در این بخش تأمین شده و امید است با ادامه این روند شاهد بهبود توسعه انرژی‌های تجدید پذیر در کشور باشیم.
ایمنا
